Аягоз

Аягоз (каз. Аягөз[1][2]) — горад раённага падпарадкавання ва Усходне-Казахстанскай вобласці Казахстана, адміністрацыйны цэнтр Аягозскага раёна.

Размешчаны на ўсходзе Казахстана, на абодзюх берагах ракі Аягоз. З’яўляецца буйным транспартным вузлом рэспублікі. Буйны вузел Туркестана-Сібірскай магістралі, развілка аўтатрас рэспубліканскага значэння: Алматы — Усць-Каменагорск, Караганда — Аягоз — Багаз. 

Насельніцтва і састаў

Па стану на 1 студзеня 2016 года ў горадзе было 38 126 жыхароў (18 554 мужчыны і 19572 жанчыны).

Нацыянальны састаў (на 1 лістапада 2012 года):

• казахі — 39 113 чолаў. (93,02 %)
• рускія — 1 715 чолаў. (4,68 %)
• татары — 387 чолаў. (1,06 %)
• уйгуры — 128 чолаў. (0,35 %)
• немцы — 66 чолаў. (0,18 %)
• іншыя — 262 чолаў. (0,71 %)
• Усяго — 43 671 чолаў. (100,00 %)

28 мая 2004 года ў Аягозском раддоме нарадзіўся 15-мільённы жыхар Казахстана.[3]

Гісторыя

Назва

Сучасная назва горада адбываецца ад назвы працякаючай праз яго ракі Аягоз. Назва ракі, па меркаванню учёных, адбываецца ад цюркскай родаплемянной назвы ай і старажытнацюркскай угуз «рака», гэта значыць «рака роду ай»; згодна папулярнай народнай этымалогіі назва ракі і горада адбываецца ад цюркскага ая — «прыгожы» і гөз/коз — «вока».[4]

Пастановай кіраўніка Сяміпалацінскай абласной адміністрацыі ад 1 верасня 1994 г. транскрыпцыя г. Аягуз зменена на г. Аягоз.[5][6]

Першыя згадванні

Першыя згадванні адносяць к XVI—XVII ст., лічыцца, што ў гэтым рэгіёне жылі «казахскія Рамэо і Джульета» — «Казы Корпеш — Баян сулу».

У 1831—1860 гадах быў акружным горадам і меў назву Аягуз па аднайменнай рацэ. Пасля 1860 года быў сельскім населеным пунктам і насіў назву Сергіопаль, Сергіопальская станіца Лепсінскага павета спачатку Сяміпалацінскай, потым Сямірэчынскай вобласці. Цяпер на месцы Сергіопаля размяшчаецца прыгараднае сяло, якое раней мела назву Сергіопаль, а ў перыяд незалежнасці Казахстана перайменаванае ў Мамырсу. Сучасны горад узнік каля гэтага сяла ў 1931 годзе ў якасці прыстанцыйнага пасёлка, у сувязі з будаваннем Туркестана-Сібірскай чыгункі, у 1939 году ён атрымаў статус горада і назву Аягуз, якую меў да распаду Савецкага Саюзу, затым ужо ў незалежным Казахстане афіцыйна быў перейменаваны ў Аягоз (транслітарацыя казахского назвы «Аягөз»).

Геаграфія

Горад Аягоз знаходзіцца на крайнім паўднёвым усходзе стэпу Сарыарка і ў паўднёвай частцы Усходне-Казахстанскай вобласці. Горад размешчаны ў паўпустыннай прыроднай зоне па абедзвюм берагам працякаючай праз горад аднайменнай ракі Аягоз. Вышыня над узроўнем мора 654 метра. Перапад вышынь у горадзе невялікі, самая высокая кропка знаходзіцца на ўскрайку горада, а самая нізкая кропка — урэзак вады ракі Аягоз пад чыгуначным мастом. 

Клімат

Клімат рэгіёна — рэзка-кантынентальны, што звязана з найбольшым выдаленнем на мацярыке ад акіянаў і абумоўлівае вялікія амплітуды ў гадавым і сутачным хаду тэмпературы. Тэрыторыя раёна адчынена для арктычнага басейна, аднак ізалявана горнымі сістэмамі Азіі ад уплыву Індыйскага акіяна.

Зноскі

1. ↑ Карта Казахстана, масштаб 1:3 000 000, Роскартография, 2011 год.
2. ↑ С 1994 года согласно официальным русскоязычным изданиям Казахстана, см
3. ↑ Пятнадцать миллионов — не предел(недаступная спасылка)
4. ↑ Географические названия мира: Топонимический словарь. /Е. М. Поспелов; отв.ред. Р. А. Агеева. — 2-е изд., стереотип. — М.:Русские словари, 2002 ISBN 5-17-001389-2 ISBN 5-271-00446-5 ISBN 5-93259-014-9
5. ↑ Государственный архив Восточно-Казахстанской области(недаступная спасылка)
6. ↑ Справочник по истории административно-территориального деления Семипалатинской области 1939—1997 гг. www.cdni-arhiv.vko.gov.kz/ru/files/directory_03.doc

Спасылкі

• Афіцыйны сайт акима Аягозского раёна Архівавана 19 лістапада 2008.