Старакасцянцініў

Стараканстанцінаў ці Старакасцянцініў[1] (укр.: Старокостянтинів) — горад абласнога значэння у Хмяльніцкай вобласці Украіны на рацэ Случ, буйны транспартны вузел.

Гісторыя

Па адной з версій горад з’яўляецца летапісным горадам Кабуд, гісторыя якога налічвае 800 гадоў. Па другой версіі паселішча на месцы сучаснага горада заснавана ў 1525 г. як сяло Калышчэнцы (Калышчэнец) і ўпершыню згадана ў загадзе караля Аляксандра Ягелончыка крэменецкаму старасце ад 5 сакавіка 1505 г. Але доўгі час лічылася, што горад заснаваў менавіта князь Канстанцін-Васіль Астрожскі ў 1561 г. За тры месяцы Астрожскі атрымаў ад караля прывілеі на права заснавання горада, правядзенне кірмашоў і магдэбургскае права для гэтага горада. У горадзе пасяліліся першыя габрэі. Першапачаткова называўся горад Канстанцінаў, але пасля заснавання горада Новаканстанцінаў (цяпер - сяло ў Лэтычыўскім раёне) у 1632 г. быў перайменаваны ў Стараканстанцінаў.

У другой палове XVI ст. за князя Астрожскага тут было пабудавана 5 цэркваў: 2 каменныя, 3 драўляныя. У XVIІ ст. - яшчэ 2 драўляныя. У Стараканстанцінаве знаходзіліся склады тавараў, якія прыбывалі сюды з Вялікага княства Літоўскага на Падолле і ішлі далей на Турцыю і Валахію і наадварот. Услед за Астрожскай акадэміяй у 1599 г. ў Стараканстанцінаве была заснавана ўласная акадэмія.

У 1620 г. горад перайшоў у валоданне князёў Заслаўскіх, а ў 1682 г. - да князёў Любамірскіх. У 1648 г. пад Стараканстанцінавам, каля вёскі Піляўцы, адбылася бітва арміі Багдана Хмяльніцкага і войскаў пад кіраўніцтвам князёў Іераміі Вішнявецкага і Дамініка Заслаўскага, у якой казацкія войскі атрымалі перамогу.

14 лістапада 1787 г. па дарозе з Канева ў горадзе знаходзіўся кароль Станіслаў Аўгуст Панятоўскі. У 1794 г. Стараканстантынаў перайшоў праз шлюб з Канстанцыяй Любамірскай да гетмана польнага кароннага Севярына Жэвускага. Горад увайшоў у склад Расійскай імперыі ў 1793 г. У 1793-1804 гг. - горад як цэнтр аднайменнага павета ўваходзіў ў склад Падольскага намесніцтва. У 1804 г. горад з паветам увайшоў у склад Валынскай губерні.

Савецкая ўлада канчаткова ўстаноўлена ў горадзе ў лістападзе 1920 г. У 1923 г. Стараканстантынаў стаў раённым цэнтрам. У 1929 г. Стараканстантынаўскі замак абвешчаны запаведнікам, але гэты статус быў скасаваны ў 1954 г. У пасляваенны час горад значна рос дзякуючы развіццю прамысловасці (машынабудаванне і металаапрацоўка, харчовая прамысловасць і інш.) і размяшчэнню тут вялікага гарнізона (у прыватнасці авіяцыйных частак). Горад абласнога значэння з 1999 г.

Помнікі даўніны

Галоўныя гісторыка-архітэктурныя помнікі Стараканстанцінава:

• Замак князёў Астрожскіх XVI ст.
• Ратонда-альтанка з бюстам князя К. Астрожскага
• Абаронная вежа XVI ст.
• Касцёл Святога Яна Хрысціцеля XVIII ст.
• Андрэеўская царква XIX ст.
• Царква Раства Прасвятой Багародзіцы 1807 г.
• Замкавая царква XVI ст.
• Млын (фрагмент) 1905.
• Стараканстантынаўская гімназія 1905 г.

Найноўшым помнікам горада з’яўляецца помнік ахвярам Галадамору 1932-1933 гг. (усталяваны ў 2008 г.), а таксама мемарыяльны помнік героям вайны на ўсходзе Украіны.

Зноскі

1. ↑ Напісанне ў адпаведнасці з ТКП 177-2009 (03150) «Спосабы і правілы перадачы геаграфічных назваў і тэрмінаў Украіны на беларускую мову»