Хэлмна

У гэтага паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Кульм. Хэ́лмна (польск.: Chełmno), Кульм (ням.: Culm) — горад у Польшчы, адміністрацыйны цэнтр Хэлмінскага павета Куяўска-Паморскага ваяводства. Утварае гарадскую гміну, таксама з’яўляецца сядзібай вясковай гміны Хэлмна.

Займае плошчу 14 км². Насельніцтва 20 428 чалавек (на 2006 год).

Гісторыя

Першы пісьмовы ўспамін горада адносіцца да 1065 года. Назва горада азначае «горад на ўзгорку»[1]. З горадам звязана з’яўленне і развіццё Кульмскага права. У 1466—1793 гадах цэнтр Хэлмінскага ваяводства ў Каралеўстве Польскім і Рэчы Паспалітай.

З 1772 па 1920 год (з перапынкам у 1807—1815 гадах) і ў 1940—1945 гадах насіў нямецкую назву Кульм (Culm).

Падчас Другой сусветнай вайны на тэрыторыі горада знаходзіўся лагер смерці у якім загінула каля 152 000 чал.[2][3]

Славутасці

Добра захаваліся сярэдневяковыя гарадскія сцены(польск.) бел. даўжынёй 2270 метраў (XIII—XIV стагоддзі, рэканструяваны ў XVI стагоддзі). Захаваліся 17 крапасных веж, некаторыя ў руінаваным выглядзе[4]. Найбольш вядомыя Грудзёндзская брама (XIII стагоддзе), самая старая Мерсебургская брама, адкрытыя для турыстаў Дзявоцкая вежа (на алеі 3-га мая) і Парахавая вежа (канец XIII стагоддзя). На Рыначнай плошчы размешчана адна з найпрыгожых польскіх рэнесансных ратуш, пабудаваная ў 1567—1572 гадах на месцы старой гатычнай вежы XIII стагоддзя.

• Гарадская сцяна і Парахавая вежа
• Грудзёндзская брама
• Рэнесансная Хэлмнінская ратуша
• Касцёл Святога Духа, XIII стагоддзе

У горадзе размешчаны жаночы цыстэрцыянска-бенедыкцінскі кляштар, гатычная капліца Святога Марціна, касцёл Святога Духа(польск.) бел. XIII стагоддзя, францысканскі касцёл Святых Якава і Мікалая(польск.) бел., перабудаваны ў XIX стагоддзі ў неагатычным стылі, неараманскі гарнізонны касцёл Чанстахоўскай Божай Маці XIX стагоддзя, дамініканскі касцёл Святых Пятра і Паўла(польск.) бел., фарны касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Дзевы Марыі(руск.) бел. XIII стагоддзя, найстаражытнейшы ў Памор’і, які стаў узорам пры будаўніцтве Кёнігсбергскага кафедральнага сабора.

• Фарны касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Дзевы Марыі, XIII-XIV стст.
• Дамініканскі касцёл Святых Пятра і Паўла
• Францысканскі касцёл Святых Якава і Мікалая
• Кляштар сясцёр міласэрнасці з касцёлам Св. Яна

Вядомыя асобы

• Родэрых фон Эркерт (1821—1900) — нямецкі этнограф, картограф і афіцэр расійскай арміі.
• Гайнц Вільгельм Гудэрыян (1888—1954) — генерал-палкоўнік германскай арміі, ваенны тэарэтык.

Зноскі

1. ↑ Назва горада Архівавана 25 студзеня 2012.
2. ↑ In total, the SS and the police killed some 152,000 people in Chelmno. http://www.ushmm.org/wlc/media_cm.php?lang=en&ModuleId=10005194&MediaId=130 Архівавана 8 кастрычніка 2008.
3. ↑ Yitzhak Arad Belzec, Sobibor, Treblinka: The Operation Reinhard Death Camps. Indiana University Press. 1987. ст. 21
4. ↑ Афіцыйны сайт горада Архівавана 4 сакавіка 2016.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Хэлмна
• Афіцыйная старонка горада