Хірлепосі

Артыкул вымагае праверкі арфаграфіі Магчымы машынны пераклад, ужыванне ненарматыўнага правапісу або лексікону. Для праверкі ёсць адмысловыя праграмы.

Хірлепосі [1][2] (чувашск.: Хирлеппуç Мĕлĕш) — вёска, уваходзіць у Таўтаўскае сельскае паселішча Алікаўскага раёна Чувашыі[3].

Агульныя звесткі аб вёсцы

Вуліцы: Цэнтральная, Камсамольская, Школьная, Кааператыўная, Завулачная.

У вёсцы ёсць дом культуры, бібліятэка, медпункт, магазін. У цяперашні час паселішча ў асноўным газіфікавана. Праз Хирлеппоси працякае рэчка Хирлеп. Побач з вёскай расце малады хвойны і ліставы лес. Ёсць таксама глыбокі сажалка, абгінаючы хвойны лес.

Геаграфія

Клімат умерана кантынентальны з працяглай халоднай зімой і цёплым летам. Сярэдняя тэмпература студзеня -12,9 °C, ліпеня 18,3 °C, абсалютны мінімум дасягаў -54 °C (1979), абсалютны максімум 37 °C. за год у сярэднім выпадае да 552 мм ападкаў.

Дэмаграфія

Насельніцтва чувашскае-245 чалавек (2006 г.), з іх большасць жанчыны.

Праведзеная 1781-1782 гадах перапіс насельніцтва паказала:

«Мілюшава, пры р. Хірлеп, 151 рэвізскіх душ»

Тут жа пазначана, што вёска Хірлеппосі складалася з 19 двароў.

Да 1859 годзе ў вёсцы было 23 двароў, 66 мужчын і 75 жанчын, у 1907 годзе пражывалі 482 чалавекі, 1926-125 двароў, 539 чалавек.

Назва

Згодна з найбольш лінгвістычна абгрунтаванай этымалогіі, слова Хирлеппоси паходзіць ад назвы рэчкі Хирлеп, якая бярэ тут пачатак (чуваш. пуç).

У поўным чувашскім назве вёскі слова» М, “Мелеш” (Мелеш: знак галоснага як нямецкі ö) азначае імя нехрышчоным чуваша, першага пасяленца ў гэтых месцах. Гэтак жа бліжэйшыя вёскі (Тарапкасы, Паўлушкіна, новае паселішча (суч. Азамат), Харавары, Ходяково,) маюць другое слова ў сваіх назвах. У суседнім Красначэтайскім раёне размешчана вёска Мелеш, заснаваная ўраджэнцамі гэтых вёсак

Гісторыя

XVIII стагоддзе

У ліпені 1774 года Пугачоў са сваім войскам праходзіў блізка ад вёскі. Запісаных 1907 ўспамінах адзначаецца[4]:

“От Хирлеппось Пугачёв направился в Шуматовскую волость, между Тогач и Хирлеппоси есть большой уже высохший дуб, известный под названием в народе «Дуб 12 попов». На нём были повешены восставшими крестьянами 12 священников. Близ Хирлеппось есть «Царевна земля» (ĕмпӳ çĕрĕ). Длина этого земельного участка 3 версты, ширина 1 верста. (НА ЧНИИ, отд. 3, ед. хр. 17, л. 9).

XIX стагоддзе

У 1895 у Хірлеппосі адкрываецца школа.

XX стагоддзе

Да 1927 года Хірлеппосі ўваходзіла ў Алікаўскую воласць Ядрынскага павета. З 1 лістапада 1927 года вёска ў складзе Алікаўскага раёна, а 20 сьнежня 1962 года ўключана ў Вурнарскі раён. З 14 сакавіка 1965 года-зноў у Алікаўскім раёне.

XXI стагоддзе

Наступствы палітыка-эканамічнага перабудовы ў Расіі адбіліся на калгаснай жыцця вёскі пагібельна. Саўгас “Алікоўскі”, у гаспадарчай арбіце якога круцілася ўсё эканамічнае жыццё вёскі, распаўся на стыку стагоддзяў. Услед за гэтым развалам было закрыццё васьмігадовай школы.

Стараннямі кіраўніка раёна Платонава А. і. у 2010 годзе вырашана асфальтаваць Завулкавую вуліцу[5].

У 2013 годзе ў вёсцы зноўку быў пабудаваны фельчарска-акушэрскі пункт, дзе ўстаноўлена новае медыцынскае абсталяванне для працы ўчастковага тэрапеўта і фельчара. 20 жніўня гэтага года сучасны медыцынскі модуль ўрачыста адкрылі міністр сацыяльнага развіцця і аховы здароўя Рэспублікі Ала Уладзіміраўна Самойлава, кіраўнікі раёна Дубінін В. Х. і кулікоў А. м., галоўны ўрач раённай бальніцы Платонаў А. I.[6].

Ураджэнцы Хірлепосі

• Кусцікаў Аркадзь Рыгоравіч, галоўны рэдактар газеты па Ленінскім шляху (1958-1961, 1965-1986 гг.).
• Платонаў Анатоль Іванавіч-галоўны ўрач Алікаўскай раённай бальніцы, заслужаны ўрач Чувашскай Рэспублікі.
• Шаўцоў, Генадзь Ігнатавіч-доктар біялагічных навук, іхтыяпатолаг.
• Ціханаў Мікалай Ціхановіч, заатэхнік, старшыня калгаса “Чырвоны Кастрычнік”; узнагароды: «Медаль» за доблесную працу ў Вялікай Айчыннай вайне 1941-1945 гг. «(1945), ордэн» Знак Пашаны “ (1972)

Зноскі

1. ↑ Паспорт населённого пункта (нявызн.) (недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 25 красавіка 2012. Праверана 10 кастрычніка 2010.
2. ↑ Картографическое описание границ д. Хирлеппоси
3. ↑ Чувашская энциклопедия
4. ↑ О Емельяне Ивановиче Пугачёве и чувашах (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 25 красавіка 2012.
5. ↑ Протокол аукциона (нявызн.) (недаступная спасылка — гісторыя ).(недаступная спасылка)
6. ↑ В д. Хирлеппоси Аликовского района открылся фельдшерско-акушерский пункт(недаступная спасылка)

Літаратура

• Л. И. Ефимов, «Элĕк Енĕ» (Край Аликовский), Алікава (Алікаўский раён), 1994.
• «Аликовская энциклопедия», редколлегия: Ефимов Л. А., Ефимов Е. Л., Ананьев А. А., Терентьев Г. К., Чэбаксары, 2009, ISBN 978-5-7670-1630-3.
• «Аликовскому району 75 лет», под ред. Ефимова Л. А., Чэбаксары, 2002.

Спасылкі

• Афіцыйны сайт Таутовского сельскага паселішча
• Афіцыйны сайт Алікаўскага раёна