Чарнігаў

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Чарнігаў (значэнні).

Чарні́гаў (укр.: Чернігів) — горад на поўначы Украіны на рацэ Дзясна, адзін з найстарэйшых гарадоў Украіны (9 ст.). Цэнтр Чарнігаўскай вобласці. Насельніцтва складае 295,5 тыс. чал. (2005).

Геаграфія

Чарнігаў знаходзіцца ў заходняй частцы Чарнігаўскай вобласці. Размешчаны ў Прыдняпроўскай нізіны, на правым беразе ракі Дзясна.

Клімат

Горад знаходзіцца ў зоне, якая характарызуецца кантынентальным кліматам. Самы цёплы месяц — ліпень са сярэдняй тэмпературай 18,9 °C (66 °F). Самы халодны месяц — студзень, з сярэдняй тэмпературай −5.6 °C (22 °F).

Гісторыя

Асноўны артыкул: Гісторыя Чарнігава У IX ст. цэнтр севяран. Упершыню згадваецца ў летапісе пад 907 годам. 3 X стагоддзя ў складзе Кіеўскай Русі. У 1024—36 і 1054—1239 гадах эканамічны і палітычны цэнтр Чарнігаўскага княства. У 1239 годзе разбураны мангола-татарскімі войскамі Батыя. 3 2-й пал. XIV ст. ў складзе ВКЛ. У выніку вайны Маскоўскай дзяржавы з Вялікім княствам Літоўскім 1500—1503 разам з Чарнігава-Северскай зямлёй адышоў да Расійскай дзяржавы. Паводле Дэулінскага перамір’я 1618 года ў складзе Рэчы Паспалітай, у 1623 атрымаў магдэбургскае права. Летам 1648 горад захоплены паўстанцамі, цэнтр Чарнігаўскага казацкага палка. Паводле Андросаўскага перамір’я 1667 у складзе Расійскай дзяржавы. 3 1679 у Чарнігаве дзейнічала друкарня, з 1700 — калегіум. 3 1782 цэнтр Чарнігаўскага намесніцтва, з 1797 Маларасійскай, з 1802 года Чарнігаўскай губерні. Акупіраваны германскімі войскамі (сакавік 1918 — студзень 1919), арміяй Дзянікіна (кастрычнік—лістапад 1919). 3 1925 цэнтр акругі, з 1932 — вобласці. У ІІ сусветную вайну акупаваны (1941) нацысцкай Германіяй, заняты Чырвонай Арміяй у выніку Чарнігаўска-Прыпяцкай аперацыі 1943.

Станам на сярэдзіну ліпеня 2022 года, адзін з найбольш разбураных гарадоў Украіны пасля падчас ўварвання Расіі ва Украіну, шэраг яшчэ больш разбураных населеных пунктаў знаходзіцца на ўсходзе Украіны[2][3].

Насельніцтва

Чисельність

Мова

Прамысловасць

Лёгкая прамысловасць (шарсцяная, абутковая, швейная), харчовая (мясная, малочная, кандытарская), машынабудаванне і металаапрацоўка, хімічная, паліграфічная, дрэваапрацоўчая прамысловасць, вытворчасць будаўнічых матэрыялаў.

Транспарт

Вузел чыгунак і аўтадарог, порт на р. Дзясна (бас. р. Дняпро). У горадзе дзейнічае тралейбусная сетка.

Культура, адукацыя

2 тэатры, у т.л. драматычны. Музеі: гістарычны, мастацкі, народнага дэкаратыўнага мастацтва, М. М. Кацюбінскага.

• Нацыянальны ўніверсітэт «Чарнігаўскі калегіум» імя Т. Р. Шаўчэнкі
• Нацыянальны ўніверсітэт «Чарнігаўская політэхніка»

Выдатныя мясціны

Архітэктурна-гістарычны запаведнік: Чарнігаўскі Спаса-Праабражэнскі сабор, Барысаглебскі (XII ст.) сабор; Пятніцкая царква (XII—XIII ст.); ансамблі Ялецкага (XVII ст.; з Успенскім саборам, XII ст.) і Троіцкага (XVII—XVIII ст.) манастыроў.

Вядомыя асобы

Асноўныя артыкулы: Вядомыя асобы Чарнігава і Ганаровыя грамадзяне Чарнігава

• Дзяніс Уладзіміравіч Скепскі
• Ігар Іванавіч Краўчанка (нар. 1970) — беларускі палітык.
• Віталь Іванавіч Секун (1935—2004[5]) — вучоны, псіхолаг і сацыёлаг, доктар псіхалагічных навук.

Галерэя

• Царква Св. Параскевы Пятніцы
• Царква Св. Барыса і Глеба
• Калегіум
• Царква Св. Кацярыны
• Царква Праабражэння Гасподняга
• Царква Св. Тройцы
• Красная плошча
• Ялецкі манастыр

Спасылкі

• Чарнігаў — старажытны горад на Дзясне ў Юркавым куточку
• Чарнігаўскі форум Архівавана 29 ліпеня 2008.
• Карта Чарнігава
• Неафіцыйны сайт Чарнігіва
• Партал Чарнігіва
• Будаўнічы сайт Чарнігава Архівавана 22 кастрычніка 2010.
• Работа у Чарнігаве Архівавана 12 лютага 2009.

Зноскі

1. ↑ http://chernigivstat.gov.ua/statdani/Demog/index.php
2. ↑ 10 найбільш зруйнованих міст України, серед яких і місто-герой – Чернігів (ВІДЕО) (нявызн.). 0462 (3 мая 2022).
3. ↑ Три месяца войны России в Украине: главные события, фотографии и инфографика (нявызн.). BBC News (24 мая 2022).
4. ↑ Ўжо не 300 тыс - колькі людзей жыве ў Чарнігаве (нявызн.).
5. ↑ Секун Віталь Іванавіч на сайце анлайн-энцыклапедыі «Беларусь у асобах і падзеях»