Бібрка

Бібрка[1] (укр.: Бібрка) — горад раённага значэння ў Пэрэмышлянскім раёне Львоўскай вобласці Украіны.

Геаграфія

Знаходзіцца ў 36 км ад горада Львова. Размешчаны на рацэ Боберка, у 22 км ад раённага цэнтра. Праз горад праходзіць аўтадарога нацыянальнага значэння Н09 Мукачава — Рахіў — Івана-Франкоўск — Рагатын — Львоў.

Назва

Афіцыйная назва мястэчка ў аўстра-венгерскіх рэестрах Prachnik. На ідышы называлася Boyberke, Boiberke, Boiberik. Праўдападобна, першае паселішча, дзе цяпер стаіць горад, паўстала як паселішча паляўнічых за бабрамі, якіх адлоўлівалі для княжацкага Звянігарада. Бібрскія даліны над ракой Боберкаю і сёння пастаянна мокрыя і багністыя незалежна ад пары года. У мінулым яны, відавочна, былі пастаянна пакрытыя вадой і таму прыдатныя для пражывання баброў. Сюды, напэўна, не раз прыязджалі на паляванне са Звянігарада.

Гісторыя

Першае згадванне аб горадзе — у Галіцка-Валынскім летапісе за 1211 год, як і згадка пра суседнія вёскі — Бібрка Старая і Бібрка Новая. Згадваецца таксама рака Бобрка, старадаўняе ўрочышчы Боберка (Бібрка), г.зн. месца, дзе былі бабры — аб’ект палявання ў Кіеўскай Русі. Па іншых дадзеных, 1211 год — год першага згадвання горада не Бібркі, а аднайменнай ракі, а само паселішча пачынае фігураваць у летапісах толькі пачынаючы з 1436 г. Паселішча было уласнасцю польскага караля. Мясцовыя рамеснікі плацілі падаткі львоўскім старасці як каралеўскаму прадстаўніку. Бібрку часта здавалі феадалам у арэнду.

Паміж 1353—1366 гг. на берагах ракі Бобркі меў валоданне Дзмітрый Карыятавіч (у рускіх хроніках вядомы як ваявода Бобрак-Валынскі), які належаў да роду Карыятавічаў. Гэтыя землі былі залежныя ад князя Любарта, васалам якога быў Дзмітрый Карыятавіч. Магчыма на гэтых землях ён заклаў замак Боброк, які даў пачатак позднейшему горадзе Бібрка. Дзмітрый быў жанаты на сястры Вялікага князя Маскоўскага Дзмітрыя Данскога — Ганне. Менавіта пасля гэтага Георгій Пераможац становіцца гербам Маскоўскіх князёў і Масквы. Ад Дзмітрыя Карыятавіча пайшоў род рускіх князёў Валынскіх.

У 1366 годзе гэтыя землі перайшлі ў залежнасць ад польскага караля. Прывілеем Казіміра IV ў 1469 г. Бібрка атрымала магдэбургскае права, па якому было дазволена ладзіць кірмаш двойчы ў год і адзін раз у тыдзень (а менавіта па аўторках) праводзіць таргі. Прывілей Жыгімонта II Аўгуста пацвердзіў у 1569 г. прадастаўлены правы і дазволіў трэці штогадовы кірмаш і таргі не толькі па аўторках, але і па суботах. Мяшчанам таксама дазвалялася варыць піва для ўласнага спажывання.

У 1474 г. вялікі пажар знішчыў амаль увесь горад. З прычыны гэтага ўрад на 10 гадоў вызваліў Бібрку ад падаткаў. У 1502 г. турэцка-татарскія орды цалкам разбурылі горад. У падатковым рэестры 1515 г. у горадзе дакументуецца наяўнасць папа (такім чынам, ужо тады была тут праваслаўная царква) і млын. 10 кастрычніка 1518 г. горад вызвалены ад выплаты падаткаў з прычыны знішчэння ў час татарскага нападу на 6 гадоў.

28 красавіка 1643 года кароль Уладзіслаў IV выдаў львоўскаму стольнику Станіславу Кавальскаму права «да жывоцця» на палову горада Бібрка. Калі ў 1648 г. казацкія войскі ўвайшлі ў Бібрку, мясцовы цэх шаўцоў падарыў ім 80 пар ботаў, а мясцовыя кушняры — 60 кажухоў. Польска-шведская вайна (1655—1660 гг.) давяла горад да поўнага заняпаду. Па люстрацыі 1661 г. у горадзе было ўсяго 26 дамоў, тады як да вайны — 150. Толькі ў 1765 г дамоў стала 300. Акрамя таго, у Бібрке жыло шмат насельніцтва, якое не мела ўласных памяшканняў.

У 1790 г. горад дастаўся вядомаму магнату — графу Скарбэку. У 90-х гг. XVIII ст. былі адкрыты першыя навучальныя ўстановы: двухгадовая і трохгадовая школы. У 40-х гг. XIX ст. у Бібрцы пражывала 3000 жыхароў. Працавала тэкстыльная мануфактура. У горадзе быў асабняк, які належаў сям’і Чайкоўскіх, у прыватнасці Яну Чайкоўскаму, львоўскаму адвакату.

У горадзе захаваліся рэшткі двух сінагог. Адна, так званая Вялікая сінагога, пабудаваная ў 1821 г. Яна размешчана ў цэнтральнай частцы горада, на поўнач ад рынкавай плошчы. На поўнач ад рынкавай плошчы і на ўсход ад Вялікай сінагогі размешчана бажніца, якую пабудавалі ў сярэдзіне XIX ст. На захад ад цэнтра горада, каля моста былі габрэйскія могілкі XVIII ст., на якім засталося да 20 надмагілляў.

3 сакавіка 1918 г. у горадзе адбылося «свята дзяржаўнасці і свету» (веча) у падтрымку дзеянняў ўрада УНР, на якім прысутнічала каля 20 000 чалавек. Да 1939 г. — горад пад уладай Польшчы. З 1939 па 1941 — першая савецкая акупацыя, у 1941—1944 гг. — нямецка-фашысцкая акупацыя, у 1944—1991 гг. — другая савецкая акупацыя. З 1991 г. Бібрка — горад раённага значэння Львоўскай вобласці незалежнай Украіны.

Зноскі

1. ↑ Напісанне ў адпаведнасці з ТКП 177-2009 (03150) «Спосабы і правілы перадачы геаграфічных назваў і тэрмінаў Украіны на беларускую мову»