Галобы

Галобы[1] (укр.: Голоби) — пасёлак гарадскога тыпу ў Ковельскім раёне Валынскай вобласці Украіны, цэнтр аб’яднанай тэрытарыяльнай грамады.

Гісторыя

У гістарычных крыніцах Галобы ўпершыню згадваюцца ў сярэдзіне XVI ст., калі яны ўваходзілі ў склад Мельніцкай воласці і былі падпарадкаваныя Луцкам замку. У апісанні Луцкага замка за 1545 г. гаворыцца: «на будаўніцтва мастка крэпасці дрэва возяць з Мельніцкай воласці людзі гаспадарчыя на імя Казлінічы, Бруховічы і Галоўбы». У тых жа дакументах запісана, што сяляне гэтых вёсак павінны былі «выконваць службу з калёсамі і сякерай».

У XVI ст. Галобы з Мельніцай і Бруховічамі сталі ўладаннямі Польшчы, у 1544 г. кароль Жыгімонт I Стары перадаў Галобы сваёй жонцы Боне Сфорцы, якая валодала імі да 1557 г. У 1573 г. уладальнікамі Галобаў сталі Варвара Казінская і князь Юрый Збаражскі, якія мелі там два фальваркі з 61 дваром, з іх 22 двара агароднікаў.

У гады Паўночнай вайны, калі тут у 1708 г. з’явілася шведскае войска, месцічы аказвалі супраціў, за што шведы ў 1708 г. спалілі вёску дашчэнту. Старыя Галобы былі размешчаны ў 3 км на поўнач, у раёне Стахора. Цяпер на гэтым месцы можна знайсці толькі аскепкі цэглы і іншыя прыкметы паселішча людзей. Пасля вайны сярод лесу, уздоўж старога гасцінца Ковель — Мельніца, сяляне пачалі будаваць сабе жытло, закладваць аснову сучасных Галобаў.

У пачатку XVIІІ ст. сяло належала шляхціцам Ерузальскім (Ярузэльскім). Пры Юзафе Ерузальскам тут быў пабудаваны рымска-каталіцкі касцёл (1711—1728 гг.) у стылі барока на месцы старога, па некаторых дадзеных, спаленага шведамі ў 1708 г. У першай палове XVIІІ ст. у цэнтры старадаўняга парку размясціўся палац шляхціцаў Вільгаў-Ерузальськіх. На трохкутным тымпане франтона палаца быў размешчаны фамільны герб Вільгаў, што было зроблена па загадзе генерал-маёра Францішка Фабіяна Вільга (Franciszek Fabian Wilga), жанатага на Тэафіле Ерузальскай, які быў ініцыятарам будаўніцтва палаца ці, прынамсі, яго перабудовы, калі ён быў пабудаваны яго цесцем Юзафам Ерузальскім. Лічыцца, што асабняк быў узведзены не пазней 1730—1735 гг. Знешне ён нагадваў палац Чартарыйскіх у Любліне (узведзены ў другой палове XVIІ ст., у 1725—1728 гг. перабудаваны архітэктарам Францыскам Майерам). Падчас пажару ў сяр. ХІХ ст. палац быў разбураны. Цяпер ад яго застаўся толькі земляны насып. У парку быў участак, абнесены высокім частаколам, дзе свабодна блукалі дзікія звяры. Таму тую частку парку доўга называлі Звярынцам. Аб былой велічы і раскошы магнатаў Вільгаў сведчыць каменная вежа, якая служыла раней уязной брамай у палац, і двухпавярховы дом другой паловы ХІХ ст.

У 1783 г. новы ўладальнік Галабоў, сын Францішка чарнігаўскі ваявода Людвік Вільга пабудаваў у сяле царкву. У тым жа годзе ён дабудаваў дзве капліцы пры каменным касцёле Арханёла Міхаіла. 24 красавіка 1786 г. у вежу касцёла трапіла маланка і ён пацярпеў ад пажару. У 1793 г. Людвік Вільга адбудаваў касцёл. У 1795 г. у Галобах налічвалася 90 двароў і 615 жыхароў.

У ХІХ стагоддзі сяло Галобы было ў складзе Галобскай воласці Ковельскага павета Валынскай губерні[2].

У 1871 г. праз Галобы была пракладзена чыгунка. Адначасова была пабудавана новая дарога на Ковель, якая перарэзала напалову вялікую сажалку, што была ў парку. Сучасныя вуліцы Шаўчэнкі і Грушэўскага — гэта і ёсць стары шлях.

У 1876 г. тут была пабудавана станцыя чыгункі Ковель — Луцк. У 1918 г. у Галобах была сфарміравана 2-я Сіняжупанная дывізія УНР. У ліпені 1920 г. у Галобах утварыўся рэўкам, а ў верасні-кастрычніку сяло перайшло пад уладу Польшчы.

З студзеня 1940 г. Галобы — цэнтр Галобскага раёна. 21 студзеня 1958 г. Галобы далучылі да Ковельскага раёна, пасля некаторы час яны былі ў складзе Ражышчанскага раёна (1962—1963 гг.). За час нямецкай акупацыі падчас Другой сусветнай вайны немцы вывезлі з пасёлка амаль 350 чалавек на працы ў Нямеччыну, спалілі 48 дамоў. Галобы занята Чырвонай Арміяй 16 сакавіка 1944 г.

У 1957 г. Галабам прадастаўлены статус пасёлка гарадскога тыпу. У пасёлку ёсць краязнаўчы музей. 14 жніўня 2015 г. была ўтворана Галобская аб’яднаная тэрытарыяльная грамада.

Зноскі

1. ↑ Напісанне ў адпаведнасці з ТКП 177-2009 (03150) «Спосабы і правілы перадачы геаграфічных назваў і тэрмінаў Украіны на беларускую мову»
2. ↑ Историческая информация о селе Голобы