Гандлава

Га́ндлава (славацк.: Handlová) — горад у раёне Пр’евідза Трэнчынскага края Славакіі.

Геаграфія

Гандлава знаходзіцца ў цэнтральнай Славакіі, у паўднёва-ўсходняй частцы Горнанітранскай катлавіны, акружаная горнымі масівамі Втачнік, Ж’яр і Крэмніцкія горы.

Праз горада працякае рака Гандлаўка з прытокамі Млынскі паток, Пстругарскі паток і Рачы паток, упадаючы ў Нітру

Гісторыя

Гандлава паўстала па загаду караля Людовіка I ад 8 сакавіка 1376, якім той дазволіў асадніку Генрыху Крыкеру закласці на месцы пад назвай Красны Лес (Seperdeo Vita) пастаянную калонію. Разам з Крыкерам з Крэмніцы прыйшло яшчэ 200 нямецкіх сем’яў. Паселішча атрымала назву паводле свайго заснавальніка, і па-нямецку дагэтуль завецца Крыкергаў (ням.: Krickerhau альбо Krikerhau).

Заснаванне Гандлавы — тыповы прыклад солтыскай каланізацыі вобласці Верхняй Нітры, дзе пражывала нямецкамоўнае насельніцтва, якое пазней атрымала назву карпацкія немцы.

У 1839 годзе вёска атрымала ад імператара Фердынанда I гарадскія правы і дазвол на чатыры кірмашы штогод. Першыя згадкі пра выяўленне ў рэгіёне вугля паходзяць з 1784 года, яго здабыча актыўна распачалася перад Першай сусветнай вайной[1].

У пачатку XX стагоддзя Гандлава было пераважна нямецкім горадам. У 1945 годзе пасля прыняцця Дэкрэтаў Бенеша нямецкае насельніцтва было выселена, і яно знайшло свой новы дом у нямецкім горадзе Фёрдэ, цяперашнім пабраціме Гандлавай. Сюды перасяліліся славакі з Венгрыі.

11 снежня 1960 на паўднёва-ўсходняй ускраіне горада з’явіўся вялізарны апоўзень, які да 30 мая 1961 знішчыў 150 дамоў, пашкодзіў 2 км дарог, вадаправод і лінію электраперадач[2].

Насельніцтва

Паводле перапісу 2001 года склад насельніцтва наступны:

• славакі — 96,14 %
• цыгане — 0,86 %
• венгры — 0,85 %
• чэхі — 0,67 %
• немцы — 0,48 %.

Паводле веравызнання:

• без вызнання — 46,1 %
• рыма-каталікі — 44,7 %
• евангелісты — 2,4 %
• грэка-каталікі — 0,4 %
• невядома — 4,6 %.

Турыстычная інфармацыя

• Касцёл Святой Кацярыны, пастаўлены ў гатычным стылі ў другой палове XIV стагоддзя, у 1603 рэстаўраваны, у 1710 часткова перабудаваны ў барочным стылі. З прычыны хуткага росту насельніцтва ў XX стагоддзі быў пашыраны ў 1941. У вайну цяжка пашкоджаны (1945), у 1958 адноўлены.
• Касцёл Добрага Пастыра (1941).
• Касцёл Св. біскупа Мікалая (1785).
• Капліца Св. Яна Непамуцкага (2-я палова XVIII стагоддзя).

Культура

У горадзе захавалася традыцыя шахцёрскіх кірмашоў.

• Прыватны музей і галерэя разьбяра Яна Процнера.
• Музейная экспазіцыя гісторыі і культуры немцаў-насельнікаў Гандлавай.
• Падземная галерэя «Базальт».

Спорт

• Баскетбольны аддзел «Банік Гандлава»
• Альпінісцкі клуб «Праметэй»
• Страйкбольны клуб «Гандлава»
• Клуб верхавой язды «Наваха»
• Футбольны клуб інвалідаў «Пегас»
• Аматарскі футбольны клуб «Гандлава»

Вядомыя ўраджэнцы і жыхары

• Роберт Безак — архібіскуп трнаўскай рымакаталіцкай архідыяцэзіі
• Марцін Шкртэл — славацкі футбаліст

Зноскі

1. ↑ http://www.mineraly.sk (Online) prístup 11.12.2008
2. ↑ Nemčok, A., 1982: Zosuvy v slovenských Karpatoch. Bratislava, Veda, 306 s.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Гандлава
• Афіцыйная старонка (славацк.)
• Апоўзень 1961 года (чэшск.)