Гётэбарг
Гётэбарг (шведск.: Göteborg) — горад на поўдні Швецыі, другі па велічыні горад краіны і яе буйнейшы порт. 508 тыс. жыхароў (2010). Заснаваны ў 1621 годзе.
У Гётэбаргу знаходзіцца штаб-кватэра аўтамабілебудаўнічай кампаніі Вольва.
Гісторыя
Швецыя атрымала тэрыторыю паміж нарвежскім Бохусленам і дацкім Халандам толькі ў сярэдзіне XIII ст. Палоска зямлі, якая выходзіла да Катэгата, была даволі вузкай і патрабавала пастаяннай абароны ад замахаў дацкай кароны. У пачатку XVII ст. кароль Карл IX заклаў на востраве Хісінген, што ў вусце ракі Гёта Эльв, горад, які атрымаў назву Гётэбарг.
Горад хутка рос, галоўным чынам за кошт прыезду замежнікаў, вялікая частка з якіх была галандцамі. 14 сакавіка 1613 года горад атрымаў значныя прывілеі. У 1607 годзе ў Гётэбаргу пачалі ўзводзіць умацаванні, аднак працы прасоўваліся павольна і да пачатку Кальмарскай вайны яны дабудаваныя так і не былі. У чэрвені 1611 года высадзіўшы тут дацкія войскі дашчэнту разбурылі горад.
У 1619 годзе Густаў II Адольф перанёс Гётэбарг на то месца, дзе ён і знаходзіцца ў цяперашні час. 4 чэрвеня 1621 года горад атрымаў каралеўскі прывілей, згодна з якім на 16 гадоў вызваляліся ад падаткаў і атрымліваў права бяспошліннага гандлю [3]. У 1643 годзе было завершана ўзвядзенне гарадскіх умацаванняў, дзякуючы якім Гётэбаргу ўдалося адбіць усе атакі датчанаў у ходзе дацка-шведскай вайны 1643-1645 гг. У наступныя гады фартыфікацыйныя работы працягнуліся.
У 1658 і ў 1660 гадах у Гётэбаргу праводзіліся рыксдагі. Падчас Паўночнай вайны дацкая адмірал Педэр Тордэншэльд двойчы (у 1717 і 1719) спрабаваў захапіць горад, аднак яго спробы поспехам не ўвянчаліся. У 1743—1756 гадах у Гётэбаргу зноў вяліся фартыфікацыйныя работы.
Перыяд «эры свабоды» прынёс гораду росквіт. Тут знаходзілася рэзідэнцыя Шведскай Ост-Індскай кампаніі, якая гандлявала з краінамі Усходу. Сюды з Кітая дастаўляліся гарбата, фарфор, шоўк і прадаваліся еўрапейскім гандлярам на адкрытых аўкцыёнах. Станоўчы ўплыў на развіццё гандлю таксама аказала вайна амерыканскіх штатаў за незалежнасць. У сярэдзіне XVIII ст. насельніцтва горада дасягнула 10 тыс. чалавек, і ён стаў аспрэчваць у Карлскруны права называцца другім па велічыні горадам Швецыі.
У пачатку XIX ст. гарадскія ўмацаванні Гётебарга былі зрыты, і ў далейшым горад паступова страціў ваеннае значэнне. З увядзеннем Напалеонам кантынентальнай блакады Гётэбарг стаў для Англіі важным перавалачным пунктам для яе еўрапейскай гандлю, з прычыны чаго тут абгрунтавалася значная колькасць англійскіх гандляроў.
У 40-я гады XIX ст. горад з’яўляўся найбуйнейшым портам, праз які ў Швецыю ішоў імпарт, а да канца стагоддзя стаў таксама і вядучым портам, праз які Швецыя экспартавала свае тавары за мяжу. Адначасова ў горадзе развівалася фабрычная вытворчасць, і да сярэдзіны XIX ст. ён стаў найбуйнейшым прамысловым цэнтрам краіны. У аснове прамысловасці Гётэбарга ляжалі тэкстыльная вытворчасць і вытворчасць прадуктаў харчавання.
У другой палове стагоддзя працягнулася прамысловае развіццё горада, і вядучымі галінамі сталі металургія і машынабудаванне. У XX ст. у эканоміцы горада стала пераважаць цяжкае машынабудаванне.[3]
Назва
Горад названы ад імя племя гётаў (шведск.: Götar, змененае: Geatas, Gautar, Goths — готы, Gotar, Gøtar, Götar), жыхароў Гёталанда (Götaland — «зямля гётаў»), у цяперашняй паўднёвай Швецыі, дзе горад і размешчаны. Літаральна — «крэпасць гётаў»[4]. Размешчаны пры ўпадзенні ракі Гёта-Эльв (Götaälv — «гёцкая рака») у праліў Катэгат. Göta borg — форт на Götaälv (пабудаваны, каб абараніць порт, шведскае «гандлёвае акно» на захад).
Клімат
У Гётэбаргу марскі клімат. У перыяд з 1973 па 2010 год максімальная тэмпература склала 33,8 °C (26 ліпеня 1994 года), а мінімальная - 23,5 °C (10 студзеня 1987 года).[5].
| Клімат Гётэбарга | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Паказчык | Сту | Лют | Сак | Кра | Май | Чэр | Ліп | Жні | Вер | Кас | Ліс | Сне | Год |
| Абсалютны максімум, °C | 10,8 | 11,2 | 18,9 | 28,5 | 29,8 | 31,9 | 33,8 | 33,5 | 28,5 | 20,7 | 14,2 | 11,5 | 33,8 |
| Сярэдні максімум, °C | 2,3 | 2,5 | 5,7 | 11,2 | 16,6 | 19,4 | 21,9 | 21,2 | 16,9 | 11,8 | 6,6 | 3,4 | 11,6 |
| Сярэдняя тэмпература, °C | −0,2 | −0,2 | 2,1 | 6,5 | 11,5 | 14,7 | 17,1 | 16,6 | 12,8 | 8,5 | 4,1 | 0,9 | 7,9 |
| Сярэдні мінімум, °C | −2,3 | −2,5 | −0,5 | 3,0 | 7,6 | 11,3 | 13,8 | 13,4 | 9,8 | 6,0 | 2,0 | −1,2 | 5,0 |
| Абсалютны мінімум, °C | −25,9 | −26,4 | −17,8 | −8,8 | −4,3 | 1,3 | 5,3 | 3,5 | −2,5 | −8,5 | −13,4 | −21,9 | −26,4 |
| Норма ападкаў, мм | 61 | 40 | 49 | 41 | 49 | 59 | 68 | 75 | 80 | 83 | 82 | 72 | 759 |
| Крыніца: Надвор'е і клімат, World Climate Guide | |||||||||||||
Насельніцтва
Насельніцтва Гётэбарга на стан 31 снежня 2010 года складала 520 502 чалавека. На дадзены момант з’яўляецца другім па велічыні пасля Стакгольма горадам Швецыі.[6]
Прамысловасць
Гётебарг з’яўляецца адным з асноўных прамысловых гарадоў Швецыі. У ім размешчаны штаб-кватэры і вытворчыя магутнасці такіх кампаній, як Volvo, SKF, Victor Hasselblad AB.
Спорт
У 1992 годзе ў Гётэбаргу адбыўся фінальны матч чэмпіянату Еўропы па футболу.
У 1995 годзе ў горадзе праходзіў Чэмпіянат свету па лёгкай атлетыцы.
У 2002 годзе праходзіў чэмпіянат свету па хакеі, на якім Славакія ўпершыню ў гісторыі заваявала золата ў фінальным матчы са зборнай Расіі.
У 2006 годзе тут праходзіў Чэмпіянат Еўропы па лёгкай атлетыцы.
У 2008 годзе ў Гётэбаргу прайшоў чэмпіянат свету па фігурным катанні на каньках.
Футбольны клуб «Гётэбарг» - двухразовы ўладальнік Кубка УЕФА.
У горадзе размешчана траса Göteborg City Race, на якой з 2008 года праходзіць этап Чэмпіянату Швецыі па турынгу (STCC).
Культура
Горад вядомы як цэнтр рок-музыкі. Тут нарадзіўся стыль Melodic Death Metal шведскай хвалі, часам яго называюць «Гётэбаршчына». Тут утварыліся групы Evergrey, At The Gates, Dark Tranquillity, Engel, In Flames, HammerFall, Dream Evil, Sister Sin. Поп-гурт Ace of Base таксама паходзіць з Гётэбарга.
Гётэбаргскі кінафестываль, які праводзіцца з 1979 года, з’яўляецца на сённяшні дзень найбуйнейшым у Скандынавіі.
Парк «Лісеберг» — адзін з самых буйных паркаў атракцыонаў у Еўропе.
У горадзе знаходзіцца Гётэбаргскі ўніверсітэт, Тэхнічны ўніверсітэт Чалмерса, Школа вытанчаных мастацтваў Valand.
Вядомыя асобы
- Уільям Чамберс
- Інгемар Юхансан (1932—2009), баксёр-прафесіянал, сярэбраны прызёр Алімпійскіх гульняў 1952 года.
- Крыстафер Чараповіч (нар. 1991) — шведскі баскетбаліст.
Гарады-пабрацімы
Гл. таксама
Зноскі
- ↑ https://goteborg.se/wps/portal/start/kommun-o-politik/kommunfakta/historia/om-historia/!ut/p/z1/hY5BC4IwHMU_jdf9p5XbutnBSCUNAm2XUFlTcE7matCnz45B0bs93u_xHnCogI_1o5e17fVYD4u_8PBa-MmJ7vwI53sW48M5LeJjmuVk5UP5D-BLjH8owpAA7xuFXKsQRkGwITSgjFGypixk5L0fjc2KSuBG3IQRBt3Ncquzdpq3Hvawcw5JreUgUKuVh79VOj1bqD5JmFT1zEQZvQCPuDee/dz/d5/L2dBISEvZ0FBIS9nQSEh/
- ↑ https://www.goteborg.com/goteborgs-historia-och-arv/
- ↑ Nordisk familjebok. B. 10. Stockholm, 1909. и Nationalencyklopedin
- ↑ Hellquist, E. Svensk etymologisk ordbok. Pamp, B. Ortnamnen i Sverige. Svenska ortnamnsarkiv. AWE/Gebers serie om ortnamnen i våra landskap.
- ↑ Кліматычныя дадзеныя Швецыі Архівавана 10 студзеня 2012.
- ↑ Statistiska centralbyrån
- ↑ Архівавана 6 чэрвеня 2012. Архівавана 6 чэрвеня 2012. Архівавана 6 чэрвеня 2012. Архівавана 6 чэрвеня 2012. Chicago Sister Cities (англ.) Архівавана 6 чэрвеня 2012.
Літаратура
- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.5: Гальцы — Дагон / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1997. — Т. 5. — С. 212. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0090-0.
Спасылкі
- Афіцыйны сайт (шведск.)
- Турыстычны сайт (шведск.)
- Міжнародны аэрапорт Гётебарга — Ландветэр Архівавана 9 верасня 2008. (шведск.)
 |
Гётэбарг на Вікісховішчы |
|---|
Катэгорыя·Населеныя пункты паводле алфавіта
Змесціва гэтай старонкі з праектаў амерыканскага фонда «Вікімедыя» дасяжнае пад сукупнай ліцэнзіяй CC BY-SA 3.0 і GFDL.