wd wp Пошук:
    ⬜

    Санкт-Пецярбург

    Санкт-Пецярбург[3] (руск.: Санкт-Петербург) — горад федэральнага значэння і другі па велічыні горад у Расіі, цэнтр Паўночна-Заходняй федэральнай акругі Раcіі, месца знаходжання вышэйшых органаў улады Расіі[4] і адміністрацыйны цэнтр Ленінградскай вобласці. Ляжыць на рацэ Няве на ўсходнім узбярэжжы Фінскага заліва Балтыйскага мора.

    Насельніцтва горада складае 5 мільёнаў жыхароў, разам з агламерацыяй — 6 мільёнаў. Горад з’яўляецца самастойным суб’ектам Расійскай Федэрацыі, яго плошча складае 1439 км².

    Санкт-Пецярбург быў заснаваны царом Пятром I 27 мая 1703 года, і на працягу больш за дзвесце гадоў (1712—1728, 1732—1918) быў сталіцай Расійскай імперыі. Падчас Першай сусветнай вайны горад быў перайменаваны ў Петраград (руск.: Петроград), а ў часы савецкай улады — у Ленінград (руск.: Ленинград).

    Сёння Санкт-Пецярбург з’яўляецца важным культурным цэнтрам і расійскім портам на Балтыйскім моры.

    Гісторыя

    Асноўны артыкул: Гісторыя Санкт-Пецярбурга

    Паўночная вайна і заснаванне горада

    Датай заснавання Санкт-Пецярбурга лічыцца 16 мая (27 мая) 1703. Гэтым днём датуецца заклад царом-рэфарматарам Петрапаўлаўскай крэпасці — першага будынка горада — у вусці ракі Нявы на Заечым востраве. Пётр I даў гораду імя, прысвечанае яго нябеснаму заступніку — Святому апосталу Пятру. Паводле легенды, у той дзень пасля літургіі цар з’явіўся з рыдлёўкай у руках для закладу горада, і калі ён схапіўся за яе, з вышыні спусціўся арол і пачаў круціцца над астравамі. Адышоўшы ў бок, Пётр I зрубіў дзве тонкія бярозкі і, з’яднаўшы і верхавіны, паставіў у выкапаныя працоўнымі ямы. Гэтыя дзве бярозкі мусілі азначаць будучую браму крэпасці. Арол, які круціўся ў небе, спусціўся і сеў на «браму», пасля чаго, перавязаўшы яму ногі, цар пасадзіў яго на плячо, усцешаны шчаслівай прыкметай[5]. Новая крэпасць сваёй зброяй мусіла перакрываць фарватары па двух найбольш буйных рукавах дэльты ракі — Няве і Вялікай Неўцы. У 1704 годзе для абароны марскіх межаў Расіі на востраве Котлін была заснавана крэпасць Кранштат. Новаму гораду Пётр I надаваў вялікае стратэгічнае значэнне для забеспячэння марскога шляху з Расіі ў Заходнюю Еўропу. Тут, на стрэлцы Васільеўскага вострава, пад прыкрыццём Петрапаўлаўскай крэпасці, быў заснаваны першы гандлёвы порт Санкт-Пецярбурга.

    Першыя гады існавання горада

    Пасля пачатку будаўніцтва Петрапаўлаўскай крэпасці працягвалася ўзвядзенне і іншых абарончых аб’ектаў. У снежні 1706 года Пётр I выдаў загад на будаўніцтва Кронверка з мэтай адгарадзіць Петрапаўлаўскую крэпасць ад артабстрэлу з супрацьлеглага берагу, а дзвюма гадамі раней было закладзена Адміралцейства.

    Летні палац і Летні сад у 1716 годзе

    У першыя дзесяць гадоў існавання галоўнай часткай горада быў Гарадскі востраў (цяпер Петраградскі востраў), тут знаходзіліся Гасціны двор, Траецкая царква, мноства службовых будынкаў, рамесныя слабоды і ваенныя часткі. Злучаўся востраў з Петрапаўлаўскай крэпасцю праз пад’ёмны мост. Пазней пачаў забудоўвацца Адміралцейскі бок (левы бераг Нявы), дзе знаходзіліся такія важныя збудовы, як Зімні палац і Летні палац Пятра I з Летнім садам. З 1712 года горад быў абвешчаны сталіцай Расіі, а ў 1713 годзе ўсе асобы, прыналежныя да царскага двара, мусілі былі сяліцца ў Пецярбургу, сюды ж пераехаў і Сенат. У 1712 годзе Пётр I выдаў указ аб стварэнні Генеральнага плана Санкт-Пецярбурга, згодна якому цэнтрам горада абіраецца Васільеўскі востраў. Менавіта тут будуюцца партавыя збудаванні, маякі, а таксама будынак Дванаццаці калегій, Кунсткамера і іншыя будынкі (да таго моманту на востраве быў толькі знакаміты Меншыкаўскі палац). У 1725 годзе заснаваная Пецярбургская Акадэмія навук, дзе 2 студзеня 1728 года была выдадзена першая расійская газета — «Санкт-Петербургские ведомости» (першы рэдактар — Герхард Фрыдрых Мілер).[6]

    Пецярбург у сярэдзіне і другой палове XVIII стагоддзя

    Медны коннік

    У выніку пажараў і разводдзяў многія будынкі пятроўскага Пецярбурга да сярэдзіны XVIII стагоддзя апынуліся ў лядашчым стане ці былі знішчаныя. Так, улетку 1736 і 1737 гадоў у Пецярбургу адбыліся два пажары (выгарэла ўся драўляная Марская слабада і значная частка Адміралцейскага вострава). У 1737 годзе ўказам імператрыцы Ганны Іванаўны ствараецца Камісія аб Санкт-Пецярбургскім будаванні (якую ўзначальваў Пётр Яропкін), якая працавала над генеральным планам гораду.[7] Па гэтым плане зацвярджалася ідэя трохпромневага развіцця Пецярбурга ад Адміралцейства, які мусіў стаць кампазіцыйным цэнтрам, а ролю галоўнай магістралі аддавалася Неўскаму праспекту. У 1762 годзе на змену гэтай камісіі прыйшла Камісія аб каменным будаўніцтве Санкт-Пецярбурга і Масквы, якая рэгулявала забудову малых узбярэжных малых рэк і каналаў, фарміраванне архітэктурных ансамбляў цэнтральных плошчаў. 29 ліпеня 1731 года адкрыўся Кадэцкі корпус, а ў 1759 — Пажаскі корпус. Ствараўся цэлы шэраг вучэльняў — Горнае вучылішча і гэтак далей. Санкт-Пецярбург становіцца адным з найбуйнейшых навуковых цэнтраў у Расіі. Развіваецца і культурнае жыццё ў Паўночнай сталіцы Расіі. 30 жніўня 1756 года выдаецца ўказ аб стварэнні першага ў краіне дзяржаўнага тэатра, 4 лістапада 1764 года лічыцца датай заснавання Імператарскай Акадэміі мастацтваў. Пад канец XVIII стагоддзя насельніцтва горада перавысіла 200 тысяч чалавек, у горадзе дзейнічалі больш за 60 праваслаўных цэркваў і 15 цэркваў іншых канфесій. На 1780 год налічвалася 1200 вуліц і завулкаў, 3,3 тысячы дамоў, уся цэнтральная частка гораду ўжо цалкам брукаваная і пакрытая папярочнымі дошкамі.[6]

    Санкт-Пецярбург у XIX стагоддзі

    " Люблю цябе, Пятра тварэнне,
    Люблю твой строгі, стройны від,
    Нявы дзяржаўнае цячэнне, Берагавы яе граніт,
    Узор тваіх чыгунных кратаў,
    Начэй задумлівых тваіх
    Празрысты змрок, бліск цемнаваты.
    Калі ў пакоі сярод кніг
    Пішу, чытаю без лямпады,
    Гляджу на сонныя грамады
    Пустынных вуліц, як блішчыць
    Адміралцейскі ў высях шпіц…    		 "

    Да гэтага часу ўжо адбываецца бурнае развіццё прамысловасці — ужо да сярэдзіны 1830-х гадоў у Санкт-Пецярбургу дзейнічае каля 300 фабрык і заводаў. Адкрываюцца новыя водныя сістэмы — Марыінская і Ціхвінская, у 1828 годзе — Паўночна-Дзвінскі канал. Істотнай падзеяй становіцца адкрыццё першай чыгункі ў 1836 годзе паміж Пецярбургам і Царскім Сялом. Пецярбуржцы апрабавалі новы водны транспартны сродак: параход. Працягваецца развіццё Пецярбурга як палітычнага і навуковага цэнтра дзяржавы. У 1802 годзе заснаваныя міністэрствы і Дзяржаўны савет, узведзены будынак Сената і Сінода, абноўленая Акадэмія навук (у 1803 годзе быў прыняты новы статут), створаны Педагагічны інстытут, утвораныя некалькі гімназіяў і дазволеныя вольныя тыпаграфіі.[5] Адкрываецца Пулкаўская абсерваторыя, у 1845 годзе — Рускае геаграфічнае таварыства. 18 жніўня 1851 года з Пецярбурга ў Маскву адправіўся першы цягнік, хутка зносіны паміж дзвюма гарадамі стане рэгулярным. Ужо ў 1850-х пабудаваныя Маскоўскі (Мікалаеўскі), Варшаўскі, Балтыйскі, а ў 1870 годзе — Фінляндскі вакзалы. Развіваецца і судаходства. У 1885 годзе скончылася збудаванне Марскога канала і Марскога порту.

    Горад трох рэвалюцый. Грамадзянская вайна

    Крэйсер «Аўрора», які з’яўляецца сімвалам Кастрычніцкай рэвалюцыі

    XX стагоддзе ўчыніла для Пецярбурга як шмат цяжкіх выпрабаванняў, так і грандыёзныя здзяйсненні. Па выніках перапісу 1897 года насельніцтва горада складала 1265 тыс. жыхароў, а на пачатак Першай сусветнай вайны перавысіла 2 мільёны (3-е месца ў Еўропе пасля Лондану і Парыжу). 29 верасня 1907 года пачаў курсаваць Санкт-Пецярбургскі трамвай.

    Першым выпрабаваннем стала расійская рэвалюцыя 1905—1907 гадоў, пачаткам якой лічыцца Крывавая нядзеля, а вынікамі якой стала стварэнне першага ў гісторыі Расіі парламенту. Пачаўшаяся Першая сусветная вайна моцна паўплывала на лёс Санкт-Пецярбурга. Ужо ў жніўня 1914 года на хвалі антынямецкіх настрояў горад пераназваны ў Петраград, а да 1917 года пачаліся праблемы з аснадай — звычайнай з’явай становяцца чэргі. Хваляванні 23—27 лютага 1917 года ў горадзе зробяцца адной з галоўных прычын Лютаўскай рэвалюцыі. У гонар загінуўшых працоўных на Марсавым полі ў 1956 годзе быў запалены Вечны агонь.[8] Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі, падчас Грамадзянскай вайны з-за блізкасці антырэвалюцыйных армій урад Леніна з’яжджае ў Маскву. Петраград часова пазбаўлены статусу сталіцы (5 сакавіка 1918 года), які пераходзіць да Масквы. Увесну 1919 года, пры падтрымцы англійскага флоту, пачаўся першы наступ арміі Мікалая Юдзеніча з Эстляндыі на Петраград, а пасля паразы, ужо ў кастрычніку, другі, які таксама будзе спынены. 22 студзеня 1920 года Юдзенич абвясціў пра роспуск Паўночна-Заходняй арміі. 26 студзеня 1924 года, пасля смерці Уладзіміра Леніна Петраград рашэннем ЦК УКП(б) пераназываецца ў Ленінград.

    Савецкі Петраград-Ленінград

    Пасля катастрафічных падзей 1917—1919 гадоў насельніцтва горада скарачаецца, да 1920 года яно складае толькі 722 000 чалавек[9], але дзякуючы НЭП жыццё ў горадзе паступова паляпшаецца. Працягваецца актыўная жытловая забудова. Так у 1924 годзе ствараецца праект цэнтру Нарваўскага раёна, паводле якога мусілі быць створаныя дзве плошчы — Стачак, дзе была ўзведзеная трыумфальная арка ў гонар перамогі над Напалеонам і плошчу, якую яшчэ мелася стварыць (цяпер Кіраўская плошча). Па ўсім горадзе ствараюцца Палацы культуры — да сярэдзіны 1930 гадоў яны маюцца ўжо ва ўсіх прамысловых раёнах.[10]

    Гераізм і стойкасць ленінградцаў выявіліся ў часы Вялікай Айчыннай вайны. Амаль 900 дзён ва ўмовах поўнай блакады горада жыхары не толькі выжылі, але і дапамаглі фронту. Так у выніку сустрэчнага наступу Ленінградскага і Волхаўскага франтоў 18 студзеня 1943 года блакаднае акружэнне было прарвана, але толькі 27 студзеня 1944 года блакада горада была цалкам знятая.

    Пачынаючы з 1947 года ў Ленінградзе развіваюцца як аднаўляльныя, гэтак і інтэнсіўныя будаўнічыя працы. 7 кастрычніка 1955 года ў метро быў запушчаны першы абкатачны электрацягнік, а ўжо 5 лістапада быў падпісана акт аб здачы ў эксплуатацыю першай чаргі ленінградскага метрапалітэна. У 1990 годзе гістарычны цэнтр горада ўнесены ў Спіс сусветнай спадчыны ЮНЕСКА.

    Постсавецкі перыяд

    У 1991 годзе па выніках рэферэндуму 54 % ленінградцаў выказаліся за вяртанне спрадвечнай назвы горада Санкт-Пецярбург. 6 верасня 1991 года ўказам Прэзідыума Вярхоўнага Савета РСФСР яна была адноўлена,[11] 21 красавіка 1992 года ўнесеная ў Канстытуцыю РФ.[12] 26 чэрвеня 1991 быў абраны першы і апошні мэр Санкт-Пецярбурга, 13 сакавіка 1996 года выканаўчая ўлада была перададзена Адміністрацыі Санкт-Пецярбурга, якая ствараецца губернатарам Санкт-Пецярбурга, пасада мера была скасавана. Істотнай падзеяй для Пецярбурга сталі Гульні добрай волі 1994 года, якія праходзілі ў складаны для горада час. У 1991—2007 гадах было ўсталявана шмат помнікаў, сярод якіх — Фёдару Дастаеўскаму, маршалу Георгію Жукаву, Сяргею Ясеніну і іншыя. Адрэстаўраваныя і адноўленыя — Канстанцінаўскі палац, храм Спасу-на-Крыві і шмат якія іншыя. Упершыню 25 мая 1991 года, пасля вялікага перапынку, царкоўная служба адбылася ў Казанскім саборы. У 2001 годзе пачынаецца будаўніцтва Кальцавой дарогі вакол Пецярбурга, 15 снежня 2004 адкрываецца Вялікі Абухаўскі мост, вядомы як «Вантавы мост». Працягваецца развіццё метрапалітэну: у 1998 годзе ўведзены ў эксплуатацыю ўчастак Правабярэжнай лініі ад станцыі «Чкалаўская» да станцыі «Старая Дзярэўня», у 2005 годзе адкрытая станцыя «Каменданцкі праспект» і іншыя. У 2000 годзе быў пабудаваны Лядовы палац, у якім прайшоў чэмпіянат свету па хакеі 2000 года. У 2008 годзе пецярбургскі футбольны клуб «Зеніт» выйграў прэстыжны Кубак УЕФА і Суперкубак УЕФА.

    Узнагароды

    • Званне Горад-герой (8 мая 1965 года) з уручэннем медалі «Залатая зорка» — «за выбітныя заслугі перад Айчынай, мужнасць і гераізм, праяўленыя працоўнымі Ленінграда ў барацьбе з нямецка-фашысцкімі захопнікамі ў цяжкіх умовах працяглай варожай блакады, і ў азнаменаванне 20-годдзя перамогі савецкага народа ў Вялікай Айчыннай вайне 1941—1945 гг.»
    • Ордэн Леніна (26 студзеня 1945 года) — «за мужнасць і адвагу ва ўмовах блакады і барацьбы супраць фашысцкіх захопнікаў».
    • Ордэн Леніна (21 чэрвеня 1957 года) — «у азнаменаванне 250-годдзя Ленінграда».
    • Ордэн Кастрычніцкай рэвалюцыі (21 лістапада 1967 года) — «у азнаменаванне 50-годдзя Вялікай Кастрычніцкай сацыялістычнай рэвалюцыі».
    • Ордэн Чырвонага Сцяга РСФСР (5 снежня 1919 года) — «за гераізм і самадданасць петраградскага пралетарыята, за абарону Петраграда ў Грамадзянскую вайну».

    Эканоміка

    Асноўны артыкул: Эканоміка Санкт-Пецярбурга Санкт-Пецярбург — адзін з найважнейшых эканамічных цэнтраў Расійскай Федэрацыі. Эканоміка гораду базуецца ў асноўным на прамысловасці і турызме. Па выніках 2004 года горад заняў чацвертае месца ў Расіі (пасля Масквы, Цюменскай і Маскоўскай вобласці) па аб’ёму сукупнага рэгіянальнага прадукту (СРП). У 2007 годзе гэты паказчык склаў 1 109,3 млрд руб. (38 млрд долараў), ці 3,92 % ад агульнарасійскага СУП.[13] У 2011 годзе, па прагнозах, СРП складзе 2 трыльёны 413 мільярдаў 6 мільёнаў рублёў.[14] У 2006 годзе ў Санкт-Пецярбургу адбыўся саміт «Вялікай васьмёркі». Саміт праходзіў у Канстанцінаўскім палацы ў Стрэльне з 15 па 17 ліпеня 2006 года. З 1997 года ў Санкт-Пецярбургу праводзіцца штогадовы эканамічны самі Расіі і краін СНД — Пецярбургскі міжнародны эканамічны форум — найважнейшае міжнароднае эканамічнае і палітычнае мерапрыемства ва Усходняй Еўропе, якое атрымала неафіцыйную назву «Расійскі Давос».

    Культура

    Тэатры

    Марыінскі тэатр, Міхайлаўскі тэатр, Вялікі драматычны тэатр імя Г. А. Таўстаногава, Тэатр на Васільеўскім, Тэатр на Ліцейным.

    Музеі

    Планіроўка і архітэктура

    Пётр I задумваў горад паводле еўрапейскага ўзору: з прамымі перпендыкулярнымі вуліцамі, шырокімі «прашпектамі». Такая планіроўка бачна на прыкладзе Васільеўскага вострава і «трызубцы» Адміралцейства — Неўскі праспект, Гарохавая вуліца, Вазнясенскі праспект. Самы шырокі мост — Сіні.

    Храмы і манастыры

    Вуліцы, праспекты, плошчы

    Транспарт

    Чыгуначныя вакзалы

    Адукацыя

    Беларусы ў Санкт-Пецярбургу. Гісторыя. Асобы

    Пецярбург стаў важным цэнтрам беларускай культуры яшчэ ў XIX ст. У 1844-46 гг. Ян Баршчэўскі піша тут знакаміты твор Шляхціц Завальня, або Беларусь у фантастычных апавяданнях. У 1893 годзе тут Антон Неманцэвіч. Паводле расійскага перапісу 1897 г. у Пецярбургу пражывала 66,5 тыс. беларусаў. У пачатку XX ст. яны сталі другой па колькасці іншаэтнічнай супольнасцю ў горадзе. У 1906-12 гг. тут вучылася выбітны альголаг Вольга Дзмітрыеўна Акімава. У 1906-16 гг. працавала Загляне сонца і ў наша аконца, у 1914 г. — Акцыйная суполка друкарскай штукі, у 1914 годзе выйшаў нумар часопіса «Раніца». У 1918 дзейнічала Таварыства ахвотнікаў беларускага народнага штукарства. У 1930-37 вучыўся беларускі мастак Яўген Аляксеевіч Зайцаў. У 1926-36 гг. дзейнічала Беларускае студэнцкае зямляцтва. У 1938-39 рэктарам Ленінградскага ўніверсітэта быў беларускі вучоны Канстанцін Ігнатавіч Лукашоў. У 1938 у Ленінградзе нарадзіўся беларускі геахімік Валянцін Лукашоў. З першых дзён Вялікай Айчыннай вайны беларусы ўдзельнічалі ў абароне Ленінграда, сярод іх — Фядосій Арцёмавіч Смалячкоў. У 1973-75 гг. у горадзе над Нявой працуе беларускі мастак Аляксандр Анатольевіч Ісачоў. Дзейнічае Беларускае грамадска-культурнае таварыства (Санкт-Пецярбург).

    Вядомыя асобы

    Асноўны артыкул: Вядомыя асобы Санкт-Пецярбурга

    Гл. таксама

    Зноскі

    1. ↑ https://lenta.ru/news/2018/10/03/poltavchenko/
    2. ↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/europe
    3. ↑ Напісанне Санкт-Пецярбург у адпаведнасці з БЭ ў 18 тамах. Т.14., Мн., 2002, С.151.
    4. ↑ Конституционный Cуд Российской Федерации (руск.)
    5. 1 2 Авсеенко В. Н. История города С.-Петербурга в лицах и картинках. 1703—1903 (руск.) . — СПб: Сотис, 1993. — С. 20.
    6. 1 2 А. В. Даринский, В. И. Старцев, Д. Н. Мурин, Т. Г. Браже, А. Г. Бітво. Санкт-Петербург 1703—1719 / Под ред. А. В. Даринского. — СПб.: Фирма «ГЛАГОЛ», 2000. — С. 68—69. — 464 с.
    7. ↑ История Санкт-Петербурга (руск.)
    8. ↑ Галина Дрегуляс. Февральская революция (нявызн.). opeterburge.ru.
    9. ↑ А. Ю. Чистяков. Население (обзорная статья) (нявызн.). Электронная энциклопедия Санкт-Петербурга.
    10. ↑ Анна Тирле. Архитектура и благоустройство: массовое строительство. Эра ДК и ЦПКиО. Часть II (нявызн.). opeterburge.ru.
    11. ↑ Указ Президиума ВС РСФСР от 06.09.91 № 1643-I О возвращении городу Ленинграду его исторического названия Санкт-Петербург
    12. ↑ Закон РФ от 21 апреля 1992 г. N 2708-I «Об изменениях и дополнениях Конституции (Основного Закона) Российской Советской Федеративной Социалистической Республики»
    13. ↑ Архіўная копія (нявызн.) (недаступная спасылка). gks.ru. Архівавана з першакрыніцы 5 жніўня 2017. Праверана 22 лютага 2013.
    14. ↑ Маша Могилевская. Гастарбайтеры поднимут Петербург (нявызн.). fontanka.ru. Праверана 6 сакавіка 2011.

    Спасылкі

    Тэмы гэтай старонкі:
    Катэгорыя·Населеныя пункты Расіі Катэгорыя·Населеныя пункты Санкт-Пецярбурга Катэгорыя·Населеныя пункты без паштовага індэкса Катэгорыя·Населеныя пункты еўрапейскай часткі Расіі Катэгорыя·Населеныя пункты паводле алфавіта Катэгорыя·Раёны Санкт-Пецярбурга Катэгорыя·Раёны і акругі гарадоў
    Змесціва гэтай старонкі з праектаў амерыканскага фонда «Вікімедыя» дасяжнае пад сукупнай ліцэнзіяй CC BY-SA 3.0 і GFDL.
    Энцыклапедычны партал «Месцы беларускія» miescy.viedy.be