Золачыў (Львоўская вобласць)

У гэтага паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Золачыў.

Золачыў[1] (укр.: Золочів) — горад раённага значэння Золачыўскага раёна Львоўскай вобласці Украіны, раённы цэнтр.

Геаграфія

Горад размешчаны ў 64 км на ўсход ад Львова на трасе Львоў — Цярнопаль — Умань.

Гісторыя

Час заснавання горада і паходжанне назвы згубіліся ў стагоддзях. У часы Кіеўскай Русі на месцы сёняшняга горада існавала легендарнае паселішча Радзечэ, якое было разбурана ў выніку варожых набегаў ў пачатку XIII ст. Жыхары, якія засталіся жывыя, пахаваліся ў навакольных балотах. Там яны будавалі жыллё, перасоўваліся ж, пракладваючы шлях з дапамогай убітых у балота дубовых паль. У пачатку XX ст. у горадзе пракладвалі водаправод і знайшлі такія старажытныя «сцежкі», закансерваваныя ў тарфяніку.

Першае пісьмовае згадванне аб горадзе, знойдзенае ў архіўных дакументах у апошні час — 1423 год. Тады горад перайшоў ад Кярдэяў (вядомы ў Галічыне баярскі род) да Яна Менжыка з Дамбровай. У 1427 г., у часы баярскага кіравання, за горад вялася судовая цяжба ў сям’і Шчэчонаў. З тых часоў застаўся ў горадзе так званы Золачыўскі двор — дом ўладальніка горада, выкладзены з каменя, які больш вядомы як дом ўбогіх XVII ст. Менавіта тады двор быў перададзены парафіяльнаму касцёлу для апекі над убогімі.

У 1443 г. кароль Уладзіслаў III Варненчык выдаў грамату прыдворнаму Міхалу «з Бучача» (Бучацкаму) герба Абданк, у якой яму прызначаліся 100 грыўняў.

У XV—XVI ст. горад жыве традыцыйным гарадскім жыццём сярэднявечча. На працягу гэтага гістарычнага перыяду горад паспяхова развіваецца, нягледзячы на шматлікія татарскія набегі. Ён быў акружаны валам, ровам, дадаткова абаронены крэпасцю на ўзгорку. Як уладальнікі Золачыва падпісваліся сыны львоўскага кашталяна Яна з Сенна і Алеска: «Ян Алеска, Сенна, Золочева» — каштэлян малагоскі, падкаморы сандамірскі. 17 чэрвеня 1522 г. кароль Жыгімонт i Стары ў Вільні выдаў распараджэнне, згодна з якім львоўскі стараста Станіслаў Хадэцкі павінен быў заняць маёнткі адлучанага ад касцёла Станіслава Малагоскага (Сененскага). У 1523 г. горад атрымлівае Магдэбургскае права па спрыянню ўладальніка — Станіслава Сененскага (Малагоскага). Зручнае размяшчэнне спрыяе развіццю гандлю і рамёстваў.

Сапраўдным залатым часам для горада былі XVII — пачатак XVIII стагоддзяў — пасля пераходу правоў уласнасці на горад да сям’і Сабескіх. У горадзе будуецца новы замак, закладваюцца манастыры, цэрквы. У той час у горадзе былі дзве ўкраінскія цэрквы, парафіяльны касцёл, армянская царква, тры манастыры — два лацінскага абраду і кляштар айцоў базыльянаў.

Час унёс карэктывы ў гістарычны твар горада: ад старажытнасці засталася царква св. Мікалая на лініі былых абарончых валаў, з канца XVI ст., са слядамі абароннай архітэктуры, старым крыжам, каля храма, усталяваным на месцы алтара ранейшай царквы. Царква св. Мікалая заслугоўвае асаблівай увагі. Перабудова XVIII ст. пакінула аснову XVI ст., у інтэр’еры з’явіўся іканастас традыцыйнай тагачаснай працы львоўскіх майстроў, са спалучэннем разьбы, скульптуры, жывапісу, арыгінальным распяццем, што стаіць на зямным шары з прыкаванымі да яго Адамам і Евай. Іканастас, фундаваны канеўскім старастам Мікалаем Васілём Патоцкім, быў амаль цалкам знішчаны ў савецкія часы, у 2002—2003 гадах адноўлены са спалучэннем старых фрагментаў. Цікавым з’яўляецца адрэстаўраваны ў 2000 г. насценны роспіс царквы пачатку XX ст., аўтарам якога з’яўляецца львоўскі мастак Мадэст Сасенка (прадстаўнік неавізантыйскай плыні ва ўкраінскім мастацтве, стыпендыят мітрапаліта Андрэя Шаптыцкага). У савецкі час у царкве св. Мікалая быў атэістычны музей.

Помнікі гісторыі і архітэктуры

• Касцёл Успення Найсвяцейшай Багародзіцы (сяр. XVIII ст.)
• Царква Уваскрэшання Хрыстова (пач. XVII ст.)
• Манастыр базыльянаў (сяр. XVI ст.)
• Царква св. Мікалая (XVI ст.)
• Храм Блажэннага Мікалая Чарнецкага (пач. XXI ст.)

Замак

Асноўны артыкул: Золачыўскі замак Золачыў з’яўляецца адным з нямногіх гарадоў, які можа пахваліцца старажытным замкам. Магутны абарончы замак з Кітайскім і Вялікім палацамі з’яўляецца ўнікальным помнікам архітэктуры першай паловы XVII ст. Пабудаваны ў пачатку XVII ст. па праекце невядомага італьянскага архітэктара і апошнім словам тагачаснай навукі, замак з’яўляецца узорам спалучэння абарончага і жылога прызначэння. Даследаванні апошніх гадоў адкрылі шмат цікавых старонак забытай гісторыі замка. Магутная, ідэальна правільная крэпасць, якую проста абыходзілі орды і арміі, паколькі нават добра падрыхтаванаму войску цяжка было яе здабыць, захавалася амаль цалкам (за выключэннем ўзбраення). Каменныя валы, бастыёны добра абараняюць на здзіўленне ўтульны двор. Вялікі жылы палац замка захаваў унутраныя камунікацыі — каналізацыю (6 ўнутраных туалетаў пачатку XVII ст.), рэшткі сеткі цеплазабеспячэння — печы, каміны. Цікавым з’яўляецца ўнутраная планіроўка жылых, парадных пакояў з гаспадарчымі пакоямі. Ва ўсёй занятай жылым палацам плошчай амаль 1000 м2 размешчаны падвалы-падзямеллі. Асаблівым упрыгожваннем замка з’яўляецца Кітайскі палац — адзіны ва Украіне і адзін з трох у Еўропе узораў «усходняй» архітэктуры. У ім спалучаюцца ўплывы ўсходняй культуры і мясцовыя традыцыі. Кітайскі палац з’яўляецца музеем ўсходніх культур у складзе Львоўскай галерэі мастацтваў.

Галерэя

• Замак
• Цэнтр горада
• Горад і замак на малюнку ХІХ ст.
• Панарама горада з замка
• Бастыён
• Горад на старым фотаздымку
• Царква Базылянскага кляштара

Зноскі

1. ↑ Напісанне ў адпаведнасці з ТКП 177-2009 (03150) «Спосабы і правілы перадачы геаграфічных назваў і тэрмінаў Украіны на беларускую мову»