Нью-Дэлі

Нью-Дэлі (хіндзі: नई दिल्ली, англ.: New Delhi), горад у Індыі, сталіца краіны. У Нью-Дэлі размяшчаецца федэральны ўрад Індыі і ўрад Нацыянальнай сталічнай тэрыторыі Дэлі.

Горад заснаваны 15 снежня 1911 як адна з дзевяці частак Дэлі. Планіроўку горада выканалі вядучыя брытанскія архітэктары пачатку 20 стагоддзя Эдвін Лачанс і Герберт Бэйкер. Урачыста адкрыты 13 лютага 1931 віцэ-каралём Індыі. Горад вядомы сваімі шырокімі добра азелененымі бульварамі і шматлікімі архітэктурнымі помнікамі.

Плошча горада 42,7 км². Насельніцтва 0,3 млн. чалавек, у агламерацыі 13,8 млн. чал.

Гісторыя

Нью-Дэлі размяшчаецца на поўдзень ад Старога горада, пабудаванага магольскім імператарам Шах Джаханам. Пры гэтым Нью-Дэлі ляжыць на легендарным месцы сямі старажытных гарадоў і, такім чынам, на яго тэрыторыі знаходзіцца мноства гістарычных помнікаў, такіх як астранамічная абсерваторыя Джантар-Мантар і сады Лодзі.

Калькута была сталіцай Індыі падчас брытанскага каланіяльнага панавання да 1911. У адрозненне ад размешчанай на ўсходнім узбярэжжы краіны Калькуты, Дэлі знаходзіцца бліжэй да геаграфічнага цэнтра Індыі і больш прыдатны для месца базіравання кіраўнічых структур.

Пасля набыцця Індыяй незалежнасці ў 1947, Нью-Дэлі была нададзеная абежаваная аўтаномія, кіраўнік горада ў рангу галоўнага камісара прызначаўся ўрадам краіны. У 1956 Дэлі атрымаў статус саюзнай тэрыторыі, адпаведна, галоўны камісар быў заменены на лейтэнанта-губернатара. У 1991 Канстытуцыяй Індыі Саюзная тэрыторыя Дэлі была пераўтворана ў Нацыянальную сталічную тэрыторыю Дэлі. Горад кіруецца на прынцыпах дыярхіі: урад тэрыторыі займаецца ўсімі пытаннямі, акрамя пытанняў юстыцыі і аховы парадку, якія знаходзяцца ў кампетэнцыі федэральнага ўрада.

Геаграфія

Маючы агульную плошчу 42,7 км², Нью-Дэлі займае невялікую частку метраполіса Дэлі. Горад размяшчаеца на Інда-Гангскай раўніне, дзякуючы чаму ў ім назіраецца нязначны перапад вышынь. Нью-Дэлі ляжыць на заходнім берагу ракі Джамна. Нью-Дэлі знаходзіцца ў сейсмічнай зоне IV, што робіць яго ўразлівым да моцных землятрусаў.

Клімат Нью-Дэлі — вільготны, субтрапічны, фарміруецца пад уплывам мусонаў. Назіраецца вялікая розніца паміж летнімі і зімовымі ўзроўнямі тэмпературы і вільготнасці. Лета доўгае і вельмі гарачае (да 40°С), зіма адносна сухая і прахладная (каля 4°С). Лета працягваецца з красавіка да кастрычніка, з мусонным сезонам пасярэдзіне. Зіма пачынаецца ў лістападзе і дасягае піку ў студзені. Сярэднегадавая колькасць ападкаў складае 714 мм, большасць з іх прыходзіцца на мусоны ў ліпені і жніўні.

Кіраванне

Вышэйшым органам кіравання горадам з’яўляецца Муніцыпальны савет Нью-Дэлі. Ён складаецца са старшыні, трох членаў заканадаўчага сходу Нью-Дэлі, двух членаў, прызначаных галоўным міністрам Нацыянальнай сталічнай тэрыторыі Дэлі, і пяці членаў, прызначаных цэнтральным урадам краіны.

Гарадская структура

З самага пачатку горад планаваўся як месца размяшчэння цэнтральных органаў кіравання і як увасабленне брытанскіх каланіяльных прэтэнзій. Нью-Дэлі структураваны вакол двух цэнтральных праспектаў — Раджпатх і Джанпатх. Раджпатх (хіндзі: Дарога правіцеля) праходзіць ад Раштрапаці-Бхаван да Брамы Індыі. Джанпатх (хіндзі: Дарога народа) пачынаецца ад Конахт-Плэйс і перпендыкулярна перакрыжоўваецца з Раджпатх. 19 пасольстваў замежных дзяржаў згрупіравана ў раёне блізлеглай вуліцы Шанціпатх (хіндзі: Дарога міру). Яшчэ адна важная транспартная артэрыя — Акбар роуд — ідзе ад Брамы Індыі да мемарыяла Тэн Мурці Бхаван.

Насельніцтва

Насельніцтва Нью-Дэлі складае каля 180 тыс. чалавек (2001) пры агульнай колькасці жыхароў у Нацыянальнай сталічнай тэрыторыі Дэлі 13,9 млн. (другая па велічыні гарадская агламерацыя ў Індыі пасля Мумбаі).

Індуізм з’яўляецца рэлігіяй 87 % жыхароў Нью-Дэлі. Значная колькасць вернікаў адносіцца да мусульман (6,3 %), сікхаў (2,4 %), джайнаў (1,1 %) і хрысціян (0,9 %). Асноўная размоўная мова ў горадзе — хіндзі, пісьмовая — англійская. Узровень пісьменнасці — 81,87 % (2007).

Гл. таксама

• Вароты Індыі
• Нацыянальная галерэя сучаснага мастацтва (Нью-Дэлі)

Зноскі

1. ↑ The making of New Delhi — сайт. Праверана 31 мая 2018.
2. ↑ Geographic coordinates of New Delhi, India — геаграфічная карта. Праверана 1 чэрвеня 2018.
3. ↑ 2011 census of India
4. ↑ Longitude and Latitude of Delhi — геаграфічная карта. Праверана 31 мая 2018.
5. ↑ List of Pin Codes (Postal Code) of Delhi — Дэлі. Праверана 1 чэрвеня 2018.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Нью-Дэлі