Охрыд

У гэтага паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Охрыд. О́хрыд — горад на ўсходнім беразе Ахрыдскага возера ў Паўночнай Македоніі. Насельніцтва — каля 55,8 тыс. жыхароў. У горадзе вялікая колькасць маляўнічых дамоў і помнікаў, асноўным артыкулам бюджэту горада з’яўляецца турызм. Размешчаны на ўсход ад Тыраны (Албанія) і на паўднёвы захад ад Скоп’е. Паводле адной са здагадак назва Охрыд — славянскага паходжання і азначае «на градзе», гэта значыць «на гары».

У 1979/1980 гадах Охрыд і Ахрыдскае возера былі ўключаны ў спіс аб’ектаў сусветнай спадчыны ЮНЕСКА.

Гісторыя

Сучасны горад Охрыд пабудаваны на месцы антычнай грэчаскай (іліра-македонскай) калоніі Ліхнідос (грэч.: Λυχνιδός), вядомай яшчэ з II—III стагоддзяў да н.э. У 148 годзе да н.э. калонія была захоплена рымлянамі, якія пасля разбуральнага землетрасення ў 518 годзе амаль цалкам яе перабудавалі, з грэчаскіх пабудоў захаваліся толькі мармуровыя слупы[2].

У перыяд рымскага і візантыйскага валадарства горад з’яўляўся важным гандлёвым пунктам на пабудаванай рымлянамі дарозе ад узбярэжжа Адрыятычнага мора да Канстанцінопаля, вядомай як Эгнаціева дарога (лац.: Via Egnatia)[3]. Археалагічныя раскопкі пацвярджаюць, што горад вельмі даўно прыняў хрысціянства. Епіскапы Ліхнідоса бралі ўдзел у першых сусветных саборах.

Да канца V — пачатку VI стагоддзяў горад паступова засяляецца славянскімі народамі. У 861 годзе ўваходзіць у склад Балгарыі і неўзабаве атрымлівае сучасную назву (пад назвай Охрыд упершыню згадваецца ў 879 годзе)[3]. У Охрыдзе з 886 года вядзе асветніцкую дзейнасць вучань Кірыла і Мяфодзія Св. Клімент Охрыдскі, які заснаваў у Охрыдзе па распараджэнні балгарскага цара Барыса кніжную школу па перакладзе царкоўных грэчаскіх кніг на славянскую мову. Лічыцца, што менавіта ў Охрыдзе ўпершыню быў створаны алфавіт кірыліца[4].

З 990 да 1015 гады Охрыд быў сталіцай Балгарскага царства цара Самуіла. Над горадам дагэтуль застаюцца руіны яго крэпасці[5]. З 990 па 1018 у Охрыдзе мелася свая патрыярхія. Тым не менш, пасля заваявання Охрыда Візантыяй у 1018, у Охрыдзе застаўся толькі архіепіскап Охрыдскага аўтакефальнага архіепіскапства, які падпарадкоўваўся патрыярху канстанцінопальскаму. Пад валадарствам Візантыі была пабудавана вялікая колькасць храмаў.

Пры Іване Асене II (1218—1241) быў уключаны ў склад адноўленага незалежнага Балгарскага царства. У 1334 годзе заваяваны сербскім каралём Стэфанам Душанам.

У 1394 годзе горад акупуе Асманская імперыя, пад уладай якой ён застаецца да 1912 года, паступова прыходзячы ў заняпад[3]. У 40-х гадоў XIX стагоддзя рускі славіст Віктар Грыгаровіч адзначыў, што насельніцтва горада пераважна балгарскае, а таксама валашскае і турэцкае і часткова — грэчаскае і албанскае[6]. Паводле даных балгарскага этнографа Васіла Кынчава ў канцы XIX стагоддзя колькасць насельніцтва Охрыда складала 14 860 чалавек — 8 000 балгары, 5 000 туркі, 300 албанцы-мусульмане, 300 албанцы-хрысціяне, 460 валахі і 600 цыгане[7].

У 1913 годзе, пасля заканчэння Першай Балканскай вайны адышоў да Сербіі[3].

Царква Св. Іаана Багаслова над возерам

Дэмаграфія

Паводле перапісу 2002 года, у горадзе Охрыд пражывала 42 033 жыхароў.[8]

Этнічны склад:

• македонцы, 33 791 (80,4 %)
• албанцы, 2959 (7,0 %)
• туркі, 2256 (5,4 %)
• іншыя, 3027 (7,2 %)

Родныя мовы жыхароў горада:

• македонская, 34 910 (83,1 %)
• албанская, 3957 (9,4 %)
• турэцкая, 2226 (5,3 %)
• іншыя, 1017 (2,4 %)

Рэлігійны склад:

• праваслаўныя хрысціяне, 33 987 (80,9 %)
• мусульмане, 7599 (18,1 %)
• іншыя, 447 (1,1 %)

Помнікі гісторыі і культуры

• Антычны тэатр
• Базіліка Св. Сафіі
• Мячэць Зейнал Абідзіна
• Мячэць імя прарока Мухамеда
• Манастыр Перыўлепты Охрыдскай
• Манастыр Св. Навума Охрыдскага
• Плаошнік — адноўлены сабор Св. Клімента Охрыдскага і руіны «ўніверсітэта»
• Самуілава твердзіна — крэпасць
• Храм Багародзіцы Захумскай Св. Завум
• Храм Св. Іаана Канеа
• Дом сям’і Робевых

Гарады-пабрацімы

• Піран; Славенія
• Падольск; Расія
• Вуланганг; Аўстралія
• Будва; Чарнагорыя
• Катвейк; Нідэрланды
• Вінкаўцы; Харватыя
• Ялава; Турцыя
• Сафранбалу; Турцыя
• Плоўдзіў; Балгарыя
• Далянь; Кітай
• Вінзар; Канада
• Поградэц; Албанія
• Крагуевац, Сербія

Зноскі

1. ↑ Нови градоначалници во 46 општини (макед.)
2. ↑ «Популярная художественная энциклопедия.» Под ред. Полевого В. М.; М.: Издательство «Советская энциклопедия», 1986.
3. 1 2 3 4 Советская историческая энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия . Под ред. Е. М. Жукова. 1973—1982.
4. ↑ Димитри Хоматиан. Краткое житие Климента Охридскога, XIV (балг.)  (грэч.)
5. ↑ Словарь современных географических названий. — Екатеринбург: У-Фактория. Под общей редакцией акад. В. М. Котлякова. 2006.
6. ↑ Григорович, В. Очеркъ путешествія по Европейской Турціи, Москва, 1877
7. ↑ Кынчов, Васил. Македония. Этнография и статистика, София 1900, с. 252(балг.)
8. ↑ Macedonian census, language and religion

Гл. таксама

• Спіс охрыдскіх архіепіскапаў