Пліска

Плі́ска (балг.: Плиска, старасл. Пльсковъ) — горад у Шуменскай вобласці Балгарыі, у складзе абшчыны Каспічан.

Насельніцтва — 1 тыс. чалавек (2013 год). Размешчана на паўночным усходзе Балгарыі, на раўніннай мясцовасці пасярод узгоркаў, за 13,5 км на паўночны ўсход ад горада Шумена.

Сталіца Балгарыі ў VII—IX стагоддзях. Закладзена заснавальнікам балгарскай дзяржавы ханам Аспарухам. У 893 годзе сталіца была перанесена ў Праслаў, а праз стагоддзе Пліска была разбурана. Руіны старажытнага горада ляжаць за 3 км ад сучаснай Пліскі — горада, які да 1925 года насіў назву Абоба.

Старажытная Пліска

Пліска была сталіцай Балгарыі з 681 па 893 гады. Балгарскія хронікі апавядаюць, што заснавальнікам горада быў хан Аспарух. Візантыйскія гісторыкі Георгій Кедрын і Ганна Камніна называлі гэты горад у сваіх працах «Пліскуса». Ён займаў тэрыторыю 23 км² і быў акружаны ровам і земляным валам, цэнтр быў абнесены абарончай сцяной. У горадзе знаходзіліся палацы і каменная базіліка. Захаваліся рэшткі глінянага вадаправода.

У 811 годзе Пліска была разрабавана візантыйскай арміяй, але хутка ў бітве пры Вырбішскім праходзе захопнікаў адціснуў балгарскі хан Крум .

Хан Амуртаг заахвочваў рамеснікаў. У 886 годзе Барыс I заснаваў Пліскую кніжную школу, якую ўзначаліў Навум Праслаўскі. Гэта школа з’яўлялася самым важным літаратурным і культурным цэнтрам Першага Балгарскага царства і ўсіх славянскіх народаў у IX—X стагоддзях. Менавіта ў Плісцы ў 882 годзе Уладзімір Расатэ паспрабаваў рэалізаваць вяртанне да язычніцтва. Затым гэта выступленне здушылі і спадчыннікам Барыса I стаў Сімяон I. Адным з першых крокаў новага кіраўніка было перанясенне сталіцы з Пліскі ў Праслаў, умацаваны горад недалёка ад былой сталіцы, дзе ўплыў язычніцтва быў не такім моцным.

На працягу X стагоддзя значэнне Пліскі памяншалася, тады як у Праславе канцэнтравалася ўлада і рэсурсы. Падчас нападаў Кіеўскай Русі і Візантыйскай імперыі паміж 969 і 979 гадамі горад быў разбураны і больш не адбудоўваўся. Аж да канца XIX стагоддзя разваліны Пліскі выкарыстоўваліся ў якасці каменяломні: з пліскінскіх камянёў была ў прыватнасці пабудавана мячэць Тамбул у Шумене ў 1740 годзе.

Сучасная Пліска ў часы асманаў называлася Абабай. У 1925 годзе яна была пераназваны ў Пліскаў, а ў 1947 годзе ён атрымала сучасную назву.

Руіны

Упершыню яны былі апісаны дацкім даследчыкам Карстэн Нібур у 1767 годзе. У 1884 годзе чэшскі гісторык Канстанцін Ірачак звязаў руіны са старажытнай крэпасцю Пліскаў, якая згадваецца візантыйскімі летапісцамі Ганнай Камнінай і Львом Дыяканам. Высновы Ірачака прывялі да першых раскопак, праведзеных дырэктарам Рускага археалагічнага інстытута ў Канстанцінопалі Фёдарам Успенскім у 1897—1898 гадах[2].

На месцы руін дзейнічае нацыянальны гісторыка-археалагічны запаведнік «Пліска», у кіламетры ад яго захаваліся рэшткі Вялікай базілікі Пліскі. На тэрыторыі запаведніка — магіла археолага Пліскі Карала Шкорпіла.

Культура

У горадзе працуюць пачатковая школа, дзіцячы сад і бібліятэка. Праваслаўная царква Святога цара Барыса была пабудавана ў 1925 годзе. Помнік хрысціцелю Балгарыі Барысу I.

Зноскі

1. 1 2 https://www.grao.bg/tna/t41nm-15-03-2022_2.txt
2. ↑ Плиска(нявызн.) (недаступная спасылка). // bulgariancastles.com. Архівавана з першакрыніцы 5 красавіка 2013. Праверана 2013-4-3.(балг.)

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Пліска
• Пліска (руск.) — артыкул з Вялікай савецкай энцыклапедыі
• Пліска — 100 гадоў археалагічных раскопак(англ.)