Азёры (Гродзенскі раён)

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Вёска Азёры.

Азёры[1] (трансліт.: Aziory, руск.: Озёры) — аграгарадок (да 2009 г. вёска)[2] у Гродзенскім раёне Гродзенскай вобласці, на заходніх берагах азёраў Рыбніца і Белае. Адміністрацыйны цэнтр Азёрскага сельсавета.

Знаходзяцца за 28 км на ўсход ад Гродна, за 17 км на поўнач ад Скідаля, на аўтадарогах Р41 і Р145.

Гісторыя

Каля вёскі (1—3 км) знаходзіцца археалагічныя помнікі: стаянкі і селішча.

Упершыню згадваецца ў 1398 г. як «двор князя Вітаўта». У XV—XVII стст. — велікакняжацкае ўладанне, цэнтр воласці. У 1518 г. Жыгімонт Стары аддаў Азёры ў заставу (арэндны залог) гродзенскаму старасце Ю. М. Радзівілу. У 1555 г. Азёрскім каралеўскім намеснікам (т.б. да таго часу Азёры ізноў перашлі дзяржаве) стаў Себасцян Дыбоўскі. У адпаведнасці з прывілеям 1568 вял.кн. Жыгімонта Аўгуста ў Азёрах праводзіліся штотыднёвыя таргі. У 1679 годзе на Рынку быў пабудаваны новы драўляны касцёл імя Маткі Боскай Ружанцовай, замест спаленага маскоўскім войскам. Касцёл гэты быў адноўлены ў 1779 коштам караля Станіслава Аўгуста. У канцы XVIII ст. Азёры набыў вядомы навуковец, авантурыст і філантроп Міхал Валіцкі (сапр. прозв. Міцкевіч). Ён заснаваў у Азёрах суконную фабрыку (1807) і папяровую фабрыку (1809). Пасля паўстання 1863—1864 гадоў маёнтак быў канфіскаваны, а яго ўладальнік — граф Леапольд Валіцкі сасланы ў Сібір. У 18 ст. у Азёрах была пабудавана драўляная сінагога, а напачатку 19 — малітоўная яўрэйская школа (не захаваліся). У 1878 Азёры мелі 1013 жыхароў, сярод іх 508 яўрэяў. У пачатку 20 ст. замест старой драўлянай праваслаўнай царквы пабудавалі мураваную царкву Ушэсця. Каля Азёр помнікі археалогіі: 2 стаянкі першабытнага чалавека (8-5-га і 3-га тыс. да н.э.) і курганныя магільнікі.

У 1919—1939 гг. — у складзе Польскай Рэспублікі, цэнтр гміны ў Гродзенскім павеце Беластоцкага ваяводства.

11 лютага 1972 года да вёскі далучана суседняя вёска Камчатка[3].

• Азёры на старых здымках
• Рынак
• Грэка-каталіцкая царква
• Касцёл
• Сінагога

Насельніцтва

• XIX стагоддзе: 1830 — 426 муж., з іх шляхты 7, духоўнага саслоўя 2, мяшчан-іўдзеяў 235, мяшчан-хрысціян і сялян 181[4]; 1878 — 1013 чал., з іх 508 яўрэяў[5]; 1897 — 3283 чал.
• XX стагоддзе: 1921 — 1755 чал.[6]; 1989 — 2447 чал.[7]

Славутасці

• Царква Св. Духа
• Касцёл Хрыста Валадара
• Могілкі старыя каталіцкія
• Магіла паўстанцаў 1863—1864 гг.

Страчаная спадчына

• Царква
• Сінагога

Вядомыя асобы

• Аляксандр Мікалаевіч Шышко (нар. 1959) — беларускі дзяржаўны дзеяч, член Савета Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь 6-га склікання.

Зноскі

1. ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гродзенская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2004. — 469 с. ISBN 985-458-098-9 (DJVU).
2. ↑ Решение Гродненского районного Совета депутатов от 17.03.2009 № 163 «О преобразовании некоторых населенных пунктов Гродненского района в агрогородки» (руск.)
3. ↑ Рашэнне выканаўчага камітэта Гродзенскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 11 лютага 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).
4. ↑ Соркіна I. Мястэчкі Беларусі ў канцы ХVІІІ — першай палове ХІХ ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. С. 412.
5. ↑ Jeziory // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom III: Haag — Kępy. — Warszawa, 1882. S. 580.
6. ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. Tom V: Województwo Białostockie. — Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1924.
7. ↑ Міхась Ткачоў, Ігар Трусаў, Валерый Шаблюк. Азёры // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 1: А — Беліца / Рэдкал.: М. В. Біч і інш.; Прадм. М. Ткачова; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1993. — 494 с., [8] к.: іл. — 20 000 экз. — ISBN 5-85700-074-2. С. 69.

Літаратура

• Памяць: Гісторыка-дакументальная хроніка Гродзенскага раёна / Рэдкал. У. П. Верхась і інш. — Мн., 1993
• Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Гродзенскага р-на / Рэдкал. У. П. Верхась і інш. — Мн.: БелЭн, 1993.— 431 с.: іл.
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 1: А — Беліца / Рэдкал.: М. В. Біч і інш.; Прадм. М. Ткачова; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1993. — 494 с., [8] к.: іл. — 20 000 экз. — ISBN 5-85700-074-2.
• Соркіна I. Мястэчкі Беларусі ў канцы ХVІІІ — першай палове ХІХ ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. — 488 с. ISBN 978-9955-773-33-7.
• Jeziory // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom III: Haag — Kępy. — Warszawa, 1882. S. 580.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Азёры (Гродзенскі раён)
• в. Азёры на Radzima.org