Аранчыцы

Ара́нчыцы[2] (трансліт.: Arančycy, руск.: Оранчицы) — вёска ў Пружанскім раёне Брэсцкай вобласці. Уваходзіць у склад Лінаўскага сельсавета. За 12 кіламетраў на поўнач ад Пружан, 75 кіламетраў ад Брэста. Чыгуначная станцыя на лініі Мінск-Брэст.

Этымалогія назвы

Паводле пружанскай гісторыка і краязнаўцы Веры Церахавай, назва вёскі паходзіць ад роду Аранскіх, якія пасяліліся тут у XVI стагоддзі, а іхняё найменне ў сваё чаргу паходзіць ад роду дзейнасці, якім яны займаліся — «араць»[3].

Гісторыя

Падчас караля Жыгімонта Аўгуста Аранскія залажылі тут маёнтак і ў 1560 годзе збудавалі драўляны палац на цагляным падмурку. Па ймю ўласнікаў мясцовасць атрымала назву Аранчыцы. Пазней маёнтак перайшоў да Іжыцкіх, а пасля ў якасці пасагу дастаўся Ігнацыю Ляжэнскаму, афіцэру паўстання Касцюшкі. Яго партрэт у мундзіры паручніка пешай літоўскай гвардыі вісеў у Аранчыцах да 1939 года[4].

За расійскім часам — у Ліноўскай воласці Пружанскага павета Гродзенскай губерні, з вёскай Лінёўка 487 дзесяцін, царква[5]. Маёнтак[6] Утгафаў Лінёва, 869 дзесяцін[7]. У 1886 годзе ў вёсцы 384 жыхары, 38 двароў, праваслаўная царква, піцейны дом. Паводле перапісу 1897—523 жыхары, 73 двары. На пачатку XX стагоддзя 429 жыхароў.

У 1906 годзе адбылося хваляванне сялян Аранчыцаў і вакольных вёсак, жорстка здушанае ўладамі, 20 чалавек кінутыя ў турму.

За польскім часам — вёска[8] і фальварак у гміне Лінова Пружанскага павета Палескага ваяводства[9]. У 1921 годзе ў вёсцы 371 жыхар, 71 двор, у фальварку 35 жыхароў, 4 дамы.

У верасні-кастрычніку 1939 года бальшавікі знішчылі сядзібу Ляжэнскіх. Магіла Юзафы Ляжэнскай (з Дэрамераў) знаходзіцца на каталіцкіх могілках у Пружане[4]. З 15 студзеня 1940 вёска ў Пружанскім раёне Брэсцкай вобласці.

У 1940 годзе з чыгуначнай станцыі Аранчыцы адбываліся дэпартацыі насельніцтва далучанай Заходняе Беларусі ў Архангельскую і Кустанайскую вобласці РСФСР[10].

Паводле перапісу 1959 года ў вёсцы 645 жыхароў; у 1970 годзе — 682 жыхары, 215 двароў; у 2003—900 жыхароў, 375 двароў.

У 1987 годзе да Аранчыц далучана вёска Ліновачка[11].

Насельніцтва

• 1886 — 384 жыхары, 38 двароў; 1897 — 523 жыхары, 73 двары.
• пач. XX стагоддзя — 429 жыхароў.
• 1921 — 371 жыхар, 71 двор.
• 1959 — 645 жыхароў; 1970 — 682 жыхары, 215 двароў.
• 1995 — 939 жыхароў, 369 двароў.
• 2003 — 900 жыхароў, 375 двароў; 2005 — 907 жыхароў, 369 двароў[12]; 2012 — 803 жыхары, 346 двароў.

Транспарт

Чыгуначная станцыя Аранчыцы на лініі Брэст — Баранавічы.

Аўтамабільныя дарогі Н528 Аранчыцы — Бакуны — Вінец і Н551 Аранчыцы — Млынок[13].

Інфраструктура

• Птушкафабрыка
• Збожжапрыёмнае прадпрыемства, міжраённая гандлёвая база
• Сярэдняя школа
• Бібліятэка і клуб

Турыстычная інфармацыя

Славутасці

• Крыжаўзвіжанская царква
• Магіла ахвяр фашызму (1941—1944), абеліск (1975)

Страчаная спадчына

• Сядзіба Ляжэнскіх

Зноскі

1. ↑ Алфавитный список улиц по Оранчицы(руск.) . Белпошта. Праверана 28 кастрычніка 2011.(недаступная спасылка)
2. ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Брэсцкая вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2010.— 318 с. ISBN 978-985-458-198-9. (DJVU)
3. ↑ Вера Церахава. Паселішчы роднага края // Раённыя будні. — 6 сакавіка 2013. — № 18, 9563. — С. 4.
4. 1 2 Cezary Łeżeński. Ród Łeżeńskich na Białorusi(польск.)  // Гістарычная брама. — 2003. — № 1, 21.
5. ↑ Orańczyce (1) // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XV, cz. 2: Januszpol — Wola Justowska. — Warszawa, 1902. — S. 413
6. ↑ Orańczyce (2) // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XV, cz. 2: Januszpol — Wola Justowska. — Warszawa, 1902. — S. 413
7. ↑ Linówka (2) // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XV, cz. 2: Januszpol — Wola Justowska. — Warszawa, 1902. — S. 230
8. ↑ Orańczyce, вёска (нявызн.). Radzima.net (27 жніўня 2012).
9. ↑ Orańczyce, фальварак (нявызн.). Radzima.net (27 жніўня 2012).
10. ↑ Прымусовыя вывазы людзей з Зах. Беларусі ў 1940 г., чыгуначный транспарт (нявызн.) (недаступная спасылка). Баранавічы ва ўспамінах (28 кастрычніка 2011). Архівавана з першакрыніцы 5 лютага 2012. Праверана 11 лістапада 2014.
11. ↑ Рашэнне выканкома Брэсцкага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 16 сакавіка 1987 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1987, № 23 (1901).
12. ↑ Аранчыцы // Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 4, кн. 2. Брэсцкая вобласць / Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: БелЭн, 2007. — С. 489
13. ↑ Решение Брестского областного исполнительного комитета от 22 декабря 2007 г. №1094 «Об утверждении перечня местных автомобильных дорог Брестской области»(руск.) . Спецпраект «Зона». Валерый Леванеўскі (27 жніўня 2012).

Літаратура

• Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 4, кн. 2. Брэсцкая вобласць / Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: БелЭн, 2007. — 608 с.: іл. ISBN 985-11-0303-0.
• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.1: А — Аршын / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1996. — Т. 1. — 552 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0036-6 (т.1).

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Аранчыцы
• Аранчыцы на сайце Radzima.org
• Аранчыцы на сайце Глобус Беларусі (руск.)