Арвад

Арвад (фінік. , стар.-грэч.: Άραδος, араб. أرواد‎‎) — востраў-горад, размешчаны за 3,5 км ад Тартуса ў Сірыі, у старажытнасці — незалежны горад-дзяржава, найпаўночны ў Фінікіі.

Зараз востраў славіцца вырабам плавальных транспартных сродкаў.

Памеры вострава складаюць 800x400 м.

Гісторыя

«Горад падарожнікаў»

Востраў, на якім знаходзіўся Арвад, быў заселены ханаанеямі (фінікійцамі) ў другой чвэрці III тыс. да н.э., аднак першыя пісьмовыя згадкі пра горад адносяцца толькі да XXIII ст. да н.э.. Паводле папулярнай версіі назва горада азначае «вандроўны», «горад падарожнікаў» або «прытулак для падарожнікаў». Востраў меў акружнасць меней 1,5 кіламетра [1], таму ад самага пачатку яго жыхары займаліся пераважна рыбалкай, гандлем і рамёствамі. Да нашага часу захаваліся магутныя ўмацавання і молы з часанага каменя, якія дагэтуль уражваюць трываласцю і дакладным разлікам.

Пад уладай Арвада здаўна знаходзіліся і землі на кантыненце [2]. Перш за ўсё — зручная якарнага стаянка ў Карні (на самом востраве такой не было), крыніцы пітной вады, якую арвадцам прыходзілася ў горад завозіць, вусце ракі Нахр эль-Кебір, адкуль пачынаўся гандлёвы шлях углыб Сірыі, а таксама ўчасткі навакольных гор, дзе гараджане здабывалі драўніну для сваіх караблёў.

Магчыма ў пачатку гісторыі Арвада, на чале горада стаяў цар. Аднак першыя пісьмовыя сведчанні пра ўнутранв лад горада царскай улады не згадваюць, адзначаючы, што нават адносіны з суседнімі дзяржавамі вялі «мужы Арвада», гэта значыць члены гарадскога савета, сфарміраванага з прадстаўнікоў паважаных сем’яў. Некаторыя даследчыкі называюць Арвад першай у гісторыі рэспублікай.

Пад і па-за егіпецкай уладай

Горад падтрымліваў гандлёвыя зносіны з Сірыяй, дзе яго партнёрам была Эбла, і Месапатаміяй. Магчыма гэтым тлумачыцца тое, што егіпецкія крыніцы III тыс. да н.э. пра Арвад не згадваюць, аддаючы перавагу Бібла. Сітуацыя змянілася ў XV ст. да н.э., калі Арвад быў далучаны да Егіпта, або прынамсі прызнаў залежнасць ад улады фараона. Хутчэй за ўсё гэта адбылося пры Тутмасе III. Тутмас III звычайна не ўмешваўся ва ўнутраныя справы далучаных тэрыторый, захоўваючы нязменным іх палітычны лад. Агульны кантроль над Паўночнай Фінікіяй ажыццяўляў намеснік з тытулам «рабіцу», чыя рэзідэнцыя знаходзілася ў Сіміры, але ў адносінах да буйных гарадоў яго ўлада была абмежаванай. А ўжо ў канцы кіравання Аменхатэпа III Арвад здабыў незалежнасць.

Ужо як самастойны «ігрок» Арвад падтрымаў правадыра «хапіру» Абдашырту, які спрабаваў стварыць незалежную дзяржаву Амуру. Адносіны з ім былі такімі блізкімі, што перад смерцю ён даверыў гораду ўсю сваю маёмасць, якую арвадцы затым перадалі яго сынам. Арвад падтрымліваў і сына Абдашырты Азіру. Арвадскі флот блакаваў Сіміру з мора, калі Азіру ўзяў яе ў аблогу, і нават ваяваў з Біблам. Пазней горад далучыўся да кааліцыі Амуру Сідона і Бейрута, накіраванай супраць Ціра. Пазней — арвадцы ўступілі ў союз з хетамі. Сеці I спрабаваў аднавіць егіпецкі кантроль над усёй Фінікіяй, аднак авалодаць Арвадам яму не атрымалася (магчыма горад проста адкупіўся данінай). Рамзесу II прыйшлося ў рэшце рэшт заключыць мір з хетамі, падзяліўшы з імі Сірыю і Фінікію папалам. Аднак Арвад захаваў незалежнасць ад абедзвюх «вялікіх дзяржаў».

Нашэсце «народаў мора» і асірыйская пагроза

Каля 1200 г. да н.э. Усходняе Сереземноморья перажыло нашэсце «народаў мора». Падчас яго Арвад быў разбураны, па меншай меры часткова. І пазней быў заселены бежанцамі з Сідона, які зведаў нечаканы напад філістымлян [1]. Магчыма, менавіта ў гэты час у горадзе зноў з’яўляецца уласны кіраўнік, хоць улада яго — улічваючы мясцовую «рэспубліканскую» традыцыю — і ў далейшым була істотна абмежаваная. Арвад перажывае новы ўздым, ператвараючыся ў адзін з галоўных цэнтраў фінікійскага і міжнароднага гандлю. Недахоп зямлі прымушае гараджан будаваць на востраве шматпавярховыя дамы, якія рабілі вялікае ўражанне на гасцей Арвада. Пашыраюцца і ўладанні арвадцаў на кантыненце — пасля гібелі Амуру яны далучылі да сябе Сіміру з навакольнымі землямі.

Праўда, асірыйскі цар Ціглатпаласар I (1115 — 1077 да н.э.) прымусіў Арвад (асірыйцы паэтычна называлі горад qabal tamtim — «гара пасярод мора») заплаціць яму нямалую даніну. Захавалася нават справаздача аб своеасаблівай «марской экскурсіі» асірыйскага кіраўніка, які на арвадскім караблі наведаў горад, злавіў ў моры дэльфіна (або нарвала) і ўрачыста сышоў у Сіміры на бераг. Аднак асаблівых палітычных наступстваў гэта наведванне не мела, бо неўзабаве Асірыя была сур’ёзна аслаблена.

Ад Ашур-назір-апала II у 876 г. да н.э. арвадцы таксама адкупіліся. Горад — разам з Цірам — браў удзел ў кааліцыі супраць Салманасара ІІІ і мясцовы цар Матанбаал выставіў 200 воінаў у бітве пры Каркары у 853 годзе да нашай эры — магчыма, гэта была яго асабістая гвардыя, а гарадское апалчэнне ў падтрымку саюзнікаў Арвад накіраваць не наважыўся.

Ціглатпаласар III не проста разбіў у 738 г. да н.э. войска антыасірыйскай кааліцыі, у якую ўваходзіў Арвад, але і пазбавіў горад яго кантынетальных уладанняў (з Сімірай уключна), з якіх была ўтворана асірыйская правінцыя. Для авалодання самім Арвадам у Ціглатпаласара III не ставала сіл — у асірыйцаў у той час не было нават уласнага флоту, аднак горад вымушаны быў прызнаць залежнасць ад асірыйскага цара. І плаціць яму даніну ўжо на пастаяннай аснове — што больш нагадвала ўжо не дыпламатычныя падарункі, а сапраўдныя падаткі. У 727 г. да н.э. арвадцы былі вымушаныя даць Салманасару V караблі для аблогі Ціра, які, як і Арвад, знаходзіўся на востраве.

Пасля прыходу да ўлады Саргона II горад далучыўся да ўсеагульнага паўстання супраць новага валадара, аднак асірыйцы хутка здушылі супраціў, і ў хуткім часе арвадцы былі вымушаныя даць ім свае караблі для рэйду на Кіпр. У 701 г. да н.э. арвадскі цар Абдэль быў сярод тых, хто вітаў Сінахерыба з яго перамогай над Цірам, арвадцы дэманстравалі сваю лаяльнасць і Асаргадону пасля яго перамогі над Сідонам, і ўдзельнічалі ў паходзе Ашурбаніпала супраць Егіпта. Гэта, праўда, не перашкодзіла апошняму скардзіцца на непакорлівасць горада. Ашурбаніпал здзейсніў паказальную расправу над царом горада Янкілу — прымусіў яго прадэманстраваць вернасць цара і адправіць да двара асірыйскага валадара сваіх дачок з багатым пасагам, а затым пакараў яго смерцю, замяніўшы старэйшым сынам Азібаалам і узяўшы іншых сыноў у закладнікі.

Праўда, горад скарыстаўся паслабленнем Асірыі пасля смерці Ашурбаніпала, аднавіўшы ўласную незалежнасць і вярнуўшы сабе ўладанні на кантыненце. У 605 годзе, пасля перамогі Навухаданосара II над фараонам Неха II, Арвад паспяшаўся прызнаць уладу новага валадара, і ў 570 г. да н.э. цар горада быў указаны сярод ганаровых гасцей (і адначасова закладнікаў), якія ў той час знаходзіліся ў Вавілоне.

Пад уладай Ахеменідаў

З падзеннем Вавілона і падпарадкаваннем Фінікіі Ахеменідам, Арвад перажывае новы ўздым. Цар Агбаал безагаворачна прызнаў уладу персаў, а яго сын Мербаал на чале аркадская эскадры удзельнічаў у паходзе Ксеркса супраць Грэцыі ў 480 г. да н.э.

Арвад быў адной з чатырох самакіравальных фінікійскія дзяржаў у складзе дзяржавы Ахеменідаў. У яе склад уваходзілі як землі, прыдатныя для вядзення сельскай гаспадаркі (што магло кампенсаваць гораду страты ад згортвання — з прычыны працяглых вайны — гандлю з Грэцыяй), так і залежныя ад яго гарады, у прыватнасці Сіміра, якая ператварылася ў значны гандлёвы і рамесны цэнтр, і Амрыт, у якім ужо ў канцы VI ст. да н.э. пачалося ўзвядзенне цэлага комплексу свяцілішчаў. Прыкладна з 430 г. да н.э. ў залежнасць ад Арвада трапляюць Пасейдонія і іншыя грэчаскія паселішчы на ўзбярэжжы. З таго ж часу горад пачынае чаканіць уласную манету, прытрымліваючыся, у адрозненне ад суседзяў, менавіта персідскага стандарту. Адначасова горад хутка элінізуецца. Пра гэта сведчаць знаходкі керамічных саркафагаў, знойдзеныя у арвадскім некропалі.

У пачатку IV ст. да н.э. Арвад ўдзельнічае ў стварэнні Фінікійскага саюза і заснаванні паселішчаў, аб’яднаных пасля ў Трыпаліс. Аднак ініцыятыва ў гэтым аб’яднанні належала Сідону, а арвадцы з ціранамі, усталяваўшы цесныя адносіны паміж сабой, апанавалі найаванцюрнымі прапановамі сідонцаў. Зрэшты ў 351 г. да н.э. Артаксеркс III на ўсялякі выпадак забараніў гораду чаканіць уласную манету і істотна абмежаваў яго аўтаномію ўвогуле. Пазней самакіраванне было адноўлена, аднак настроі ў горадзе былі відавочна не на баку Ахеменідаў.

Аляксандр і дыядохі. Атрыманне манаполіі на ўсходні гандаль

З пачаткам вайны супраць Аляксандра арвадская эскадра на чале з царом Гераштартам адплыла ў Эгейскае мора. Аднак пасля Іса «арвадскія мужы» перайшлі на бок пераможца і нават адклікалі цара (у Арвада гэта было магчыма) на радзіму. Аляксандр не настойваў (у адрозненне ад Ціра) на наведванні горада і прыняў прадстаўнікоў абшчыны ў сваім лагеры ў Амрыце. Арвад у сваю чаргу падаў Аляксандру караблі для аблогі Ціра — на чале з тым жа безадмоўным Гераштартам.

Са смерцю Аляксандра Фінікія ператварылася ў адзін з самых жаданых прызоў у барацьбе дыядохаў. У 320 г. да н.э. Пталамей захапіў Арвад, адмяніўшы ў горадзе царскую ўладу і падпарадкаваўшы яго непасрэдна сабе. Аднак у 317 г. да н.э. Арвад перайшоў у рукі Эўмена, які прынцыпова аднаўляў старыя дынастыі і канстытуцыі [3]. Пасля гібелі Эўмена ў 316 г. да н.э. горад дастаўся яго пераможцу Антыгону, а ў 312 г. да н.э. належаў сыну Антыгона Дэметрыю. Дэметрый пакінуў горад толькі пасля паражэння і смерці бацькі пры Іпсе (301 г. да н.э.). Жыхары Арвада скарысталіся гэтым, каб канчаткова скасаваць царскую ўладу.

Суседнія сірыйскія тэрыторыі наўзамен перайшлі пад кантроль Селеўка. Залежнасць ад яго вымушаны ў 296 г. да н.э. быў прызнаць і Арвад. Прызнанне гэта, мяркуючы па ўсім, было толькі фармальным (Страбон кажа, што арвадцы прызналі ўладу Селеўка «па законам дружбы»), аднак вельмі выгодным для грамадства. З прычыны таго, што іншыя фінікійскія гарады апынуліся пад егіпецкай уладай, горад атрымаў фактычную манаполію на гандаль з Сірыяй і Месапатаміяй, а праз іх — з Іранам і Індыяй. Уздым Арвада быў імклівым, гандлярам хутка стала цесна на востраве, таму гандаль быў часткова перанесены ў спецыяльна пабудаваную новую гавань ў Карні, якая атрымала назву Антарад (ад «насупраць Арвада»), і нават у падпарадкаваны арвадцам Амрыт.

Слава Арвада была такой, што яго імя нават у мастацкія творы трапляла як сінонім багатага горада, якому зайздросцілі найбуйнейшыя дзяржавы тагачаснага свету — у прыватнасці ў раман Харытона «Херэй і Каліроя». З іншага боку — у падтрыманні прыязных адносін з горадам былі зацікаўлены і Селеўкіды, бо яны, па сутнасці, некалькі дзесяцігоддзяў ня мелі іншых гаваняў на ўсходнім узбярэжжы Міжземнага мора, акрамя арвадскай. Гэта добра разумелі і егіпцяне, якія ў 286 г. да н.э. далучылі да сваіх уладанняў Амрыт і аказвалі таму ўсебаковую падтрымку як канкурэнту Арвада. Спрэчкі паміж двума суседнімі гарадамі хутка ператварыліся ў папулярны сюжэт у тагачаснай літаратуры.

Зацвярджэнне незалежнасці і саюз з Селеўкідамі

У 260 г. да н.э. пачалася Другая сірыйская вайна. Антыёх II звярнуўся да арвадцаў за падтрымкай, у тым ліку і караблямі. У знак падзякі ў 259 г. да н.э. ён прызнаў поўную незалежнасць горада. Арвад ў знак гэтай вызначальнай падзеі ўвёў нават новую эру.

Абвяшчэнне ў 246 г. да н.э. новым царом Селеўка II справакавала пачатак Трэцяй Сірыйскай вайны (246—241 гг. н.э.), пры якой Пталамей III акупаваў Сірыю і Месапатамію. Аднак у цяжкай сітуацыі Арвад (Страбон падкрэслівае, што гаворка ідзе менавіта пра грамаду горада) застаўся саюзнікам Селеўка II [4] і ў 242 г. да н.э. заключыў з ім новы дагавор, паводле якога цар пагадзіўся прызнаць за горадам права даваць прытулак нават тым, хто быў асуджаны царскім судом, — пры ўмове, што ўцекачы не пакінуць горад без дазволу манарха. Пасля заключэння міру з Егіптам (241 г. да н.э.) супраць Селеўка II выступіў малодшы брат Антыёх Гіеракс, аднак Арвад і на гэты раз застаўся верным саюзу з манархам. У 218 г. да н.э. арвадцы заключылі дагавор і з Антыёхам III. Згодна з ім горад падаў у яго распараджэнне сваю эскадру, а цар далучыў да Арвада нарэшце захоплены ў егіпцян Амрыт. Пасля таго, як Антыёх III пацярпеў паражэнне ў барацьбе з Рымам, паводле Апамейскага міру (188 г. да н.э.) яму было забаронена мець ваенны флот на Міжземным моры. Таму абараняцца з мора ён мог толькі дзякуючы саюзніцкім адносінам з Арвадам, якому мець уласную эскадру ніхто забараніць не мог.

У 70-я гады II ст. да н.э. арвадцы падтрымалі узурпатара Геліядора. Таму з Антыёхам IV (175—164 гг. э.), які адхіліў таго ад улады, адносіны ў горада былі вельмі напружаныя. У 169 г. да н.э. дайшло да сапраўднай вайны. Аблога працягвалася два гады, але ў рэшце рэшт цар узяў верх, далучыў Арвад да сваіх уладанняў і нават пераназваў у Антыяхію Піерыйскую. Аднак найбалючым ударам стала здабыццё самастойнасці Амрытам. У 164 г. да н.э. Антыёх IV нечакана памёр. Яго сын Антыёху V было ўсяго толькі 9 гадоў, рэгент Лісій адчуваў сябе няўпэўнена, таму Арваду хутка ўдалося аднавіць незалежнасць (разам са старой назвай горада). Аднак Амрыт для яго заставаўся недасяжным.

У 162 годзе да н.э. з рымскага палону бег Дэметрый I Сатэр. Ён забіў Антыёха V і Лісія і заняў прастол. Арвад тым часам падтрымаў зяця Пталамея VI Аляксандра Балу, які выдаваў сябе за «сапраўднага сына» Антыёха IV. Пасля сваёй перамогі ў 150 г. да н.э., Аляксандр абвясціў аб вяртанні Амрыта Арваду, але на практыцы гэтага не адбылося. У 145 г. да н.э. у дзяржаве Селеўкідаў успыхнула новая грамадзянская вайна, баявыя дзеянні вяліся і ў Фінікіі і распачынаць нейкі аперацыі на сушы для Арвада стала занадта рызыкоўна.

Горад, які прызначае цароў

На моры горад адчуваў сябе абсалютна ўпэўнена. Па свайму жаданню заключаючы дагаворы з іншымі дзяржавамі, а часам — і з піратамі, якія наносілі адчувальныя ўдары па караблям аркадская канкурэнтаў, у той час, як флот горада заставаўся непашкоджаным. Паказальна, што ў 140 г. да н.э. у пераліку гарадоў, да якіх рымскі консул накіраваў паведамленне пра саюз з Макавеямі, у Сірыі быў указаная толькі Арвад [5].

У 138 г. да н.э. Арвад адчуў сябе настолькі ўпэўнена, што пачаў «прызначаць» кіраўнікоў Селеўкідскай дзяржавы. Ён адкрыта падтрымаў Антыёха VII у барацьбе з узурпатарам Трыфанам. А пасля гібелі цара ў 129 г. да н.э. канчаткова далучыў да сваіх уладанняў Амрыт і суседнюю Сіміру. Іх грамадзяне сталі грамадзянамі Арваду, таму замест фізічнага разбурэння канкурэнтаў адбылася, так бы мовіць, «палітычная дэструкцыя». Амрыт усё ж апусцеў ў наступным стагоддзі, але па іншых прычынах. А Арвад і далей не рабіў ніякіх спроб пашырыць сваю тэрыторыю, відавочна вычарпаўшы свае магчымасці і каланізацыйныя рэсурсы.

У 95 г. да н.э. Селеўк VI пачаў вайну са сваім дзядзькам Антыёхам IX, захапіў яго ў палон і пакараў смерцю. Сын пакаранага, таксама Антыёх па мянушцы Набожны, збег у Арвад, дзе, відавочна са згоды «мужоў горада», абвясціў сябе царом. Выкарыстоўваючы Арвад як базу, ён пачаў баявыя дзеянні супраць Селеўка і ўрэшце выгнаў таго з Сірыі [6]. Аднак па сутнасці Антыёх кіраваў толькі сталіцай і яе наваколлямі, бесперапыннага адбіваючы атакі іншых прэтэндэнтаў на дыядэму, набатэяў і парфян. Арвад у саюзе з ім быў па сутнасці «старэйшым партнёрам».

У 87 г. да н.э. Арвад, нягледзячы на сваю рэпутацыю партнёра піратаў падтрымаў Лукула ў яго барацьбе з разбойнікамі, падаўшы таму свае караблі. Калі ў 83 г. да н.э. Антыёха Х зрынуў з прастола армянскі цар Тыгран II, гараджане не сталі за таго заступацца, і наогул сварыцца з заваёўнікам. Магчыма Арвад нават прызнаў фармальна армянскі пратэктарат. Але пасля таго як у 69 г. да н.э. Лукул разграміў войска Тыграна, і перадаў дыядэму Антыёху XIII, Арвад вярнуўся да традыцыйнай «прарымскай» палітыкі. Гараджане, у прыватнасці, падтрымалі антыпірацкія акцыі Гнея Пампея. Магчыма таму Пампей, далучыўшы ў 64 г. да н.э. Сірыю да рымскіх уладанняў, Арвад абвясціў «свабодным» і нават закрыў вочы на пэўнае пашырэнне яго кантынентальных уладанняў за кошт зямель, якія павінны былі адысці да Рыма.

Рымская эпоха

Падчас грамадзянскай вайны ўдзячныя арвадцы падтрымалі Пампея. Магчыма за гэта, у рэшце рэшт, і пацярпелі. Прынамсі з 46 г. да н.э. Арвад не чаканіў сваі тэтрадрахмы, што можа сведчыць аб істотным абмежаванні яго аўтаноміі Цэзарам. Пасля забойства Цэзара горад падтрымаў Касія ў яго барацьбе з Далабелам, якога Цэзар пакінуў у Сірыі як намесніка. Больш за тое — Арвад ў 41 г. да н.э. фактычна ўзяў пад абарону чарговага узурпатара, які выдаваў сябе за Пталамея XIII, брата і мужа Клеапатры VII. Марк Антоній загадаў выдаць самазванца і пакараў смерцю яго, наклаўшы на Арвад павышаныя падаткі. У горадзе пачаліся беспарадкі, падчас якіх прадстаўнікі Антонія былі забітыя. Раздражнёны рымлянін ўзяў Арвад у аблогу. Некалькі месяцаў грамадзяне супраціўляліся, аднак голад і хваробы, якія ўспыхнулі ў горадзе, прымусілі іх у 38 г. да н.э. капітуляваць.

Горад быў часткова зруйнаваны, пазбаўлена ўсіх сваіх кантынентальных уладанняў (акрамя, магчыма, Антырада) і зведзены да ўзроўню звычайнага правінцыйнага паселішчы. Праўда з самакіраваннем і правам чаканіць дробную манету. У 37 г. да н.э. на манетах нават была адчаканена выява Клеапатры VII. У далейшым яе замяніла палітычна больш нейтральная Астарта.

У часы Аўгуста Арвад па ўнутраным ладзе не адрозніваўся ад гарадоў Элады. Гарадскі савет называўся буле, існавалі народныя сходы, нават імёны фінікійскіх багоў пачалі транскрыбаваць і перакладаць грэчаскую мову. Грэчаскімі былі і надпісы на мясцовых манетах, што чаканіліся ў Арвадзе з часоў Даміцыяна да часоў Элагабала, а пасля і ў кіраванне Гардзіяна.

На шляху ў Рым горад наведваў апостал Павел.

У рымскія часы ўсе перавагі астраўнога становішча Арвад сышлі на нішто, у той час як адсутнасць зямлі на востраве сур’ёзна стрымлівала развіццё горада. Мясцовыя жыхары сталі перабірацца ў Антарад. У 346 годзе Антарад разбудаваў імператар Канстанцін Вялікі, які даў яму назву Канстанцыя (не прыжылася, бо епіскапы ўсё роўна былі антарадскія) і ўзвёў у горадзе у далейшым надзвычай папулярную святыню Дзевы Марыі. Арвад з тых часоў ператварыўся ва ўскраіну Антарада, якая выкарыстоўвалася нават як месца ссылкі. Так імператар Валент саслаў у Арвад біскупа Эдэсы Барсеса, які палка апаніраваў арыянам. Справу заняпаду давяршылі землетрасенні.

Арабы і крыжакі

У 647 г. арабскі военачальнік Муавія, вяртаючыся з першага рэйду на Кіпр, прышвартаваўся сваю флатылію каля Арвада (арабы называлі яго на свой лад Ар-Руадам). Да жыхароў ён накіраваў епіскапа Фаму з прапановай перабрацца ў Візантыю і пакінуць востраў арабам. Арвадцы арыштавалі епіскапа і падрыхтаваліся да абароны. Але набліжаўся сезон штармоў і Муавія адступіў. У наступным годзе арабы зноў з’явіліся перад Арвадам і ўсё-ткі прымусілі жыхароў эвакуіравацца. Арабы спалілі горад і паспрабавалі разбурыць яго сцены. Праз некалькі гадоў жыхары, аднак, вярнуліся, і ў 672 г. Муавія, які ўжо быў у той час халіфам, выслаў супраць Арвада Джанада Абу Умаю з чатырма тысячамі воінаў на 20 караблях. Уварваліся ў горад яны ноччу, перабілі ўсіх, хто ў гэты час знаходзіўся на вуліцах, і прымусілі тых, хто забарыкадаваўся ў дамах, пагадзіцца на выплату падаткаў у казну.

Аднак з часам пасяленцаў на востраве станавілася ўсё менш, а пасля землетрасення 747 г. ён амаль абязлюдзіў З 878 гэтая тэрыторыя фармальна належала Тулунідам, з 939 — Ішхідзідам, з 970 — Фацімідам. Імператар Іаан Цімісхій у 974 годзе вярнуў востраў Візантыі. У 1080 г. Арвад перайшоў пад уладу сельджукаў. У 1105 г. — разам з суседняй Тартосай ён апынуўся пад уладай крыжакіоў, і фармальна ўвайшоў у склад графства Трыпалі. У 1180 г. па загадзе Саладзін а востраў захапіла егіпецкая эскадра. Пратрымаліся егіпцяне да 1188 г., калі пасля няўдалай аблогі Тартосы ўтрымліваць востраў не было магчымасці. У гэтым жа годзе востраў трапіў у анекдатычную сітуацыю, калі кароль іерусалімскі Гі дэ Лузіньян, які перад вызваленнем з палону ўрачыста паабяцаў Саладзіну адплыць «за мора», паведаміў султану, што пераплыў з Тартосы ў Арвад, а таму лічыць сябе свабодным ад абавязацельстваў перад ім.

У часы кіравання крыжакоў у замку размяшчаўся гарнізон тампліераў. Пасля падзення Акры ў 1291 годзе, Руад (тагачасная назва вострава) пратрымаўся яшчэ 12 гадоў. Гэта была апошняя крэпасць крыжакоў на Святой Зямлі і ў Сірыі.

Зноскі

1. 1 2 Страбон. Геаграфія, XVI, 2, 13
2. ↑ Страбон. Геаграфія, XVI, 2, 12
3. ↑ Дыядор Сіцылійскі, XVIII, 73, 2
4. ↑ Страбон. Геаграфія, XVI, 2, 14
5. ↑ 1 Мак. XV, 23
6. ↑ Іосіф Флавій. Іўдзейскія старажытнасці, XIII, 13, 4

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Арвад