wd wp Пошук:
    ⬜

    Байканур (горад)

    Байкану́р[4], Байканыр[5] (каз.: Байқоңыр) — горад у Казахстане, адміністрацыйны і жылы цэнтр касмадрома Байканур.

    Горад Байканур і касмадром Байканур разам утвараюць комплекс «Байканур», арандаваны Расіяй у Казахстана на перыяд да 2050 года.

    Насельніцтва — 73 127 чалавек (на 1 студзеня 2014). Па стане на 1 студзеня 2011 года колькасць зарэгістраваных у горадзе грамадзянаў Казахстана складала 37,1 тыс. чалавек[6].

    Да снежня 1995 зваўся Ленінск. У СССР меў статус закрытага горада. У горадзе дзее прапускны рэжым.

    Змесцаваны ў лукавіне на правым высокім беразе ракі Сырдар’і. Чыгуначная станцыя знаходзіцца ў 2 км на поўнач ад горада на тэрыторыі прыгараднага мястэчка Цюратам. Чыгунка Арысь I — Кандагач аднакалейная, шырокакалейная з цеплавознай цягай. У 5 км на поўнач ад горада праходзіць аўтамабільная дарога Аральск — Жасалы — Кызыларда, яна мае нумар М32 “М32, траса)”) (Самара — Шымкент). Горад і касмадром абслугоўваюць аэрапорты Крайні (у 6 км заходней горада) і Юбілейны (былы пасадкавы комплекс для «Бурана» у 40 км паўночна-паўночна-заходней горада, на тэрыторыі касмадрома).

    Дэмаграфія і перспектывы горада

    Дэмаграфічная гісторыя горада незвычайная. З моманту заснавання (1955) і на працягу двух наступных дзесяцігоддзяў абсалютная большасць жыхароў горада была прадстаўлена славянскімі нацыянальнасцямі (афіцэры і камандзіраваныя грамадзянскія спецыялісты пераважна з РСФСР, Украінскай ССР, Беларускай ССР). Па меркаваннях сакрэтнасці, карэннае насельніцтва рэгіёна (казахаў) на працу на касмадроме не прымалі і жытла ў горадзе (за рэдкім выняткам) не падавалі. Такім чынам, у 1955—1975 гадах карэннае насельніцтва складала менш 1 % колькасці насельніцтва горада. Насельніцтва прыгарадных мястэчак Цюратам, Акай, Хутар Болдзіна займалася гавядніцтвам, частка з іх працавала на чыгуначнай станцыі Цюратам.

    Сітуацыя змянілася ў сярэдзіне 1970-х, калі быў знесены пасёлак сельскага тыпу Хутар Болдзіна, што знаходзіўся ў 1 км да паўночнага ўсходу ад горада (паўсталы ў гады будавання касмадрома), блізка гарадскога водазабору. Тут назіралася неспрыяльнае санітарна-эпідэміялагічнае становішча, назіраліся частыя выбліскі інфекцыйных захворванняў, што магло прывесці да эпідэміі ў горадзе. Жыхары мястэчка былі расселены ў пяціпавярховых дамах на паўночнай ускраіне горада (вуліца Сайфуліна). Такім чынам, доля карэннага насельніцтва ў горадзе дасягнула 5-7 %, і надалей паступова расла (за рахунак больш высокай нараджальнасці ў казахаў у параўнанні са славянскімі нацыянальнасцямі); ім было дазволена працаваць у гарадскіх службах (гандлю і ЖКГ).

    Наступная змена дэмаграфічнай структуры горада адбылася ў 1993—1994 гадах, калі касмадром і горад перажылі глыбокі крызіс. Мноства супрацоўнікаў касмадрома пакінулі Байканур і з’ехалі са сваімі сем’ямі ў Расію, на Украіну, у Беларусь. Кватэры, якія вызваліліся, былі заняты карэнным насельніцтвам, што прыбывае з гарадоў і сёл Кызылардзінскай вобласці (так званыя «самазасяленцы»), частка якіх змагла працаўладкавацца ў гандлі і гарадскіх службах, а большасць былі беспрацоўныя. Да сярэдзіны 1990-х доля карэннага насельніцтва складала ў горадзе ўжо 40-50 %.

    У другой палове 1990-х і пачатку 2000-х працягнуўся адток рускамоўнага насельніцтва з горада, злучаны з паэтапным скарачэннем вайсковых частак і перадачай аб’ектаў касмадрома грамадзянскім прадпрыемствам. Быў дазволены прыём карэннага насельніцтва на аб’екты касмадрома. Да 2007 доля карэннага насельніцтва ў горадзе дасягнула 60-70 %. Улічваючы высокую нараджальнасць у казахскіх сем’ях (у сярэднім 3-4 дзіцяці ў сям’і, супраць 1-2 у славянскіх сем’ях), можна чакаць, што да 2015—2020 гадоў гэты паказнік дасягне 90 %.

    Апроч таго, на касмадром з 2005 года няма прытоку маладых спецыялістаў касмічнай галіны звонку (раней сюды штогод прыязджалі сотні выпускнікоў ВКА ім. Мажайскага і іншых вайсковых ВНУ). Расце сярэдні ўзрост супрацоўнікаў прадпрыемстваў касмадрома.

    Ганаровыя грамадзяне

    Зноскі

    1. ↑ Международное Соглашение между Российской Федерацией и Республикой Казахстан о статусе города Байконур, порядке формирования и статусе его органов исполнительной власти от 23 декабря 1995 года, статья 1, пункт 1.
    2. ↑ паводле спіса суб’ектаў РФ, прыведзенаму ў арт. 65 Канстытуцыі РФ
    3. ↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/asia
    4. ↑ Назва размешчнага каля горада касмадрома і найболей часта ўжытная ў дакументах Расійскай Федэрацыі назва горада
    5. ↑ Афіцыйная назва горада паводле юрысдыкцыі Казахстана
    6. ↑ Т. Жумасултанов. Расселение населения страны по городской и сельской местностям. Экономика и статистика. 3/2011 Архівавана 13 лістапада 2011.

    Літаратура

    Спасылкі

    Фота і відэа

    Тэмы гэтай старонкі:
    Катэгорыя·Населеныя пункты паводле алфавіта Катэгорыя·Населеныя пункты, заснаваныя ў 1955 годзе
    Змесціва гэтай старонкі з праектаў амерыканскага фонда «Вікімедыя» дасяжнае пад сукупнай ліцэнзіяй CC BY-SA 3.0 і GFDL.
    Энцыклапедычны партал «Месцы беларускія» miescy.viedy.be