Градзянка

Градзя́нка[1] (трансліт.: Hradzianka, руск.: Гродянка) — вёска ў Асіповіцкім раёне Магілёўскай вобласці Беларусі за 47 км ад горада Асіповічы. Канцавая станцыя чыгуначнай галіны ад станцыі Верайцы. Адміністрацыйны цэнтр Градзянскага сельсавета.

Гісторыя

Назва, магчыма, паходзіць ад слова град або grod (замак, умацаванне). Старажылы вёскі называюць яе з націскам на першы склад. На карце 1866 года тут знаходзілася паселішча Градзянец. У 1930-я гады да Градзянца прымыкала селішча Рабінаўка. За чыгункай знаходзілася паселішча Ульянаўка[2].

Градзянка ўзнікла ў канцы XIX ст. дзякуючы лесараспрацоўкам. Спачатку складалася з аднаго двара і 7 жыхароў.

На пачатку XX ст. паселішча вядома як вёска Градзянка Пагарэльскай воласці Ігуменскага павета Мінскай губерні.

З пачатку XX ст. на Ігуменшчыне знаходзілся маёнтак княгіні Магдалены Радзівіл, ёй належалі лясныя ўгоддзі. Мужам Магдалены Мікалаем Радзівілам была заснавана лесапільня, а для гандлю лесам пабудавана чыгунка Верайцы — Градзянка працягласцю 34 кіламетры. У канцы 1911 года з’явілася станцыя Градзянка[3].

З 27 верасня 1935 года Градзянка — рабочы пасёлак, з 1938 года ў складзе Магілёўскай вобласці, у 1944—1954 гадах — у Бабруйскай вобласці. У пасёлку працаваў леспрамгас, меліся сямігадовая школа, клуб, магазін, аптэка, склад збожжа.

У гады вайны Градзянка знаходілася пад акупацыяй. 15 жніўня 1941 года нямецка-фашысцкімі захопнікамі было расстраляна 149 яўрэяў — жыхароў пасёлка. У наваколлі пасёлка дыслацыравалася 1-я Асіповіцкая партызанская брыгада пад камандаваннем Героя Савецкага Саюза Мікалая Піліпавіча Каралёва[4]. У сакавіку 1942 года партызаны напалі на нямецкі гарнізон, які стаяў каля Градзянкі. У адказ карнікі спалілі пасёлак і знішчылі 350 мірных жыхароў. Фашысты таксама спалілі і суседнія вёскі Макаўе і Палядкі.

Асноўнымі прадпрыемствамі ў Градзянцы з’яўляліся лясніцтва, лесапункт, філіял Асіповіцкай фабрыкі канцтавараў. У першай палове 1990-х мясцовы лесаўчастак быў рэарганізаваны і згарнуў вытворчасць[5][6]. У лютым 2002 года рабочы пасёлак Градзянка пераўтвораны ў вёску[7]. Колькасць насельніцтва ў 2009 годзе складала больш за 440 чалавек.

Насельніцтва

• 1917 — 67 двароў і 359 жыхароў, 10 двароў і 35 жыхароў на чыгуначнай станцыі
• 1926 — 70 двароў і 400 жыхароў
• 1940 — 260 двароў і 800 жыхароў
• 1969 — 1300 жыхароў
• 1990 — 990 жыхароў
• 1995 — 800 жыхароў[8]
• 1997 — 700 жыхароў[9]
• 2002 — 600 жыхароў
• 2009 — 440 жыхароў

Сацыяльная сфера

Сярэдняя школа, клуб, амбулаторыя, пошта, аддзяленне банка. Чыгуначная станцыя Градзянка з’яўляецца дзеючай, штодня курсіруюць дзве пары груза-пасажырскіх цягнікоў Асіповічы — Градзянка.

Памятныя мясціны

• Брацкая магіла савецкіх воінаў і партызан[9].
• Магіла ахвяр фашызму[9].

Вядомыя асобы

• Васіль Міхайлавіч Хацько (1967—1987) — малодшы сяржант, загінуў пры тушэнні самалёта з боепрыпасамі ў Афганістане, пасмяротна ўзнагароджаны ордэнам Чырвонай Зopкі і медалямі «За баявыя заслугі» і «Воіну-інтэрнацыяналісту». Яго імем названа адна з вуліц вёскі[10].
• Хаім Аронавіч Чэрчас (1916—1992) — беларускі хімік-арганік. Доктар хімічных навук (1967), прафесар (1969).

Зноскі

1. ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Магілёўская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2007. — 406 с. ISBN 978-985-458-159-0. (DJVU)
2. ↑ Нина Викторчик.. Как правильно: Гродзянка или Гродянка? (нявызн.). Асіповіцкі край № 43.
3. ↑ Осиповичи — Верейцы — Гродзянка(руск.) . Асіповіцкі край.(недаступная спасылка)
4. ↑ Асіповіцкі край партызанскі (нявызн.). Асіповіцкі раённы выканаўчы камітэт.(недаступная спасылка)
5. ↑ У канцы чыгункі (нявызн.). Звязда (20 кастрычніка 2009).
6. ↑ Лес ёсць, цэгла ёсць, а гаспадара няма (нявызн.). Белорусская нива (14 студзеня 2012).(недаступная спасылка)
7. ↑ Решение Могилёвского областного Совета депутатов от 13.02.2002 N 17-4 «Об изменении статуса рабочего посёлка Гродзянка Осиповичского района и упразднении Гродзянского поселкового Совета, об образовании Гродзянского сельсовета…»(руск.) . Беларускі прававы партал.
8. ↑ Беларусь, 1995
9. 1 2 3 БелЭн, 1997
10. ↑ Памяці вяскоўца (нявызн.). Асіповіцкі край.(недаступная спасылка)

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш.. — Мн.: БелЭн, 1997. — Т. 5: Гальцы — Дагон. — С. 386. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0090-0 (т. 5), ISBN 985-11-0035-8.
• Градзянка // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 240. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.
• Республика Беларусь. Атлас охотника и рыболова: Могилёвская область / Редактор Г. Г. Науменко. — Мн.: РУП «Белкартография», 2012. — С. 22. — 64 с. — 10 000 экз. — ISBN 978-985-508-173-0. (руск.)
• Ліст карты N-35-94. Выданне 1982 года. (руск.)

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Градзянка
• Па свяшчэнных мясцінах (Градзянскі сельсавет) // Асіповіцкі край, 21 красавіка 2014