Запарожжа

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Запарожжа (значэнні).

Запарожжа (укр.: Запоріжжя) — горад на паўднёвым усходзе Украіны, на рацэ Дняпро. Адміністрацыйны цэнтр Запарожскай вобласці і Запарожскага раёна. Плошча 330 км². Насельніцтва 770 461 чал. (2012).

Знаходзіцца за 444 км на паўднёвы ўсход ад Кіева. Чыгуначны вузел, рачны порт.

Этымалогія назвы

Места атрымала назву Запарожжа з тае прычыны, што яно знаходзілася ніжэй за дняпроўскія парогі (затопленыя ў выніку будаўніцтва ДнепраГЭСа).

Гісторыя

У 1770 годзе заснавана Аляксандраўская фартыфікацыя, з якой звязваюць пачатак гісторыі сучаснага горада; пачатковая назва паселішча — Аляксандраўскі пасад. У 1806 годзе паселішча атрымала статус горада і назву Аляксандраўск, цэнтр павету.

З 1919 года — у складзе УССР. У 1921 годзе горад перайменаваны ў Запарожжа. З 1939 года — цэнтр вобласці.

З 18 жніўня 1941 года па снежань 1943 года горад знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй.

Насельніцтва

• 1885 год — 6707 чал.[6]
• 1897 год — 19 тыс. чал.[7]
• 1923 год — 44 тыс. чал.
• 1939 год — 289 тыс. чал.
• 1959 год — 449 тыс. чал.
• 1971 год — 676 тыс. чал.[8]
• 1991 год — 896,6 тыс. чал.[9]
• 2001 год — 817,9 тыс. чал.[10]

Эканоміка

Прадпрыемствы чорнай (камбінат «Запарожсталь», завод «Днепраспецсталь» і інш.) і каляровай (тытана-магніевы камбінат, алюмініевы завод і інш.) металургіі, машынабудавання (электратэхнічнай прамысловасці; вытворчыя аб’яднанні «АУТАЗАЗ», «Маторабудаўнік» і інш.), хімічнай і коксахімічнай, лёгкай, харчовай прамысловасці.

Працуе Дняпроўская гідраэлектрастанцыя (ДнепраГЭС).

Адукацыя і навука

• Запарожскі нацыянальны ўніверсітэт
• Нацыянальны ўніверсітэт «Запарожская палітэхніка»
• Запароская дзяржаўная інжынерная акадэмія
• Запарожскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт
• Запарожскі інстытут эканомікі і інфармацыйных тэхналогій
• Класічны прыватны ўніверсітэт
• Хорціцкая нацыянальная вучэбна-рэабілітацыйная акадэмія

Славутасці

• Хортыца — найбольшы востраў на Дняпры, на якой у XVII ст. размяшчалася Запарожская Сеч.
• ДнепраГЭС (1932, 1975)
• Масты Праабражэнскага (1952)
• Дзіцячая чыгунка — найдаўжэйшая ва Украіне (1972)
• Комплекс забудовы «Соцгорад» (1929—1937)

Галерэя

• Абласны тэатр
• Краязнаўчы музей
• Вялікі мост Праабражэнскага
• ДнепраГЭС (1942)
• Выгляд ДнепраГЭС з вострава Хортыца
• Скрыжаванне бульвара Т. Шаўчэнкі і вул. Перамогі
• Дзіцячая чыгунка
• Будынак абласной адміністрацыі

Месты-сябры

• Лахты, Фінляндыя (1953)
• Бельфор, Францыя (1967)
• Бірмінгем, Вялікабрытанія (1973)
• Лінц, Аўстрыя (1983)
• Оберхаўзен, Германія (1986)
• Ічан, Кітай (1997)
• Новакузнецк, Расія (1997)
• Магдэбург, Германія (2008)

Вядомыя асобы

Асноўны артыкул: Вядомыя асобы Запарожжа

• Валянцін Налівайчанка (нар. 1966) — украінскі дзяржаўны дзеяч.
• Марыя Сокіл (1902—1999) — оперная спявачка.
• Людміла Супрун (нар. 1965) — украінскі палітык.
• Юрый Васілевіч Шпіт (1930—2008) — беларускі архітэктар.
• Андрэй Анісімавіч Дзюжаў (нар. 1959) — беларускі навуковец і палітык.
• Ірына Міхайлаўна Арэстава (нар. 1956) — урач-акушэр-гінеколаг. Доктар медыцынскіх навук (2004), прафесар (2010).

Зноскі

1. ↑ https://zp.gov.ua/uk/page/pasport-mista
2. ↑ ТОП цікавых куткоў Запарожжа (нявызн.) (недаступная спасылка) (27 сакавіка 2008). Архівавана з першакрыніцы 27 жніўня 2011. Праверана 8 снежня 2012.
3. ↑ Чисельність населення (за оцінкою) на 1 січня 2022 року та середня чисельність у 2021 році
4. ↑ Афіцыйны партал Запарожскай гарадской улады. Рэлігійнае жыццё горада Архівавана 4 верасня 2012.
5. ↑ Поштові індекси та відділення поштового зв’язку України(укр.)  (недаступная спасылка). Укрпошта. Архівавана з першакрыніцы 9 снежня 2012. Праверана 8 снежня 2012.
6. ↑ Александровск // Запарожжа // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.) . — СПб., 1890—1907.
7. ↑ Запорожье // Советская историческая энциклопедия : у 16 т. / под ред. Е. М. Жукова. — М. : Советская энциклопедия, 1961—1976.
8. ↑ Запорожье // Большая советская энциклопедия, 3-е изд.: в 30 т. / Гл. ред. А.М. Прохоров. — М.: Сов. энциклопедия, 1969—1978.
9. ↑ Запорожье // Большой энциклопедический словарь / Гл. ред. В. П. Шишков. — М.: НИ «Большая Российская энциклопедия», 1998. — 640 с.: ил. ISBN 5-85270-262-5.
10. ↑ Про кількість та склад населення Запорізької області за підсумками Всеукраїнського перепису населення 2001 года (англ.)

Літаратура

• Aleksandrówsk // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom I: Aa — Dereneczna. — Warszawa, 1880. S. 29
• Александровск // Запарожжа // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.) . — СПб., 1890—1907.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Запарожжа
• Запарожскі гарадскі савет Архівавана 23 мая 2006.