Крошын

Кро́шын[1] (трансліт.: Krošyn, руск.: Крошин) — аграгарадок[2] у Баранавіцкім раёне Брэсцкай вобласці, на правым беразе ракі Шчара. Адміністрацыйны цэнтр Крошынскага сельсавета. Размешчаны за 15 км на паўночны ўсход ад Баранавіч, за 2 км ад аўтамабільнай дарогі Баранавічы — Мінск. Чыгуначная станцыя на лініі Баранавічы — Мінск. Насельніцтва 697 чал. (1998).

Гісторыя

Упершыню Крошын успамінаецца пад 2 жніўня 1442 годам, калі пан Юшка Гойцавіч фундаваў у гэтым сваім сяле касцёл, сярод сведкаў быў і яго брат Федзька. У 1499 годзе вял.кн. Аляксандр надаў Крошын кіеўскаму намесніку кн. Дзмітрую Пуцяцічу, з 1506 года належаў яго сваякам князям Друцкім-Пуцяцічам. Пад 1512 годам Крошын называецца мястэчкам. Паводле адміністрацыйнай рэформы 1565 года, у складзе Наваградскага павета Навагрудскага ваяводства.

З 1570 года належаў Валовічам, з канца XVI ст. — Радзівілам. Станам на 1580 год 39 двароў. У цэнтры мястэчка была гандлёвая плошча, дзе раз на тыдзень адбываўся торг. Працавалі млын і карчма, 4 рамеснікі.

Пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) у складзе Расійскай імперыі, Стваловіцкая воласць Навагрудскага павета. У 1818 годзе пабудаваны новы драўляны касцёл. З 1822 года ва ўладанні Юрагаў, з 1843 — Завадскіх. У 1828 годзе адбыўся сялянскі бунт супраць спробы запрыгоньвання іх Станіславам Юрагам.

У 1-й палове 1880-х у мястэчку 77 двароў, касцёл, яўрэйскі малітоўны дом. На пачатку XX ст. — 160 двароў, касцёл, народнае вучылішча. Побач з мястэчкам быў аднайменны маёнтак Крошын (2 двары).

Паводле Рыжскага мірнага дагавора (1921) у складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, Сталовіцкая гміна Баранавіцкага павета. Станам на 1921 год 79 дамоў, побач з мястэчкам аднаіменны фальварак Крошын (1 дом).

З 1939 года ў складзе БССР, з 12 кастрычніка 1940 цэнтр сельсавета, вёска. Станам на 1972 года 56 двароў, на 1 студзеня 1998 — 192.

Насельніцтва

• XIX стагоддзе: 1830 — 296 муж., з іх шляхты 4, духоўнага саслоўя 2, мяшчан-іўдзеяў 80, мяшчан-хрысціян і сялян 210[3]; 1886 — 636 чал.; 1897 — 1030 чал.
• XX стагоддзе: 1901 — 1380 чал.; 1921 — 411 чал.[4]; 1959 — 314 чал.; 1970 — 450 чал.;1972 — 456 чал.; 1997 — 706 чал.[5]; 1 студзеня 1998 — 697 чал.[6]

Інфраструктура

У Крошыне працуюць сярэдняя школа, дашкольная ўстанова, фельчарска-акушэрскі пункт, ветэрынарны ўчастак, дом культуры, бібліятэка, пошта. Працуе прыпыначны пункт Крошын, за 2 км ад аграгарадка знаходзіцца прыпыначны пункт Альсевічы.

Турыстычная інфармацыя

Помнік на магіле Паўлюка Багрыма, мемарыяльнай дошка ў гонар паэта на месцы былой сядзібы, памятны знак на месцы, дзе размяшчалася яго кузня.

Славутасці

• Касцёл Божага Цела (1920-я; захоўваецца жырандоль, зробленая П. Багрымам)
• Прысядзібны парк пры былой сядзібе Святаполк-Завадскіх (XIX ст.)
• Свята-Панцеляймонаўская царква (2000)

Страчаная спадчына

• Касцёл Божага Цела (XIX ст.)
• Палац Святаполк-Завадскіх (XIX ст.)

Вядомыя асобы

• Паўлюк Багрым (1812—1891) — беларускі паэт і каваль.
• Канстанцін Іванавіч Баландзін (нар. 1946) — беларускі гісторык.

Зноскі

1. ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Брэсцкая вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2010.— 318 с. ISBN 978-985-458-198-9. (DJVU)
2. ↑ Решение Барановичского районного Совета депутатов от 14.03.2008 N 47 «О преобразовании сельских населенных пунктов Барановичского района в агрогородки»
3. ↑ Соркіна I. Мястэчкі Беларусі ў канцы ХVІІІ — першай палове ХІХ ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. С. 413.
4. ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. Tom VII. Część I: Województwo Nowogródzkie. — Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1923.
5. ↑ Уладзіслаў Вяроўкін-Шэлюта. Крошын // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1994. — 537 с., [8] к.: іл. — 20 000 экз. — ISBN 5-85700-142-0. С. 262.
6. ↑ Памяць: Гіст.-дакум. хроніка горада Баранавічы і Баранавіцкага раёна. — Мн., БЕЛТА, 2000.

Літаратура

• Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 3, кн. 1. Брэсцкая вобласць / пад навук. рэд. А. І. Лакоткі. — Мн.: БелЭн, 2006. ISBN 985-11-0373-X.
• Дубейка, В. М. Багрымаў Крашын. — Мінск : Чатыры чвэрці, 2019. — 212 с. : іл. ISBN 978-985-581-256-3
• Памяць: Гіст.-дакум. хроніка горада Баранавічы і Баранавіцкага раёна. — Мн., БЕЛТА, 2000. — 736 с.: іл. ISBN 985-6302-28-5.
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 4: Кадэты — Ляшчэня / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1997. — 432 с.: іл. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0041-2.
• Соркіна I. Мястэчкі Беларусі ў канцы ХVІІІ — першай палове ХІХ ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. — 488 с. ISBN 978-9955-773-33-7.
• Kroszyn // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom IV: Kęs — Kutno. — Warszawa, 1883. S. 710—711.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Крошын
• Фотаздымкі Крошына, часопіс «Архітэктура і будаўніцтва»