Лянтварыс

Ля́нтварыс (літ.: Lentvaris, польск.: Landwarów, традыцыйная беларуская назва — Ляндварова) — горад у Літве, цэнтр сянюніі Тракайскага раёна Вільнюскага павета. Насельніцтва 11 417 чал. (2010). Знаходзіцца за 9 км ад Тракая, за 18 км ад Вільнюса. Чыгуначны вузел на Вільнюс, Гродна, Каўнас.

Этымалогія назвы

Тапонім «Ляндварова»[2] мае нямецкае паходжанне і ўтварыўся ад словаў Land (зямля) і Warte (варта).

Варыянты назвы горада ў беларускіх тэкстах: Ляндварава, Ляндвараў.

Гісторыя

Першы пісьмовы ўспамін пра Ляндварова датуецца 1596 годам, але археалагічныя даследаванні высветлілі, што першыя пасяленні існавалі тут яшчэ ў XI—XII стагоддзях.

У розныя часы Ляндварова знаходзілася ва ўладанні Кунцэвічаў, Сапегаў, Нарушэвічаў, манахаў-бенедэктынаў, Хадкевічаў, Французевічаў, Грыневічаў, Дамброўскіх. У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) мясцовасць апынуліся ў складзе Расійскай імперыі, у Троцкім павеце Віленскай губерні.

У 1850 Ляндварова разам з чатырма фальваркамі (Карпаўка, Пятухова, Рачкуны і Устрань) набыў Юзаф Тышкевіч. У 1862 праз паселішча прайшла чыгунка. Станам на 1881 у Ляндварове было 29 двароў, на 1896 — 39.

У 1920 Ляндварова апынулася ў Сярэдняй Літве, у 1922 — у складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Віленскім павеце Віленскага ваяводства. 10 кастрычніка 1939, згодна з літоўска-савецкім дагаворам, бальшавікі перадалі мястэчка ў склад Літвы.

3 жніўня 1946 Лянтварыс атрымаў статус горада. У 2001 адбылося афіцыйнае зацверджанне гарадскага герба.

Насельніцтва

• XIX стагоддзе: 1866 — 162 чал., усе каталікі[3]; 1881 — 385 чал.; 1896 — 385 чал.[4]; 1897 — 300 чал.
• XX стагоддзе: 1923 — 2 тыс. чал.; 1939 — 2,5 тыс. чал.; 1959 — 4216 чал.; 1966 — 5,5 тыс. чал.; 1970 — 8235 чал.; ; 1976 — 9,6 тыс. чал.; 1979 — 10 167 чал.; 1989 — 12 694 чал.
• XXI стагоддзе: 2001 — 11 773 чал.; 2010 — 11 417 чал.

Адукацыя

У Ляндварова працуе гімназія, 2 сярэднія і пачатковая школы.

Турыстычная інфармацыя

Славутасці

• Гаспадарчы двор Тышкевічаў (XIX ст.)
• Касцёл Звеставання Найсвяцейшай Дзевы Марыі (1910—1926)
• Палацава-паркавы комплекс Тышкевічаў (XIX ст.)

Страчаная спадчына

• Капліца (1905)

Галерэя

• Даўнія графічныя выявы Ляндварова
• Акварэль Н. Орды, XIX ст.
• Літаграфія з акварэлі
• Ляндварова, Альфрэд Ізідор Ромер, 1869
• Н. Орда, XIX ст.
• С. Анташэвіч, 1887

Вядомыя асобы

У Ляндварове памёр і пахаваны ўдзельнік беларускага хрысціянскага руху XX ст., рэлігійны і культурна-асветны дзеяч Казімір Кулак (1890—1989).

Гарады-пабрацімы

• Уронкі, Польшча
• Арнэта, Польшча

Зноскі

1. ↑ Resident population by city / town at the beginning of the year — Statistics Lithuania, 2019. Праверана 19 чэрвеня 2022.
2. ↑ Смоліч А. Географія Беларусі. — Вільня: Друкарня «Віленскага Выдавецтва» Б. А. Клецкіна, 1922. — 307 с.
3. ↑ Landwarowo // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom V: Kutowa Wola — Malczyce. — Warszawa, 1884. S. 75.
4. ↑ Ляндварово // Лянтварыс // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.) . — СПб., 1890—1907.

Літаратура

• Landwarowo // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom V: Kutowa Wola — Malczyce. — Warszawa, 1884. S. 75.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Лянтварыс