Мікалаеўшчына (Стаўбцоўскі раён)

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Мікалаеўшчына (значэнні).

Мікала́еўшчына[1] (трансліт.: Mikalajeŭščyna, руск.: Миколаевщина) — вёска ў Стаўбцоўскім раёне Мінскай вобласці, на рацэ Нёман. Уваходзіць у склад Мікалаеўшчынскага сельсавета. 652 жыхары (2009 г.). Знаходзіцца за 12 км на паўднёвы ўсход ад Стоўбцаў.

Мікалаеўшчына — малая радзіма Якуба Коласа.

Гісторыя

Упершыню Мікалаеўшчына згадваецца ў сярэдзіне XVI стагоддзя як уладанне Осцікавічаў. Сваю назву паселішча атрымала, відаць, ад імя Мікалая Осцікавіча. У 1555 годзе Мікалаеўшчыну набыў Л. Свірскі. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай (1565—1566) мясцовасць увайшла ў склад Менскага павета Менскага ваяводства.

У 1596 годзк Мікалаеўшчына перайшла ў валоданне М. К. Радзівіла «Сіроткі», які далучыў яе да Нясвіжскай ардынацыі. У гэты час вёска мела 17 двароў, карчму, бровар, прыстань. На мяжы XVI—XVII стагоддзяў паселішча атрымала статус мястэчка. У 1617 годзе сядзібу Яна Радзівіла ў Мікалаеўшчыне наведаў каралевіч і вялікі княжыч Уладзіслаў. Станам на 1628 год у мястэчку было 5 вуліц (Сверынаўская або Уздзенская, Дворная, Мастовая, Мінская, Тыльная), 114 двароў, касцёл, ратуша, гасціны двор, рынак, млын, верф (сточня), 13 складоў для тавараў. У 1652 годзе маршалак вялікі Аляксандр Людвік Радзівіл заснаваў тут касцёл Яна Хрысціцеля. У часы Трынаццацігадовай вайны ў 1664 Мікалаеўшчыну знішчылі маскоўскія захопнікі[2]. Станам на 1669 год у мястэчку было толькі 20 двароў, на 1700 год — 63, на 1777од г — 62. У гэты час праз Нёман узвялі драўляны Калінавы мост даўжынёй у адну вярсту з чвэрцю.

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Мікалаеўшчына апынулася ў складзе Расійскай імперыі, у Мінскім павеце Мінскай губерні. У XIX стагоддзі статус паселішча панізілі да сяла. Па здушэнні нацыянальна-вызваленчага паўстання ў 1867 годзе расійскія ўлады гвалтоўна перарабілі тутэйшы касцёл на праваслаўную царкву. У 1882 годзе каля Мікалаеўшчыны ў засценку Акінчыцы нарадзіўся Канстанцін Міцкевіч (Якуб Колас). Паводле вынікаў перапісу (1897) у мястэчку быў 141 двор, царква, карчма, крама, у пачатку XX стагоддзя — 168 двароў. 9 ліпеня 1906 года ў Мікалаеўшчыне адбыўся нелегальны з’езд настаўнікаў Мінскай губерні. З’езд быў разагнаны паліцыяй, за ўдзел у ім звольнілі 13 настаўнікаў, сярод іх К. Міцкевіча (Якуба Коласа), А. Сянкевіча, І. Фёдарава (Янку Маўра) і інш.

Згодна з Рыжскім мірным дагаворам (1921) Мікалаеўшчына апынулася ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Стаўбцоўскім павеце Навагрудскага ваяводства. Станам на 1921 год у мястэчку было 164 двары.

У 1939 годзе Мікалаеўшчына ўвайшла ў БССР, дзе 12 кастрычніка 1940 года зрабілася цэнтрам сельсавета Стаўбцоўскага раёна. Статус паселішча панізілі да вёскі. 3 1970 года тут працуе турыстычная база «Высокі Бераг», з 1972 года — Коласаўскі дзяржаўны заказнік. Станам на 1997 год у вёсцы было 360 двароў, на 1 студзеня 2004 года — 309 двароў.

• Мястэчка на старых здымках
• Царква святога Мікалая, каля 1900 г.
• Адкрыццё моста праз Нёман, 1928 г.
• Адкрыццё моста праз Нёман, 1928 г.

Насельніцтва

• XIX стагоддзе: 1860 — 500 чал.; 1886 — 640 чал.; 1897 — 935 чал.
• XX стагоддзе: 1901 — 1204 чал.; 1921 — 929 чал.; 1939 — 1000 чал.; 1997 — 743 чал.[2]
• XXI стагоддзе: 1 студзеня 2004 — 679 чал.[3]

Інфраструктура

У Мікалаеўшчыне працуюць сярэдняя школа, дашкольная ўстанова, бібліятэка, пошта.

Славутасці

• Помнік археалогіі — паселішча 3-га тыс. да н.э.
• Філіял музея Якуба Коласа.
• Помнік Якубу Коласу

Страчаная спадчына

• Касцёл Святога Яна Хрысціцеля, пабудаваны ў 1652 годзе і разабраны дзеля пабудовы Свята-Мікалаеўскай царквы.
• Царква Святога Мікалая, узведзеная ў 1876 годзе на месцы былога касцёла і разбураная ў 1960 годзе.

Вядомыя ўраджэнцы

• Мікола Адам (нар. 1978) — беларускі паэт, празаік.
• Лявон Белы (1927) — публіцыст.
• Міхась Белы (1931—1970) — грамадскі дзеяч.
• Сымон Белы (1929—2005) — беларускі пісьменнік.
• Павел Пятровіч Дземідовіч (1871—1931) — беларускі этнограф, фалькларыст, краязнавец, педагог.
• Алесь Камароўскі (нар. 1947) — беларускі пісьменнік.
• Якуб Колас (1882—1956) — класік беларускай літаратуры, грамадскі дзеяч.
• Антон Лёсік (1872—1949) — настаўнік, мовазнавец, удзельнік беларускага нацыянальнага руху.
• Язэп Лёсік (1883—1940) — беларускі нацыянальны і палітычны дзеяч, пісьменнік, публіцыст, мовазнавец, педагог
• Алесь Міцкевіч (1919—2015) — беларускі грамадска-культурны, рэлігійны і свецкі дзеяч.
• Міхась Міцкевіч (1897—1991) — грамадскі і культурны дзеяч, брат Якуба Коласа
• Мікола Прускі (1928—2014) — дзеяч беларускай эміграцыі, выдавец, рэдактар, грамадскі і культурны дзеяч.
• Аляксандр Сянкевіч (1884—1938) — дзяржаўны і партыйны дзеяч Беларусі, вучоны, пісьменнік, публіцыст

Зноскі

1. ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Мінская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2003. — 604 с. ISBN 985-458-054-7. (DJVU)
2. 1 2 Валерый Шаблюк. Мікалаеўшчына // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 5: М — Пуд / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1999. — 592 с.: іл. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0141-9. С. 137.
3. ↑ Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Стаўбцоўскага р-на. — Мн.: БелЭн, 2004.
4. ↑ Якуб Колас. «Высокі Бераг»

Літаратура

• Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Стаўбцоўскага р-на. — Мн.: БелЭн, 2004. — 831 с.: іл. ISBN 985-11-0312-8.
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 5: М — Пуд / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1999. — 592 с.: іл. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0141-9.
• Соркіна I. Мястэчкі Беларусі ў канцы ХVІІІ — першай палове ХІХ ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. — 488 с. ISBN 978-9955-773-33-7.
• Mikołajewszczyzna // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom VI: Malczyce — Netreba. — Warszawa, 1885. — S. 400

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Мікалаеўшчына (Стаўбцоўскі раён)
• Мікалаеўшчына на Radzima.org