Нэмырыў (Львоўская вобласць)

У гэтага паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Нэмірыў.

Нэмырыў[1] ці Няміраў (укр.: Немирів) — пасёлак гарадскога тыпу ў Львоўскай вобласці Украіны ў складзе Яварыўскага раёна, размешчаны ў 20 км на поўнач ад райцэнтра і ў 70 км на паўночны захад ад Львова каля мяжы з Польшчай, бальнеалагічны курорт.

Гісторыя

Тэрыторыя, дзе размешчаны Нямираў, была заселеная яшчэ ў XIII ст. паблізу мястэчка маецца ўрочышча Варотня. Ёсць здагадка, што менавіта яно пад назвай «Варота» згадваецца ў Галіцка-Валынскім летапісе пры апісанні бітвы войскаў Васілька Рамановіча і Шварна Данілавіча з войскамі польскага князя Баляслава Сарамлівага ў 1266 г.

Легенда звязвае паходжанне назвы Нямірава з барацьбой супраць татараў. У ёй распавядаецца, што на месцы мястэчка ў даўнія часы быў акружаны татарскі атрад. Калі акружаныя папрасілі міру, ім адказалі: «не мір», і атрад быў разгромлены, а паселішча, якое ўзнікла тут пазней, назвалі Няміраў.

Першае пісьмовае згадванне пра яго адносіцца да 1580 г., калі Граматай польскага караля Няміраву было прадастаўлена Магдэбургскае права. Ён стаў горадам, уваходзіў у Бэлзскае ваяводства.

У XVIII арт. у Няміраве было добра развіта папяровая, шкляная вытворчасць і ткацтва, што ператварыла яго ў адзін з рамесных цэнтраў Галічыны. Так, ткачы горада аб’ядналіся ў цэх, іх цэхавы статут заснаваны ў 1624 г., а ў 1758 г. — яшчэ раз быў пацверджаны каралём. У Няміраве быў замак; гандляры і рамеснікі жылі па-за замкам.

Горад некалькі разоў пацярпеў ад набегаў татараў. 7 кастрычніка 1672 г. пад горадам польскія войскі разбілі ардынцаў і вызвалілі ад палону некалькі тысяч чалавек, у тым ліку жыхароў горада. У гонар 200-годдзя гэтай бітвы (1872 г.) у Няміраве быў збудаваны помнік, які захаваўся і дагэтуль.

Вядомы нямецкі падарожнік Ульрых Вердум, які наведаў Няміраў у 1671 г., апісаў яго як «… добры горад, акружаны землянымі валамі, з драўлянымі варотамі. З поўдня яго абараняе возера, на беразе якога стаіць выдатны замак…». Запомніліся падарожніку таксама драўляная царква, касцёл і драўляная ратуша. Да цяперашняга часу захаваліся ў паўднёва-ўсходняй частцы мястэчка рэшткі землянога вала. Сярод жыхароў і цяпер існуюць старадаўнія назвы асобных частак горада «Усходні Вал», «Заходні Вал», «За валам», «Брама», «Брамшчына».

У 1772 г. пасля далучэння Галіцыі да Аўстрыі Няміраў лічыўся мястэчкам, быў цэнтрам павета, адносіўся да Жоўкаўскай акругі. У другой палове XVIII ст. у мястэчку ўжо былі пошта і аптэка. Пачатковую школу тут адкрылі ў 1794 г.

Бальнеалагічны курорт

Асноўны прыродны лячэбны фактар курорта — вада мінеральных крыніц (паблізу Немірава), гаючыя ўласцівасці якіх мясцовым жыхарам, паводле падання, былі вядомыя здаўна (выкарыстоўваліся з лячэбнымі мэтамі яшчэ ў XVI ст.). У 1814 г. уладальнік мястэчка (прыватны прадпрымальнік) граф Ігнацый Гіларый Машчынскі на свае сродкі пабудаваў тут некалькі памяшканняў для ваннаў (невялікую бальнеалячэбніцу) і жылля, паклаўшы тым самым пачатак курорту. Тады ж быў вывучаны хімічны склад вады з мясцовых крыніцы. У 1817 г. тут быў пабудаваны асобны лячэбны дом для габрэяў.

Першыя комплексныя даследаванні зрабілі Карл Штэлер (1821 г.) і Тэадор Тарасевіч (1830 і 1834 гг.). Пасля афіцыйна пацверджанага аналізам гаючага ўздзеяння гэтай серавадароднай вады, якая лічыцца самай лепшай у Галіччыне, курорт шырока разрэкламавалі. Аднак прапускная здольнасць яго была невялікая — 200 хворых у год, а лячэнне — дарагім; лячэнне праводзілася прыватна практыкуючымі лекарамі і было недаступна шырокім слаям насельніцтва. Пасля пажару 1824 г. аж да канца стагоддзя курорт заставаўся запушчаным, хоць у 1870 г. на курорце быў уладкаваны тэатр і зала для адпачынку і забаў.

У 1892 г. колькасць жыхароў Нямірава складала 4520 чал. У 1905—1906 гг. тут пабудаваны бальнеялагічная бальніца і драўляныя павільёны. У 1912 г. узведзена новае памяшканне для ваннаў. Тады ж сталі ўпершыню прымяняцца з лячэбнай мэтай тарфяныя гразі. Акрамя санаторных хатак тут знаходзілася 10 віл для прыёму гасцей, абсталяваных ваннамі з мінеральнай вадой і гаючымі гразямі. Для прыемнага баўлення часу гасцей тут функцыянавалі тэнісныя корты, чытальня, ставок з лодкамі, па нядзелях праводзіліся музычныя фестывалі і вечара. Курорт стаў набываць усё большую вядомасць.

У гады Першай сусветнай вайны (у верасні 1914 г. і ліпені 1915 г.) горад і курорт двойчы станавіўся арэнай баёў паміж аўстра-венгерскімі і расійскімі войскамі і падвергнуўся значным разбурэнняў.

У перыяд з 1921 па 1939, калі Няміраў ўваходзіў у склад Польшчы, вялося будаўніцтва глалоўным чынам прыватных віл і пансіёнаў. У 1926 г. пачалося інтэнсіўнае аднаўленне і развіццё курорта. Яго гадавая прапускная здольнасць вырасла да 1200 чал.

Пасля ўз’яднання Заходняй Украіны з УССР, у студзені 1940 г. быў створаны Няміраўскі раён Львоўскай вобласці, і Няміраў стаў пасёлкам гарадскога тыпу. Насельніцтва пасёлка тады складала 3016 чал. У 1939 у ім на базе прыватных пансіёнаў быў адкрыты санаторый, пачата навуковае вывучэнне курортных рэсурсаў.

22 чэрвеня 1941 г. у 4 гадзіны раніцы пасёлак і курорт падвергліся жорсткай бамбардзіроўцы фашыстаў, а ўжо 24 чэрвеня 1941 г. нямецкія захопнікі акупавалі яго. 22 ліпеня 1944 г. Няміраў вызвалілі войскі 1-га Украінскага фронту (1-й гвардзейскі конны корпус і 41-я стралковая дывізія). У першыя пасляваенныя гады былі адноўлены асноўныя лячэбныя ўстановы, і ў 1949 Няміраў зноў прыняў на лячэнне хворых.

У 1958 г. тэрыторыя Няміраўскага раёна ў сувязі з узбуйненнем раёнаў была далучана да Рава-Рускага раёна, а ў 1963 г. — да Яварыўскага раёна.

Жыццё мястэчка і сёння ў вялікай ступені звязана з развіццём і функцыянаваннем курорта «Няміраў» — аднаго з найстарэйшых украінскіх бальнеалагічных курортаў.

Зноскі

1. ↑ Напісанне ў адпаведнасці з ТКП 177-2009 (03150) «Спосабы і правілы перадачы геаграфічных назваў і тэрмінаў Украіны на беларускую мову»