Пухавічы (Пухавіцкі раён)

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Пухавічы.

Пу́хавічы[1] (трансліт.: Puchavičy, руск.: Пуховичи) — аграгарадок у Пухавіцкім раёне Мінскай вобласці. Адміністрацыйны цэнтр Пухавіцкага сельсавета. З 17 чэрвеня 1924 да 29 ліпеня 1925 года быў цэнтрам Пухавіцкага раёна. Насельніцтва 2287 чал. (1999).

Геаграфія

Знаходзяцца за 9 км ад Мар’інай Горкі і чыгуначнай станцыі Пухавічы, на аўтамабільнай дарозе Мінск — Бабруйск, на рэках Свіслач і Цітаўка.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Упершыню Пухавічы згадваюцца ў XVI ст. як вёска, прыватнае ўладанне. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай (1565—1566) мясцовасць увайшла ў склад Менскага павета Менскага ваяводства.

У складзе Расійскай імперыі

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Пухавічы апынуліся ў складзе Расійскай імперыі, дзе сталі цэнтрам воласці Ігуменскага павета Мінскай губерні. 3 канца XVIII ст. мястэчкам валодалі Сулістроўскія, пазней — Фрыбесы, Эсткі, Вальковічы.

У 1843 тут збудавалі Багародзіцкую царкву.

У 1863 у Пухавічах адкрылася земскае народнае вучылішча, Станам на 1886 у мястэчку было 73 двары, царква, 3 сінагогі, народнае вучылішча, 2 піваварні, 26 крамаў, 4 рэгулярныя кірмашы, паромная пераправа, на рэках Свіслач і Цітаўка.

Паводле перапісу 1897 г. дзейнічалі царква, 2 яўрэйскія малітоўныя дамы, сінагога, 49 лавак, завод сельцерскіх мінеральныхвод, 4 пітных ўстановы, на год адбывалася 4 кірмашы; каля мястэчка, у фальварку Пухавічы, былі паравы і вадзяны млын.

У пач. XX ст. існавалі аднайменныя мястэчка (418 двароў) і маёнтак. У жніўні 1905 адбылося выступленне насельніцтва. Удзельнічала каля 50 чалавек.

Найноўшы час

У Першую сусветную вайну ў лютым — снежні 1918 года Пухавічы былі пад акупацыяй войскаў кайзераўскай Германіі.

25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай Пухавічы абвешчаны часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. З 1 студзеня 1919 года ў адпаведнасці з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі яны ўвайшлі ў склад БССР.

У жніўні 1919 — ліпені 1920 знаходзіліся пад польскай уладай.

17 чэрвеня 1924 года Пухавічы сталі цэнтрам раёна (да 29 ліпеня 1925 [2]). 27 верасня 1938 статус паселішча панізілі да вёскі.

У Другую сусветную вайну з канца чэрвеня 1941 да пачатку ліпеня 1944 вёска знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй. У 1942 годзе было расстраляна 20 ваеннапалонных і 90 жыхароў вёскі.

Насельніцтва

Дэмаграфічныя дадзеныя

XVIII стагоддзе:

1745 год — 17 двароў[3];

XIX стагоддзе:

1816 год — 10 двароў, каля 80 чал.;
1886 год — 73 двары, 860 чал.;
1897 год — 1912 чал., 92 % яўрэі;

XX стагоддзе:

1901 год — 44 чал. у маёнтку Пухавічы і 2225 чал. у мястэчку Пухавічы;
1917 год — 3093 чал., у маёнтку Пухавічы 67 чал.;
1926 год — 2160 чал., 929 яўрэяў (43 %);
1999 год — 889 двароў, 2287 чал.[4];

XXI стагоддзе:

1.01.2002 год — 882 двары, 2300 чал.
2010 год — 1825 чал.

Рэлігія

Станам на 1886 г. у Пухавічах было 3 сінагогі.

У 1834 тут была збудавана Багародзіцкую царкву. У 1950 гадах гадах царква была зачынена, часткова разбураны і пераабсталяваны пад клуб. Пад канец 90-х праваслаўная грамада змагла вярнуць будынак храма (клуба) у сваё веданне. 18.08.2015 г. пасля завяршэння набажэнства біскуп Веніямін заклаў у падставу будучага храма камень і памятную грамату.[5]

Сацыяльная сфера

Адукацыя

Сярэдняя школа.
Дашкольная ўстанова.
Бібліятэка.

Медыцына

Медыцынскія паслугі надае вясковая бальніца. Колькасць абслугоўваных пацыентаў складае — 80 чалавек у змену.[6]

Эканоміка

У вёсцы ёсць клуб.

Сувязь і камунікацыі

У вёсцы працуе адзяленне сувязі, паслугі электрасувязі забяспечвае Пухавіцкі вузел электрасувязі. На сённяшні дзень прадпрыемства падае больш 70 відаў паслуг, асноўнымі з якіх з’яўляюцца: тэлефанія, Інтэрнэт, тэлебачанне.

Архітэктура і славутасці

Славутасці

Могілкі яўрэйскія
Царква Нараджэння Божай Маці.
Помнік землякам, загінуўшым у Другой сусветнай вайне [7].
Памятная дошка, змешчаная на будынку Пухавіцкай сярэдняй школы. Нагадвае аб тым, што ў Пухавіцкім сельсавеце ў вёсках Падбярэжжа, Вусце, Беразянка, Балачанка адпачываў і працаваў Якуб Колас [8].

Страчаная спадчына

3 сінагогі

Вядомыя асобы

Анатоль Вольны — беларускі паэт, празаік, кінадраматург, журналіст.
Аляксандр Ігаравіч Дасужаў — мастак.
Яўген Міхайлавіч Корань (нар. 1950) — беларускі архітэктар.
Аляксандр Андрэевіч Шабалін — беларускі дзяржаўны дзеяч, пісьменнік і журналіст, спартсмен.
Барыс Фёдаравіч Рэпін — мастак.
Мікалай Сяргеевіч Лабуш — прафесар, доктар палітычных навук.
Аляксандр Сяргеевіч Лабуш — акцёр тэатра і кіно.
Уладзімір Сцяпанавіч Сянчук — кандыдат медыцынскіх навук, дацэнт.
Вольга Уладзіміраўна Савасцюк — беларуская пісьменніца.
Рыгор Майсеевіч Прус — палкоўнік медыцынскай службы.
Якаў Шапіра — доктар медыцынскіх навук.
Іуда Лёб бэн-Іосіф Пуховіцер — рабін і прапаведнік.
Аляксандр Ваньковіч — палкоўнік аэранаўтыкі Польскіх Войскаў.
Любоў Саламонаўна Фрыд — педагог, даследнік творчасці Крупскай.
Мікалай Пятровіч Правалоцкі — беларускі біятланіст і трэнер па біятлоне.
Мікалай Маркавіч Лапко (1934—?) — Заслужаны будаўнік БССР (1976).
Сяргей Аляксандравіч Галякевіч (нар. 1987) — беларускі спецыяліст у галіне тэхналогіі і машын лесанарыхтовак і лясной гаспадаркі. Кандыдат тэхнічных навук (2013).

Гл. таксама

Зноскі

↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Мінская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2003. — 604 с. ISBN 985-458-054-7. (DJVU). Сустракаецца таксама варыянт Пухо́вічы
↑ Алесь Карлюкевіч. Знічкі Айчыны: Ігумен-Чэрвень, Смілавічы, Пухавічы (нявызн.). Голас Радзімы (11 жніўня 2011).(недаступная спасылка)
↑ Пуховичи инвентарь 1745 г. в Минском воеводстве владение Александр Быковский. НИАБ, ф. 1727 оп. 1 д. 12 л. 311—312.
↑ Аляксандр Прановіч. Пухавічы // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 2001. — 591 с.: іл. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0214-8. С. 9.
↑ http://sobory.ru/article/?object=40918
↑ http://mgorka-crb.by/o-bolnice/
↑ https://radzima.org/be/fota/53713.html
↑ http://www.gorka.by/?p=25541 Архівавана 28 красавіка 2016.

Літаратура

Прановіч, А. Пухавічы / Аляксандр Прановіч // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: У 6 т. / БелЭн; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая. — Мн.: БелЭн, 2001. — 591 с.: іл. — С. 9. — ISBN 985-11-0214-8.
Puchowicze // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom IX: Poźajście — Ruksze. — Warszawa, 1888. S. 266.
Памяць : Пухавіцкі раён: гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / [укладальнік А. А. Прановіч; рэдкалегія: А. М. Карлюкевіч і інш.]. — Мінск : Беларусь, 2003. — 748 с. — 3000 экз. ISBN 985-01-0251-9.

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Пухавічы (Пухавіцкі раён)

Тэмы гэтай старонкі:
Катэгорыя·Населеныя пункты Беларусі з насельніцтвам з Вікідадзеных Катэгорыя·Населеныя пункты Пухавіцкага раёна Катэгорыя·Населеныя пункты паводле алфавіта
Змесціва гэтай старонкі з праектаў амерыканскага фонда «Вікімедыя» дасяжнае пад сукупнай ліцэнзіяй CC BY-SA 3.0 і GFDL.