Піскы-Радзькіўскі

Піскы-Радзькіўскі (укр.: Піски-Радьківські; да Другой сусветнай вайны Радзькіўскі Піскы) — вёска ў Бораўскім раёне Харкаўскай вобласці, Украіна.

Код КААТЛУ — 6321083001. Насельніцтва па перапісу 2001 года складала 2507 (1233/1274 м/ж) чалавек.

З’яўлялася да 2020 года адміністрацыйным цэнтрам Піска-Радзькіўскага сельскага савета, у які, акрамя таго, уваходзіла сяло Малііўка.

Геаграфічнае становішча

Вёска Піскы-Радзькіўскі знаходзіцца за 18 км ад райцэнтра Барава, на левым беразе Аскольскага вадасховішча (рака Аскол) у месцы ўпадзення ў яго ручая Салёны.

Каля вёскі на вадасховішчы размешчаны вялікі заліў, перагароджаны некалькімі дамбамі. Побач размешчаны вялікі лясны масіў урочышча Камароўская Дача (хвоя).

Праз вёску праходзіць чыгунка мерыдыянальнага напрамку Куп’янск — Святагірск; станцыя Радзькіўскі Піскы.

Гісторыя

• Слабада заснавана ў канцы XVIII стагоддзя, і была населена жыхарамі суседняй слабады Радзькіўка.[1]
• Радзькіўка і Радзькіўскі Піскы — дзве слабады Варонежскай, затым Харкаўскай губерні, Купянскага павета, зліліся ў адну, па абодва бакі ракі Аскол. Жыхароў 4357; 2 царквы, 3 кірмашы. Згадваюцца ў дакументах пад 1682 годам. Паблізу старажытнае гарадзішча, на якім знаходзяць чарапіцу чырвонага колеру, таўшчынёй у полвершка, якой цяпер не робяць[2].
• Студзень 1918 года — усталявана савецкая ўлада.
• Красавік 1918 года — вёска акупавана аўстра-германскімі войскамі. Падчас акупацыі жыхары арганізавалі партызанскі атрад на чале з Ф. К. Гайворанскім, у якім было 20 чалавек.
• Увосень 1918 года ва ўмовах рэвалюцыі і грамадзянскай вайны ў Ізюмскім павеце былі сфармаваныя тры партызанскія атрады, адзін з якіх дыслакаваўся ў Радзькіўскім лесе[3]. Атрад прымаў удзел у Ізюмскім паўстанні, якое працягвалася з 10 лістапада 1918 года па 5 студзеня 1919 года[4].
• Снежань 1918 года — у вёсцы адноўлена савецкая ўлада.
• Канец снежня 1919 года — войскі УСПР А. І. Дзянікіна адступілі на поўдзень.
• Студзень 1920 года — створаны рэўкам пад старшынствам І. Н. Мароза.
• У 1924 годзе 47 сялян аб’ядналіся ў сельгасартэль.
• 1928 год — створаны некалькі ТСЗ (таварыствы па сумеснай апрацоўцы зямлі).
• 1926 — створана арганізацыя УКП(б).
• У 1930-х гадах у вёсцы была пабудавана першая галіна вадаправода, пасля Вялікай Айчыннай вайны ваду правялі па ўсёй вёсцы.
• Піскы-Радзькіўскі былі акупаваны вермахтам у пачатку ліпеня 1942 года ў ходзе летняга наступлення нямецкай арміі на Варонеж — Сталінград.
• У самым пачатку лютага 1943 года вёска была вызвалена Савецкай Арміяй у ходзе кровапралітных баёў. У брацкай магіле на тэрыторыі вёскі пахавана 420 загінулых савецкіх воінаў; над магілай усталяваны помнік загінулым.
• У гады вайны 600 жыхароў ваявалі на франтах у шэрагах РСЧА, Савецкай Арміі і ў партызанскіх атрадах; з іх загінулі 274 воіны; 543 з іх былі ўзнагароджаны ордэнамі і медалямі СССР.
• У 1959 годзе пры запаўненні Краснааскольскага вадасховішча была затоплена вёска (б. Правабярэжная Слабада) Радзькіўка, якая з’яўлялася да таго часу ўжо больш за 70 гадоў часткай Піскоў-Радзькіўскіх.
• У 1966 годзе насельніцтва складала 3413 чалавек; у вёсцы дзейнічалі сярэдняя школа, клуб, бібліятэка, бальніца, АТС, механізаваная пякарня, млын, рамонтныя майстэрні, сталярныя майстэрні, цагельня Міжкалгасбуда, аддзяленне «Сельгастэхнікі», Краснааскольская рыбная гаспадарка саюзнага падпарадкавання, плошча якой складала 13 000 га; саўгас «Чырвоны маяк» з 4494 га зямлі, з якой 279 га — абрашанай.
• У 1976 годзе да прадпрыемстваў і ўстаноў дадаліся буракапункт і Дом культуры з залай на 400 месцаў, бібліятэка з фондам 12 200 тамоў, аптэка, дзіцячы сад, аўтаматычная тэлефонная станцыя, 8 крам і дзве сталовыя; у школе 36 настаўнікаў навучалі 513 вучняў; саўгас «Чырвоны маяк», цэнтральная сядзіба якога знаходзілася ў Пісках-Радзькіўскіх, павялічыў плошчу угоддзяў да 5289 га, з якіх 4565 былі ворнай зямлі.
• У 1976 годзе ў вёсцы было 1423 двары, насельніцтва складала 3277 чалавек[5].
• Да 1976 года 267[5] жыхароў вёскі за мірную працу былі ўзнагароджаны ордэнамі і медалямі СССР, у тым ліку камбайнёр В. Я. Гармаш — ордэнам Леніна, Ю. А. Анапрыенка — ордэнам Кастрычніцкай рэвалюцыі, 4 чалавекі — ордэнам Працоўнага Чырвонага Сцяга, 6 чалавек — ордэнам «Знак Пашаны».
• Пры СССР тут былі пабудаваны і дзейнічалі тры базы адпачынку: «Шахцёр», ХЗТД і Куп’янскае міжраённае прадпрыемства цеплавых сетак (МПТС).
• У часы СССР у вёсцы было шмат прадпрыемстваў аграпрамысловага комплексу; па колькасці жыхароў веска канкуравала з райцэнтрам Барава[6]. У калгасе «Чырвоны маяк» працавалі дзве малочна-таварныя фермы (МТФ № 1 і № 2), пажарнае дэпо, склад гаруча-змазачных матэрыялаў (ГЗМ).
• У 1993 годзе ў Пісках-Радзькіўскіх дзейнічалі сельсавет, калгас, участковы пункт міліцыі, тры базы адпачынку, нафтабаза, паліўны склад, рамонтна-транспартнае прадпрыемства, клуб, ашчадбанк, Дом побыту, дом састарэлых, бібліятэка, садок, школа, ветэрынарны ўчастак, дом-інтэрнат, бальніца, аптэка, аўтаматычная тэлефонная станцыя (АТС), радыёвузел, аддзяленне сувязі, сельпо, магазіны, рыбцэх, чыгуначная станцыя.
• У 2012 годзе была газіфікавана палова вёскі, у 2017 годзе павінна была быць газіфікавана другая палова[6].
• З сакавіка па верасень 2022 года сяло знаходзілася ў акупацыі расійскай арміяй. У ходзе баёў у вёсцы адсутнічалі сувязь, вада, электраэнергія.

Эканоміка

• У вёсцы была пры СССР свіна-таварная ферма.
• «Нептун» — база адпачынку ААТ «ХЗТД» (цяпер у прыватнай уласнасці).
• База адпачынку прадпрыемства «Харкаўскія абласныя цеплавыя сеткі»
• КСП «Чырвоны маяк».
• ЧСП «Піска-Радзькіўскае».
• Піска-Радзькіўскі псіханеўралагічны інтэрнат.
• Аскольскае дзяржаўнае вытворчае сельскагаспадарчае рыбаводнае прадпрыемства (былы рыбгас).

Аб’екты сацыяльнай сферы

• Садок «Рамонак».
• Школа.
• Дом інвалідаў.

Славутасці

• Курган бронзавага веку.
• Брацкая магіла савецкіх воінаў РСЧА, якія загінулі пры абароне вёскі ад нацысцкай арміі. Пахаваныя 420 загінуўшых воіна.

Рэлігія

• Праваслаўная царква Узнясення Гасподняга (УПЦ МП).

Паходжанне назвы

• У ваколіцах былі розныя слабады і вёскі з назвай Піскы, напрыклад Піскы Ізюмскія (у суседнім Ізюмскім павеце, месца здабыцця Пішчанскай іконы Божай Маці ў 1754 годзе), Піскы Дварычанскія (у тым жа Купянскім павеце), Пясчанка (у Купянскім павеце), Пішчанка (у Канстанцінаградскім павеце), Піскы Валкыўскія, Пісочын (у Багадухаўскім павеце), Пісочын (у Харкаўскім павеце), Піскы Харкаўскія (прадмесце Харкава)[7], Піскы Ваўчанскія (прадмесце Ваўчанска)[8], Піскы Змііўскія (у Зміеўскім павеце)[9].

Таму слабадзе далі ўдакладняльную назву «Радзькіўскі».

Вядомыя людзі

• Ураджэнцамі вёскі з’яўляюцца праваслаўныя святыя:

Ян (Стральцоў) Святагорскі (1885—1970) — ігумен Святагорскага манастыра, вызнаўца. Паісій (Маскот) Слабадской (1869—1937) — іераманах, прападобнамучанік.

• Шаўчэнка П. Я. узнагароджаны ордэнам Леніна (у 1951 годзе) за подзвігі ў складзе Папаснянскага партызанскага атрада ў час Вялікай айчыннай вайны.

Зноскі

1. ↑ Историко-статистическое описание Харьковской епархии: в 2-х томах. Х. Издательство «Харьковский частный музей городской усадьбы», 2011 г. — Т.2. — с. 255, 272.
2. ↑ Энциклопедия Брокгауза и Ефрона.
3. ↑ Хміль І. В. Ізюмське збройне повстання 1918 Архівавана 12 сакавіка 2022. // Енциклопедія історії України: Т. 3: Е-Й / Редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін. НАН України. Інститут історії України. — К.: Наукова думка, 2005. — 672 с.
4. ↑ Изюмское вооружённое восстание // Харьковская область. Изюм (руск.)  / Тронько П. Т. (пред. Главной редколлегии). — 2-е. — Киев: Главная редакция УСЭ, 1976. — С. 396. — 724 с. — (История городов и сёл УССР в 26 томах). — 15 000 экз.
5. 1 2 Пески-Радьковские // Харьковская область. (руск.)  / Тронько П. Т. (пред. Главной редколлегии). — 2-е. — Киев: Главная редакция УСЭ, 1976. — С. 229. — 724 с. — (История городов и сёл УССР в 26 томах). — 15 000 экз.
6. 1 2 В селе Пески-Радьковские завершена газификация. Архівавана 15 ліпеня 2021. Сайт Харкаўскага аблсавета, 9 кастрычніка 2017
7. ↑ Трёхвёрстная военно-топографическая карта Российской империи, ряд XXIII, лист 14, 1869 год // Харьковъ. Предместье Пески(руск.) . Архівавана з першакрыніцы 31 жніўня 2021.
8. ↑ Трёхвёрстная военно-топографическая карта Российской империи, ряд XXII, лист 15, до 1868 // Волчанскъ. Пески(руск.) . Архівавана з першакрыніцы 19 ліпеня 2021.
9. ↑ Трёхвёрстная военно-топографическая карта Российской империи, ряд XXIII, лист 14, 1869 год // Змiевъ. Пески(руск.) . Архівавана з першакрыніцы 31 жніўня 2021.

Літаратура

• Ісаїв Лесь. Борівщина в минулому та сьогодні (історико-географічний нарис). — Балаклія: Видавничий будинок “Балдрук”, 2007. — С. 233—235. — ISBN 978-966-96651-6-4.

Спасылкі

• Сайт Вярхоўнай рады Украіны