Сапоцкін

Сапоцкін[2] — гарадскі пасёлак у Гродзенскім раёне Гродзенскай вобласці Беларусі, каля Аўгустоўскага канала. Адміністрацыйны цэнтр Сапоцкінскага сельсавета. Размешчаны за 21 км на паўночны захад ад Гродна, з якім злучаны аўтамабільнай дарогай. Насельніцтва 983 чал. (2017)[3].

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Упершыню Сапоцкін згадваецца ў XVI ст. як мястэчка Гарадзенскага павета Троцкага ваяводства Вялікага Княства Літоўскага. У Вялікую Паўночную вайну ў красавіку 1703 мястэчка занялі шведскія войскі пад камандай Карла XII.

У 1786 Сапоцкін атрымаў права на рэгулярныя кірмашы. У 1793 мястэчка ўвайшло ў Гродзенскае ваяводства. У гэты час Сапоцкін меў уласны герб: «у блакітным полі срэбны вол з залатымі рагамі».

Пад уладай Расійскай імперыі

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) Сапоцкін апынуўся ў складзе Прусіі, з 1807 — у Варшаўскім герцагстве. У 1815 мястэчка далучылі да Царства Польскага Расійскай імперыі (спачатку ў Аўгустоўскай губерні, а з 1867 — у Аўгустоўскім павеце Сувалкаўскай губерні).

Станам на 1827 у Сапоцкіне было 98 дамоў. У 1858 колькасць будынкаў узрасла да 160, з іх 3 мураваныя. На 1900 тут працавалі маслабойныя і шкляныя заводы.

Найноўшы час

З 1915 да 1918 года акупаваны германскімі войскамі. Па заканчэнні польска-савецкай вайны, паводле Рыжскага мірнага дагавора (1921) Сапоцкін апынуўся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе стаў цэнтрам гміны Валавічоўцы ў Аўгустоўскім павеце Беластоцкага ваяводства. Станам на 1921 год у мястэчку было 294 дамы.

У 1939 Сапоцкін увайшоў у БССР, дзе стаў цэнтрам раёна Беластоцкай, з 1944 — Гродзенскай вобласці. У Другую сусветную вайну з 22 чэрвеня 1941 да 18 ліпеня 1944 Сапоцкін знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй.

У 1959 Сапоцкінскі раён скасавалі, а мястэчка ўвайшло ў склад Гродзенскага раёна. У 1978 утварыўся Сапоцкінскі батанічны заказнік.

Насельніцтва

• XIX стагоддзе: 1827 — 733 чал.; 1858 — 1568 чал., у тым ліку 1239 яўрэяў; да 1890 — 2457 чал.[4]; 1897 — 3900 чал.[5]; 1900 — 6595 чал.[6]
• XX стагоддзе: 1921 — 1774 чал.; 1995 — 1,6 тыс. чал.[7]; 2000 — 1510 чал.[6]
• XXI стагоддзе: 2006 — 1,4 тыс. чал.; 2008 — 1,3 тыс. чал.; 2009 — 1231 чал. (перапіс)[8]; 2016 — 1 003 чал.[9]; 2017 — 983 чал.[3]

Эканоміка

Прадпрыемствы лясной прамысловасці.

Інфраструктура

У Сапоцкіне працуюць сярэдняя і музычная школа, дашкольная ўстанова

Медыцынскія паслугі надае бальніца.

Дзейнічаюць дом культуры, 2 бібліятэкі.

У Сапоцкіне размяшчаецца Упраўленне біялагічнага заказніка Сапоцкінскі. Спыніцца можна ў местачковай гасцініцы[10].

Планіроўка і забудова

У наш час цэнтральная вуліца Сапоцкіна (былая Леніна) завецца ў гонар Папы Рымскага Яна Паўла II, з ёй перасякаецца вуліца імя генерала Юзафа Альшыны-Вільчынскага (былая Кастрычніцкая). Месца расстрэлу генерала і яго ваяроў адзначае бела-чырвоны крыж.

Тэалін — прадмесце Сапоцкіна, названае ў гонар жонкі Антонія Валовіча. Па адрасе вул. Тэалінская, 45 размяшчаецца Касцёл Унебаўзяцця Найсв. Дзевы Марыі.

Славутасці

• На заходняй ускраіне мястэчка знаходзіцца курганны могільнік — помнік археалогіі Х ст.—ХІ стст.
• Касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Дзевы Марыі (XVIII ст.)
• Капліца-пахавальня Юзафа Гурскага (1893)
• Капліца-пахавальня Юліі Дзяконскай (1868)
• Абарончыя ўмацаванні (пач. ХХ ст.)
• Могілкі яўрэйскія
• Магіла генерала Юзафа Альшыны-Вільчынскага і мемарыял у памяць польскіх афіцэраў і падафіцэраў, якія загінулі ў баях з Чырвонай Арміяй[11]
• Спаса-Праабражэнская царква

Страчаная спадчына

• Лямус (XVIII ст.)
• Царква Успення Прасв. Багародзіцы (1780, грэка-каталіцкая)
• Сінагога (XVIII ст.)

Вядомыя ўраджэнцы

• Яраслаў Раманчук (нар. 1966) — беларускі палітык і эканаміст
• Уладзімір Валяр’янавіч Лялевіч (нар. 1956) — беларускі ўрач-біяхімік, нарколаг. Доктар медыцынскіх навук (1992), прафесар (1993).

Гл. таксама

• Сапоцкінскі раён
• Пасёлкі гарадскога тыпу Гродзенскай вобласці
• Пасёлкі гарадскога тыпу Беларусі

Зноскі

1. ↑ Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.
2. ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гродзенская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2004. — 469 с. ISBN 985-458-098-9 (DJVU).
3. 1 2 Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2017 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2016 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу(руск.) . Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (29 сакавіка 2017). Праверана 3 красавіка 2017.
4. ↑ Sopoćkinie // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XI: Sochaczew — Szlubowska Wola. — Warszawa, 1890. S. 76
5. ↑ Сапоцкін // Цітоў А. Геральдыка беларускіх местаў (XVI — пачатак XX ст.). — Мн.: Полымя, 1998. — 287 с. — ISBN 985-07-0131-5.
6. 1 2 Вольга Князева. Сапоцкін // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 2001. — 591 с.: іл. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0214-8. С. 228.
7. ↑ Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 646. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.
8. ↑ Перепись населения — 2009. Гродненская область (руск.)  Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
9. ↑ Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2016 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2015 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу(руск.) . Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (30 сакавіка 2016). Праверана 3 красавіка 2017.
10. ↑ Сопоцкин // к // Туристская энциклопедия Беларуси / редкол. Г. П. Пашков [и др.]; под общ. ред. И. И. Пирожника. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2007. — 648 с. ISBN 978-985-11-0384-9
11. ↑ Вандроўка па Гродзеншчыне на www.budzma.org
12. 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002.— 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.

Літаратура

• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 2001. — 591 с.: іл. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0214-8.
• Андрэй Вашкевіч (Гродна). Грэка-каталіцкае насельніцтва Аўгустоўшчыны ў канцы ХVIII — пачатку ХХ стст.(канфесійныя змены і фарміраванне этнічнай свядомасці) Архівавана 5 сакавіка 2016. // «Białoruskie Zeszyty Historyczne» nr 24.
• Цітоў А. Геральдыка беларускіх местаў (XVI — пачатак XX ст.). — Мн.: Полымя, 1998. — 287 с. — ISBN 985-07-0131-5.
• С. Харэўскі. Край за небакраем, або Беларуская Прусія Архівавана 15 верасня 2009. // «Наша Ніва», 2 красавіка 2009.
• Sopoćkinie // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XI: Sochaczew — Szlubowska Wola. — Warszawa, 1890. S. 76.
• Сопоцкин // Туристская энциклопедия Беларуси / редкол. Г. П. Пашков [и др.]; под общ. ред. И. И. Пирожника. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2007. — 648 с. ISBN 978-985-11-0384-9

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Сапоцкін
• г. п. Сапоцкін на Radzima.org
• Прагноз надвор’я ў г. п. Сапоцкін
• Сяргей Харэўскі. Край за небакраем, або Беларуская Прусія Архівавана 15 верасня 2009.