Уладзімір (горад, Украіна)

У гэтага паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Уладзімір.

Уладзімір (укр.: Володимир) — горад у Валынскай вобласці Украіны, цэнтр Уладзімір-Валынскага раёна. Насельніцтва — 38,7 тыс. жыхароў (2012). Да 1944 меў назву Уладзімір-Валынск. Знаходзіцца за 72 км ад Луцка. Чыгуначная станцыя на лініі Ковель — Чэрванаград.

Назва

Горад атрымаў назву Уладзімір у гонар князя Уладзіміра Вялікага (па адной з версій нарадзіўся ў сяле Будзяцічы, прыкладна за 20 км ад Уладзіміра-Валынскага), а пазней скарочана Ладзімір. З 1911 года атрымаў назву Уладзімір-Валынск, каб адрозніваць ад Уладзіміра-на-Клязьме ў Расіі[1]. У 1944 годзе назву афіцыйна змянілі на Уладзімір-Валынскі.

1 кастрычніка 2021 года гарадскі савет прагаласаваў за адмену рэгіянальнага ўдакладнення і змяненне назвы горада на проста Уладзімір[2]. Гэта рашэнне павінна было быць ратыфікавана парламентам Украіны (Вярхоўная Рада), каб уступіць у сілу. 14 снежня 2021 года парламент ухваліў змяненне назвы (рашэнне падтрымалі 348 народных дэпутатаў)[1]. У адміністрацыі расійскага горада Уладзіміра заявілі, што супраць змены назвы, сцвярджаючы, што можа быць толькі адзін горад пад назвай Уладзімір.

Геаграфія

Горад размешчаны на правым беразе ракі Лугі, у паўднёва-заходняй частцы Валынскай вобласці, на стыку пагорыстага Валынскага ўзвышша з Палескай нізінай, у прыроднай зоне змяшаных лясоў.

Клімат Уладзіміра-Валынскага ўмерана-кантынентальны, характарызуецца адносна мяккай зімой з частымі адлігамі, умерана цёплым вільготным летам, зацяжнымі вясной і восенню. Сярэдняя тэмпература студзеня -4,9 С, ліпеня +18 С. Ападкаў каля 600 мм у год.

Гісторыя

Першае летапіснае згадванне пра горад Уладзімір адносіцца да 988 — калі кіеўскі князь Уладзімір Святаславіч, на землях валынян і бужан, на правым беразе ракі Лугі заваяваў горад пад назвай Ладамір, перайменаваў у сваё імя і перадаў горад аднаму са сваіх сыноў — Усеваладу. З 992 ва Уладзіміры знаходзілася біскупская кафедра.

Пачынаючы з XII стагоддзя, у перыяд феадальнай раздробненасці Русі, горад становіцца цэнтрам удзельнага Валынскага княства, у якім зацвердзілася асобная княжая дынастыя, заснаваная ўнукам Уладзіміра Манамаха — князем Ізяславам Мсціславічам, якія кіравалі на Валыні ў 1146—1154.

У першай палове XIII стагоддзі Уладзімір становіцца адным з цэнтраў аб’яднанага Галіцка-Валынскага княства (з 1253 — каралеўства). Гэты перыяд ставіцца да часу кіравання князя Данііла Раманавіча Галіцкага (1201—1264) і яго брата Васілька Раманавіча Валынскага (1205—1271). Сярэдзіна XIII стагоддзя — час найвялікага росквіту старажытнага Уладзіміра, ён славіўся як значны цэнтр гандлю, рамёстваў, мастацтва, тут сфарміравалася самабытная архітэктурная школа, таксама тут пісаўся Галіцка-Валынскі летапіс — найбольш каштоўная гістарычная крыніца другой паловы XIII — пачатку XIV стагоддзя.

У 1241 Уладзімір быў захоплены і разрабаваны ордамі хана Батыя. Летапіс сведчыць, што пасля адыходу арды ў горадзе не засталося жыхароў, а цэрквы былі запоўнены трупамі.

Пасля распаду Галіцка-Валынскай дзяржавы ў сярэдзіне XIV стагоддзя, Уладзімір уваходзіць у склад Вялікага Княства Літоўскага, а пасля Люблінскай уніі 1569 — у склад Польскага каралеўства. У 1324 горад атрымаў Магдэбургскае права.

У XVIII павеку горад занепадае і становіцца маленькім правінцыйным мястэчкам.

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай ў 1795 горад увайшоў у склад Расійскай імперыі, як адзін з павятовых цэнтраў Валынскай губерні.

З пачаткам Першай сусветнай вайны Уладзімір-Валынскі стаў арэнай баявых дзеянняў. У 1915 Уладзімір-Валынскі быў акупаваны аўстра-венгерскімі войскамі, акупацыйныя ўлады знаходзіліся ў горадзе да заканчэння вайны ў 1918.

Па ўмовах Рыжскага мірнага дагавора 1921 Уладзімір-Валынскі ўвайшоў у склад Польшчы і стаў адным з павятовых цэнтраў Валынскага ваяводства. 19 верасня 1939 Уладзімір-Валынскі быў заняты часткамі Чырвонай Арміі, і ўключаны ў склад СССР.

Пасля нападу Германіі на СССР Уладзімір-Валынскі быў акупаваны нямецкімі войскамі ўжо 23 чэрвеня 1941, вызвалены 20 ліпеня 1944.

Славутасці

• Будынак ваеннага камісарыята (былы Афіцэрскі сход, 1900)
• Будынак гістарычнага музея (1912)
• Земляныя валы старажытнарускага гарадзішча (X—XIII стст.)
• Камяніца генерала Чарнаглазава (узор драўлянай архітэктуры, 1879)
• Касцёл езуітаў (1776, цяпер царква Раства Хрыстова)
• Касцёл Св. Яўхіма і Ганны (1772)
• Кірха (1929, цяпер царква Св. Іасафата)
• Кляштар дамініканцаў (1789)
• Ладамірскія могілкі (магілы вядомых месцічаў, магілы ваяроў расійскага і савецкага войска)
• Царква Св. Георгія (ваенны храм, 1908)
• Царква Св. Міколы (1780)
• Царква-ратонда Св. Васіля (XIII—XIV стст.)
• Успенская царква (Мсціславаў храм, 1156—1160) — найстаражытнейшы храм Валыні, пахавальня галіцка-валынскіх князёў

Галерэя

• Успенская царква
• Інтэр’ер царквы
• Былы касцёл езуітаў
• Васільеўская царква-ратонда
• Васільеўская царква-ратонда
• Кляштар дамініканцаў
• Будынак у стылі польскага канструктывізму па вуліцы Саборнай
• Капліца на Ладамірскіх могілках
• Уладзіміра-Валынскі гістарычны музей
• Касцёл Св. Яўхіма і Ганны
• Мікалаеўская царква

Зноскі

1. 1 2 Рада перейменувала Володимир-Волинський, російське місто Володимир проти(укр.) , Украінская праўда (14 снежня 2021)
2. ↑ Володимир-Волинський хоче називатися Володимиром. Чому нервують у Росії?(укр.) . Радыё Свабода (9 кастрычніка 2021). Праверана 9 кастрычніка 2021.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Уладзімір (горад, Украіна)
• Уладзіміра-Валынскі гістарычны музей — Афіцыйны вэб-сайт