Баня-Лука

Ба́ня-Лу́ка (сербск.: Бања Лука, Banja Luka) — горад у Босніі і Герцагавіне, фактычная сталіца Рэспублікі Сербскай з 1995 года.

Пасля падпісання Дэйтанскіх мірных пагадненняў і Парыжскага дагавора 1995 года сталіца Рэспублікі Сербскай была перанесена з горада Пале (сербская частка Сараева) у Баню-Луку, найбуйнейшы дзелавы і эканамічны цэнтр сербскай Босніі з насельніцтвам 218 тыс. чалавек (каля 16 % насельніцтва Рэспублікі Сербскай у 1996 г.)

Тапонім у перакладзе з сербскай мовы азначае банская прыстань.

Геаграфія

Баня-Лука размешчана на абодвух берагах ракі Врбас у месцы ўпадзення ў яе Врбані.

У Рэспубліцы Сербскай Баня-Лука — адзіны буйны горад, параўнальна аддалены ад межаў рэспублікі. Да любой з іх не прынамсі 30 км, што стварае дадатковыя перавагі ва ўмовах нестабільнасці ў рэгіёне.

Да пераваг становішча Баня-Лукі таксама варта аднесці яе цэнтральнае становішча ў трохвугольніку трох балканскіх сталіц: ад Бялграда горад аддзяляе 320 км, ад Заграба — 200, ад Сараева — 240 км.

За 4 кіламетраў на поўдзень ад цэнтра горада знаходзіцца гара Б’ялявіна, папулярнае месца адпачынку жыхароў Бані-Лукі і наваколляў.

Гісторыя

Першы пісьмовы ўспамін пра паселішча з такой назвай сустракаецца ў летапісных крыніцах канца XV стагоддзя. У 1995 годзе горад афіцыйна адзначыў сваё пяцісотгоддзе. Чатыры першыя стагоддзі існаванні Баня-Лукі прайшлі пад турэцкім валадарствам. У той час горад стаў мясцовым адміністрацыйным цэнтрам баснійскіх земляў. Акупацыя Босніі і Герцагавіны Аўстра-Венгрыяй у 1878 г. прывяла да бурнага эканамічнага развіцця горада. У 1908 г. быў афіцыйна ўключаны ў склад Аўстра-Венгрыі разам з усёй астатняй Босніяй і Герцагавінай. З 1918 г. — у складзе Каралеўства сербаў, харватаў і славенцаў, будучай Югаславіі. Падчас Другой сусветнай вайны — у складзе «Незалежнай харвацкай дзяржавы».

Горад быў разбураны ў 1969 г. катастрафічным землетрасеннем, але ўлады СФРЮ здолелі не толькі цалкам аднавіць старую Баню-Луку, але і пабудаваць новыя жылыя і прамысловыя раёны.

Пад час Баснійскай вайны 1992—1995 гадоў Баня-Лука не была закранута ваеннымі дзеяннямі і не падверглася разбурэнням, як многія іншыя гарады былой Югаславіі. Шмат у чым дзякуючы гэтаму буйны і сучасны горад быў выбраны для перасялення шматлікімі сербскімі бежанцамі з Харватыі і цэнтральных і паўднёвых рэгіёнаў Босніі і Герцагавіны. Яны занялі жыллё і працоўныя месцы баснійцаў і харватаў, якія пакінулі горад. У 1992 годзе адбыўся вядомы інцыдэнт з гібеллю нованароджаных дзяцей.

Насельніцтва

Паводле перапісу насельніцтва 2013 года колькасць насельніцтва горада склала 150 997 чалавек, абшчыны — 199 191 чалавек[1].

Перад распадам Югаславіі, Баня-Лука была дзясятым па велічыні горадам краіны і другім, пасля Сараева, гарадскім цэнтрам у Босніі і Герцагавіне. Паводле перапісу 1991 года, у Бані-Луцы пражывала каля 150 тысяч жыхароў[2]. Амаль палову з іх (49 %) складалі сербы, 19 і 11 % — харваты і баснійцы адпаведна, і 16 % — югаславы. Цяпер жа амаль усё насельніцтва горада прадстаўлена сербамі, прычым каля траціны гараджан — бежанцы і вымушаныя перасяленцы.

Этнічны склад насельніцтва горада паводле перапісу насельніцтва 1991 года:

• Сербы — 70 155 (49,03 %)
• Мусульмане — 27 689 (19,35 %)
• Харваты — 15 700 (10,97 %)
• Югаславы — 22 645 (15,82 %)
• астатнія, — 6890 (4,81 %)

усяго: 143 079

Эканоміка

Баня-Лука — значны прамысловы вузел, дзе атрымалі развіццё электроніка, тэкстыльная прамысловасць, вытворчасць хімічных валокнаў, скуранога абутку, цэлюлозы і паперы. Чыгункай кіруе Жељезнице Републике Српске.

Панарама Бані Лукі

Панарама Бані Лукі

Адукацыя і культура

• Баня-Лукскі ўніверсітэт

Гарады-пабрацімы

• Бары, Італія
• Бялград, Сербія
• Бітонта, Італія
• Грац, Аўстрыя
• Кайзерслаўтэрн, Германія
• Крань, Славенія
• Львоў, Украіна
• Масква, Расія
• Нові-Сад, Сербія
• Патрас, Грэцыя

Вядомыя асобы

• Велімір Сомбалац
• Сладжана Голіч

Гл. таксама

• Аўтамагістраль Градзішка — Баня-Лука
• Баня-Лука, аэрапорт
• Баня-Лукская дыяцэзія
• Баня-Лукская епархія
• Музей сучаснага мастацтва Рэспублікі Сербскай
• Demofest

Зноскі

1. 1 2 Попис становништва, домаћинстава и станова у Босни и Херцеговини 2013 на територији Републике Српске — Прелиминарни резултати, Републички завод за статистику, Бања Лука, 2013. Архівавана 24 студзеня 2014.
2. ↑ Архівавана 24 лістапада 2003. Архівавана 24 лістапада 2003. Архівавана 24 лістапада 2003. Архівавана 24 лістапада 2003. Архівавана 24 лістапада 2003. Архівавана 24 лістапада 2003. Афіцыйны сайт горада Баня-Лука (серб.)  Архівавана 24 лістапада 2003.

Літаратура

• Баньялука // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.) . — СПб., 1890—1907.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Баня-Лука