Вымна (аграгарадок)

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Вымна. Вы́мна — аграгарадок (да 2010 года вёска) у Віцебскім раёне Віцебскай вобласці Беларусі, за 30 км ад Віцебска на беразе возера Вымна, за 6 км ад аўтадарогі Р112 (Віцебск — Сураж). Цэнтр сельсавета.

Гісторыя

У XVI ст. — маёнтак у Віцебскім ваяводстве Вялікага Княства Літоўскага. У 1567 годзе Вымна згадваецца ў ліку іншых маёмасцей шляхціца, віцебскага гараднічага П. Ц. Кісяля. Заставалася ўласнасцю роду Кісялёў да 1635 года, калі Я. Я. Кісель-Дарагніцкі прадаў за 7 тыс. злотых свайму зяцю, князю С. Я. Лукомскаму, маёнтак Вымна на аднайменным возеры. Да маёнтка належалі вёскі Задабрэя (Задзябра), Кляшчова, Котава, Сапуны, Тарманава. Да пачатку XVIII ст. — маёмасць Лукомскіх.

У выніку 1-га падзелу Рэчы Паспалітай, маёнтак з 1772 года ў складзе Суражскага павета Расійскай імперыі. У 1785 годзе належаў сумесна панам Навацкім і Багамольцу. Маёнтак ахопліваў каля 100 дробных паселішчаў (кожнае ад 1 да 7 двароў), у т.л. сяло і вёску Вымна. У сувязі са скасаваннем Суражскага павета, маёнтак увайшоў у склад Віцебскага павета.

У пачатку XX стагоддзя ў пагосце Вымна Вымнянскай воласці Віцебскага павета было 4 двары і 12 жыхароў. Тут існавала драўляная царква ў імя Георгія Перамаганосца, пабудаваная ў 1866 годзе замест ранейшай (храм заснаваны не пазней пачатку XVII стагоддзя). Побач знаходзіўся фальварак Вымна, які належаў двараніну І. Казарыну.

З 16 студзеня 1919 да сакавіка 1924 гадоў Вымна ўваходзіла ў склад РСФСР. Але, пасля 1-га ўзбуйнення Беларускай ССР была вернута ў склад беларускай дзяржавы і ўвайшла ў Котаўскі сельсавет Суражскага раёна Віцебскай акругі. Быў арганіўзаваны саўгас «Вымна», які пасля ўзбуйнення за кошт далучаных 5 дробных калгасаў, у 1957 годзе быў перайменаваны ў саўгас імя А. Я. Углоўскага.

У перыяд Вялікай Айчыннай вайны, з ліпеня 1941 года па чэрвень 1944 года, Вымна акупіравана нямецкімі войскамі.

З 22 снежня 1960 года вёска цэнтр Вымнянскага сельсавета Віцебскага раёна. З 22 студзеня 1963 года па 2 жніўня 1966 года вёска з сельсаветам знаходзілася ў складзе Лёзненскага раёна.

У 1963 годзе пры сельскім клубе быў створаны хор пад кіраўніцтвам Мікалая Савельевіча Крашчонкіна, якому пазней, у 1975 годзе, было прысвоена званне «народны»[1].

У 2000 годзе саўгас імя А. Я. Углоўскага быў рэарганізаваны ў Камунальнае ўнітарнае сельскагаспадарчае прадпрыемства Віцебскай вобласці імя Углоўскага (КУСГП імя Углоўскага), якое ў 2002 годзе перайменавана ў КУСГП «Вымна».

Насельніцтва

• XX стагоддзе: 4 двары і 12 жыхароў
• XXI стагоддзе: 1970 — 151 двор і 460 чал.; 1996 — 244 двары і 576 чал.

Інфраструктура

У аграгарадку працуе Вымнянская дзіцячы сад-базавая школа, у якой з 11 верасня 2010 года дзейнічае гісторыка-краязнаўчы музей, Дом культуры, амбулаторыя, аддзяленне сувязі, аддзяленне «Беларусбанка»

Памятныя мясціны

• Брацкая магіла савецкіх воінаў у цэнтры вёскі. Пахаваныя 450 воінаў і партызан, якія загінулі пры вызваленні Віцебскага раёна ад нямецкіх захопнікаў. Сярод пахаваных — Герой Савецкага Саюза А. Я. Углоўскі[2].
• Помнік А. Я. Углоўскаму (за 6 км ад вёскі каля аўтадарогі Віцебск — Сураж, скульптар Аляксандр Гвоздзікаў).

Вядомыя ўраджэнцы

• Аляксей Гаўрылавіч Антонаў, Заслужаны ўрач БССР
• Мікалай Якаўлевіч Нікіфароўскі, беларускі этнограф, фалькларыст

Зноскі

1. ↑ У мірнай працы / Падрых. У. І. Мезенцаў // Памяць Віцебскага раёна: Гісторыка-дакументальная хроніка / Рэдкал.: А. П. Красоўскі [і інш.]; Укл. У. І. Мезенцаў; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: Мастацкая літаратура, 2004. — 772 с.: іл. — С. 658. — ISBN 985-02-0647-0.
2. ↑ Навечно в сердце народном: Справочник / Главный ред. И. П. Шамякин. — 3-е изд., испр. и доп. — Мн.: БелСЭ, 1984. — 607 с. — 65 000 экз. (руск.)

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 4: Варанецкі — Гальфстрым /Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1997. — Т. 4. — 480 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0090-0 (т. 4)
• Витебск: Энциклопедический справочник / Гл. редактор И. П. Шамякин. — Мн.: БелСЭ им. П. Бровки, 1988. — С. 141. — 408 с. — 60 000 экз. — ISBN 5-85700-004-1. (руск.)
• Насевіч, В. Л. Вымна / В. Л. Насевіч // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1994. — 537 с., [8] к.: іл. — 20 000 экз. — ISBN 5-85700-142-0. — С. 372.