Губарэвічы

Губарэ́вічы[1] (трансліт.: Hubarevičy, руск.: Губоревичи) — вёска ў Хойніцкім раёне Гомельскай вобласці Беларусі. Уваходзіць у склад Стралічаўскага сельсавета.

Гісторыя

Каралеўства Польскае ў Рэчы Паспалітай

Найранейшая пакуль што згадка пра «Село Губаровичи з людми отчизными, куничниками, з даню грошовою и медовою, з дубровами, лесами, чертежами, полми, сеножатми и ловы пташиными» сустракаецца ў лісце ад 15 сакавіка 1574 года князя Аляксандра Аляксандравіча Вішнявецкага брату князю Міхаілу Аляксандравічу Вішнявецкаму аб раздзеле айчызнага маёнтку Брагін Кіеўскага павета Каралеўства Польскага. Уладальнікам яго стаў князь Міхаіл[2][upper-alpha 1]. З датаванага 13 сакавіка 1581 года дакумента вынікае, што пан земскі пісар кіеўскі Дзмітрый Ялец надзяляўся паўнамоцтвамі ў справе размежавання добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаннямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага «miasta Brahinia, sioła Chłuchowic [Hłuchowicz], Hubarowa y Babczyna»[5]. 18 мая 1595 года Губарэвічы згаданыя ў акце трыбунальскім у сувязі з пагадненнем аб скасаванні ўзаемных прэтэнзій што да прыўласнівання чужых грунтоў. Паразумеліся тады ўладальнікі часткі Брагінскага маёнтка князі Міхаіл і Юрый Міхайлавічы Вішнявецкія ды ўладальнік Астраглядаўскіх добраў пан Шчасны Харлінскі[6].

У 1628 годзе князь Канстанцін Вішнявецкі, апякун дзяцей нябожчыка князя Міхаіла, з сяла Губаровічаў з 10 дымоў асадных сялян мусіў плаціць па тры злотыя ды з 12 агароднікаў па 1 злотаму і 6 грошаў[7]. Палову Брагінскага замка і места з сёламі, у ліку якіх Губаровічы, атрымаў у спадчыну ад князёў дзеда і бацькі Міхайлаў Вішнявецкіх князь Іерамія Міхал Вішнявецкі, будучы ваявода рускі і правадыр барацьбы з «хмяльніччынай». У 1638 годзе ён заставіў сваю фартуну на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму[8].

У 1683 годзе пані Бруханьскай з 17 дымоў у Губаровічах належала плаціць 6 злотых[9]. Ад лістапада 1686 да канца мая 1687 года Губарэвічы з Глухавічамі і Сцяжарным Брагінскага маёнтка Яна Канецпольскага, у якіх разам налічвалася 77 дымоў, мусілі ўтрымліваць 80 казакоў і 30 коней палкоўніка Войска Запарожскага Паўла Апостала Шчуроўскага. Казакі чынілі «нязносныя крыўды, шкоды, крыміналы, наезды і забоі» паўсюдна, дзе б не былі. У Губарэвічах сотнік Кіяшка забіў войта Івана[10].

Да 1708 года жыхары вёскі былі прыхаджанамі брагінскай Мікалаеўскай царквы. З ініцыятывы застаўнага ўладальніка, мазырскага маршалка пана Антонія Аскеркі тут была пабудаваная царква, а насельніцтва пераведзена на унію[11]. 1 верасня 1719 года сярадзкі ваявода Ян Канецпольскі выдаў пану Зыгмунту Шукшце з жонкай даўгавую распіску на 1500 злотых, забяспечаных прыбыткамі з вёсак Глухавічы, Губарэвічы, Сцяжарнае і Пучын[12]. У 1734 годзе Губарэвічы знаходзіліся ў заставе ў айцоў цыстэрцыянцаў кімбараўскіх[13], хоць уладальнікам усяго Брагінскага маёнтка на той час быў ужо князь Міхал Сервацы Вішнявецкі, бо з 1733 года пачаў звацца яшчэ і «графам на Брагіне»[14].

Паводле звестак на 1748 год ксяндза Караля Непамуцэна Арлоўскага, Губарэвічы былі сярод паселішчаў, частка жыхароў якіх (з ліку шляхты) належала да Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі[15]. У 1754 годзе з 41 двара (×6 — каля 246 жыхароў) сяла Hubarowicze Брагінскага маёнтка выплачвалася «do grodu» (Оўруцкага замка) 6 злотых, 12 грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 25 злотых і 18 грошаў[16]. У тым жа годзе маёнтак быў куплены ў княгіні Эльжбеты Вішнявецкай Міхалавай Замойскай панам Францішкам Антоніем Ракіцкім. Паводле «Апісання цэркваў горада Рэчыцы і Рэчыцкага павета, падпарадкаваных Чарнігаўскай духоўнай кансісторыі» 1796 года, у 1782 годзе ў Губарэвічах узведзены новы будынак царквы ў гонар Нараджэння Багародзіцы[17].

Яўрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засведчылі пражыванне ў вёсцы адпаведна 7, 2 і 3 чалавек (głow), якія належалі да Брагінскага кагала[18]. Пэўна, гайдамацка-сялянская Каліеўшчына 1768 года спрычынілася да рэзкага змяншэння тут насельнікаў-яўрэяў.

Расійская імперыя

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Губарэвічы апынуліся ў межах Чарнігаўскага намесніцтва, з 1796 года ў складзе адноўленага Рэчыцкага павета спачатку Чарнігаўскай, потым Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года Мінскай губерні Расійскай імперыі[19]. У 1795 годзе і колькі часу пазней сяло Губарэвічы належала пану падстарасце рэчыцкаму Ігнацыю Аскерку[20], які годам раней страціў жонку Ізабелу[21], дачку ўладальніка добраў графа Міхала Адама Ракіцкага. У 1795 годзе губарэвіцкая царква Раства Багародзіцы была далучана да расійскага праваслаўя[22].

Згодна з рэвізіяй 1811 года Губарэвічы з іх прыгоннымі жыхарамі былі ўласнасцю непаўналетняга графа Міхала, сына Рафала, Ракіцкага. Прозвішчы сялян — Бабры, Сакуны (лідары), Хорсуны, Марчанкі[23]. У ведамасці 1829 года пра Раства-Багародзіцкую царкву запісана, што ў сяле Губарэвічы налічваўся 31 поўны двор і яшчэ тры чвэрці двара. Прыхаджане з сялян губарэвіцкіх, 127 мужчын і 130 жанчын, што належалі графу Міхалу Ракіцкаму, «который тут не живёт», былі ў заставе ў Кімбараўскага кляштара сясцёр цыстэрцыянак[24]. Паводле матэрыялаў рэвізскіх сказак 1850 года, тут было 38 двароў, 296 жыхароў[25]. У рэвізіі 1858 года ўладальнікам сяла Губарэвічы з 332 душамі прыгонных сялян названы граф Людвік, сын Міхала, Ракіцкі. З прозвішчаў, акрамя ўжо названых раней, — Бандарэнкі, Дашукі, Васюкі, Бордакі, Ляшчуны, Здрок, Прус (Прусянок), Рудзянок[26]. У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело] : 1857 г.» засведчана, што 321 жыхар Губарэвічаў абодвух полаў быў прыхаджанінам Стралічаўскай Міхайлаўскай царквы[27].

У паслярэформенны перыяд Губарэвічы ў складзе Мікуліцкай воласці Рэчыцкага павета Мінскай губерні. На 1864 год тутэйшая царква Раства Багародзіцы была прыпісной у Стралічаўскім прыходзе[28]. У 1879 годзе Губарэвічы належалі да ліку паселішчаў Стралічаўскага царкоўнага прыходу[29]. Паводле энцыклапедыі «Гарады і вёскі Беларусі», у 1885 годзе тут было 68 двароў і 270 жыхароў, дзейнічала царква Раства Багародзіцы. У 1891—1896 гадах Губарэвіцкае сельскае таварыства мела пазямельныя судовыя справы з уладальнікам маёнтку Брагін панам Станіславам Кербедзем, дакладней, з яго ўпаўнаважаным Юзафам Вайткоўскім[30]. Паводле перапісу 1897 года 103 двары, 650 жыхароў, царква, школа граматы, два ветракі і аднайменны фальварак. На 1909 год у Губарэвічах 130 двароў, 830 жыхароў[31].

Найноўшы час

9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання Брэсцкага мірнага дагавора з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі Украінскай Народнай Рэспубліцы. У адказ на гэта, 9 сакавіка Другой Устаўной граматай тэрыторыя абвешчана часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Губарэвічы ў складзе Мікуліцкай воласці Рэчыцкага павета, аднак, апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 мая тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»[32].

1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі, але 16 студзеня разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да РСФСР.

Пасля вяртання ў склад БССР, з 8 снежня 1926 года да 30 снежня 1927 года вёска была цэнтрам Губарэвіцкага сельсавета ў Хойніцкім раёне спачатку Рэчыцкай, а з 9 чэрвеня 1927 года Гомельскай акругі Беларускай ССР. У 1930 годзе заснаваны калгас «Хваля рэвалюцыі», працавала кузня. У пачатку 1930-х гадоў сельская царква стала прыходскай. 7 студзеня 1938 года супрацоўнікі Народнага камісарыяту ўнутраных справаў БССР арыштавалі протаіерэя царквы Іаана Жэлезняковіча, якога расстралялі 10 лютага[33]. У верасні 1938 года царкву пераабсталявалі пад школу. У Вялікую Айчынную вайну 1941—1945 гадоў загінулі 104 вяскоўцы. Паводле перапісу 1959 года ў вёсцы было 756 жыхароў, у складзе саўгаса «Стралічаў» (цэнтр — аднайменнае сяло). Пасля 1986 года з вёскі адсялілі 726 жыхароў.

Вядомыя ўраджэнцы

• Уладзімір Мікітавіч Марчанка (1915—1945) — поўны кавалер ордэна Славы[34].

Заўвагі

1. ↑ Чарнігаўскі гісторык І. В. Кандрацьеў спрабуе абвінаваціць князёў Вішнявецкіх у тым, што ў 1574 г. яны, сярод іншых памежных сёл, нібыта прыналежных раней да Любецкага староства, прыгарнулі да Брагіна і Губаровічы[3]. Уражанне такое, што робіць ён гэта па інэрцыі, бо Губарэвічы, у адрозненне, скажам, ад брагінскай жа вёскі Галкі, калі і былі памежнымі, дык хіба з астраглядавіцкім альбо хвойніцкім Стралічавам, а гэта занадта далёка ад любецкіх кардонаў. Варта, аднак, мець на ўвазе і іншае. Яшчэ з 2005 г. аўтар настойвае на рэальнасці створанай ім фантасмагорыі, г. зн. на прыналежнасці самога Брагіна і воласці альбо іх паловы да Любецкага староства[4]. Пра Брагінскую воласць у яго складзе можна прачытаць і ў артыкуле В. С. Пазднякова «Любеч» у 3-м дадатковым томе энцыклапедыі «Вялікае Княства Літоўскае» (2010); апошняе, напэўна, шкодзіць рэпутацыі беларускага выдання.

Зноскі

1. ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гомельская вобласць: нарматыўны даведнік / Н. А. Багамольнікава і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2006. — 382 с. ISBN 985-458-131-4 (DJVU).
2. ↑ Спиридонов М. Ф. Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік. 2000, Вып. 1. С. 189 http://www.belniidad.by/sites/default/files/bash/bash01_2000.pdf
3. ↑ Kondratiew I. Wyznaczanie granic międzypaństwowych i administracyjnych na ziemi czernihowsko-siewierskiej w XVI–XVII wieku. // Realne i wyobrażone granice i rubieże Wielkiego Księstwa Litewskiego. / pod redakcją Doroty Michaluk. – Ciechanowiec: Muzeum Rolnictwa im. ks. Krzysztofa Kluka w Ciechanowcu-Instytucja Kultury Województwa Podlaskiego-Archiwum Główne Akt Dawnych, 2021. S. 140
4. ↑ Кондратьєв І. В. Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–197
5. ↑ Руська (Волинська) метрика [Текст]: регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302
6. ↑ Źródła dziejowe. T. XXІ: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. X: Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław). / A. Jabłonowski. — Warszawa, 1894. S. 14
7. ↑ Архив Юго-Западной России. Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393
8. ↑ Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6
9. ↑ Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489. На другі пабор згаданыя 6 дымоў (С. 505)
10. ↑ Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 153
11. ↑ Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 378—379
12. ↑ Описи актовых книг Киевского центрального архива. — № 38 / Сост. Е. П. Дьяковский — Киев: Типография Т. Г. Мейнандера, 1906. С. 15
13. ↑ Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 287
14. ↑ Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485
15. ↑ Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148
16. ↑ Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 190
17. ↑ НГАБ у Мінску. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 33
18. ↑ Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391, 710
19. ↑ Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182
20. ↑ Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск, 2018. С. 71
21. ↑ НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97
22. ↑ НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 316
23. ↑ НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 260. А. 247—250
24. ↑ НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 40604. А. 33адв.
25. ↑ НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 701. А. 542—553
26. ↑ НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 1152. А. 260—272
27. ↑ Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 696
28. ↑ Историко-статистическое описание Минской епархии. — Санкт-Петербург, 1864. С. 304—305
29. ↑ Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 131
30. ↑ НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2280. А. 14 — 14адв., 76 — 76адв., 88 — 88адв.
31. ↑ Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 47
32. ↑ Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918 – 1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 – 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85
33. ↑ Ростислав Бондаренко (священник). Памяти мученика, крестившего моего деда (жизнеописание протоиерея Иоанна Иосифовича Железняковича). // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 77 — 83
34. ↑ Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш.. — Мн.: БелЭн, 2000. — Т. 10: Малайзія — Мугаджары. — С. 150.

Літаратура

• Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 6, 23 — 27, 29
• Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 2, кн. 2. Гомельская вобласць / С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: БелЭн, 2005. — 520 с.: іл. ISBN 985-11-0330-6.

Спасылкі

• На Вікісховішчы пакуль няма медыяфайлаў па тэме, але Вы можаце загрузіць іх