Хойніцкі раён

Хойніцкі раён — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе Гомельскай вобласці Беларусі. Мяжуе з Калінкавіцкім, Рэчыцкім, Брагінскім, Лоеўскім, Нараўлянскім і Мазырскім раёнамі Гомельскай вобласці. На поўдні мяжуе з Іванкаўскім (да 1988 г. Чарнобыльскім) раёнам Кіеўскай вобласці Украіны. Адміністрацыйным цэнтрам з’яўляецца горад Хойнікі.

Геаграфія

Плошча раёна складае 202,8 тыс. га, з іх лясы — 58,2 тыс. га. Пераважна хваёвыя, бярозавыя, дубовыя, асінавыя віды дрэў. Агульная плошча сельгасугоддзяў складае 45,9 тыс. га, у тым ліку ворыва — 23,0 тыс. га, асушаныя землі — 18,9 тыс. га, 3,4 % тэрыторыі знаходзіцца пад балотамі, што складае 6,9 тыс. га.

Тэрыторыя раёна знаходзіцца ў межах Мазырскага Палесся. Паверхня раўнінная, цэнтральную частку раёна займае Хойніцка-Брагінскае ўзвышша. Практычна ўся паверхня (98 %) знаходзіцца на вышыні 110—140 м. Каля вёскі Стралічаў знаходзіцца самы высокі пункт раёна — 160 м.

З карысных выкапняў ёсць торф, будаўнічыя пяскі, нафта, радовішча якой пачалі распрацоўваць ў 2004 годзе.

У студзені сярэдняя тэмпература паветра складае −6,6 градусаў Цэльсія, у ліпені +18,6 градусаў Цэльсія. За год ўпадае 565 мм ападкаў. Працягласць вегетацыйнага перыяду 195 сутак.

На тэрыторыі раёна працякае Прыпяць з прытокамі Віць і Тур’я, знаходзяцца некалькі азёр — Жартай, Ломыш, Стараселле, Масцішча, вадасховішчы Вялікаборскае, Віць, Судкоў, Уласы.

На тэрыторыі раёна размешчаны Палескі дзяржаўны радыяцыйна-экалагічны запаведнік, куды ўвайшлі землі, выведзеныя з карыстання ў выніку катастрофы на Чарнобыльскай АЭС. Плошча запаведніка складае 215 тыс. га. У ім жыве 54 віды млекакормячых, каля 80 відаў птушак, 25 — рыб. Расце 1250 відаў раслін. У 1996 годзе было завезена 15 белавежскіх зуброў, цяпер іх колькасць складае 40 асобін. У Чырвоную Кнігу Рэспублікі Беларусь занесены 43 віды фаўны, 19 відаў флоры запаведніка.

Гісторыя

Раён утвораны 8 снежня 1926 года падчас другога ўзбуйнення БССР у складзе Рэчыцкай акругі. Цэнтр — мястэчка Хойнікі. У склад раёна ўключаны 37 сельсаветаў: Амелькаўшчынскі, Аравіцкі, Бабчынскі, Барысаўшчынскі, Валоцкі, Варацецкі, Велікаборскі, Веляцінскі, Высоцкі, Гарошкаўскі, Гноеўскі, Губарэвіцкі, Дварышчанскі, Дронькаўскі, Дубровіцкі, Забалацкі, Звіняцкаўскі, Ізбынскі, Казялужскі, Карчоўскі, Клеўскі (Кліўскі), Краснасельскі, Малешаўскі, Мархлеўскі, Мокішскі, Навасёлкаўскі, Небытаўскі, Паганянскі, Паселіцкі, Паташынскі, Плоскаўскі, Пудакоўскі, Рудакоўскі, Руднаўскі, Стралічаўскі, Хойніцкі, Храпкаўскі. З 9 чэрвеня 1927 года ў складзе Гомельскай акругі. 4 жніўня 1927 года далучаны Зашчобскі і Маканавіцкі сельсаветы скасаванага Васілевіцкага раёна. 27 снежня 1927 года скасаваны Высоцкі сельсавет. 30 снежня 1927 года ў выніку рэарганізацыі і ўзбуйнення сельсаветаў Гомельскай акругі замест 38 сельсаветаў у раёне зацверджана 17: Амелькаўшчынскі, Аравіцкі, Бабчынскі, Барысаўшчынскі, Валоцкі, Велікаборскі, Дварышчанскі, Забалацкі, Карчоўскі, Клеўскі (Кліўскі), Маканавіцкі, Навасёлкаўскі, Небытаўскі, Паселіцкі, Паташынскі нацыянальны польскі, Рудакоўскі і Стралічаўскі. Пасля скасавання акруговага падзелу 26 ліпеня 1930 года раён у прамым падпарадкаванні БССР. 8 ліпеня 1931 года да раёна далучаны Алексіцкі, Кажушкаўскі, Тульгавіцкі, Хобненскі сельсаветы скасаванага Юравіцкага раёна, 5 красавіка 1935 года — Кабылеўскі і Маладушскі сельсаветы Рэчыцкага раёна. 23 жніўня 1937 года скасаваны Паташынскі нацыянальны польскі сельсавет, адначасова Клеўскі (Кліўскі) сельсавет перайменаваны ў Загальскі. З 20 лютага 1938 года раён у складзе Палескай вобласці, тады ж Кабылеўскі, Маканавіцкі і Хобненскі сельсаветы перададзены зноў утворанаму Васілевіцкаму раёну. З 8 студзеня 1954 года ў складзе Гомельскай вобласці. 16 ліпеня 1954 года скасаваны Бабчынскі, Загальскі, Карчоўскі, Навасёлкаўскі, Небытаўскі сельсаветы, Маладушскі сельсавет перададзены Рэчыцкаму раёну. 16 красавіка 1959 года скасаваны Валоцкі сельсавет, Забалацкі сельсавет перайменаваны ў Небытаўскі. 25 снежня 1962 года да раёна далучаны Баршчоўскі і Радзінскі сельсаветы скасаванага Камарынскага раёна. 20 лютага 1964 года скасаваны Баршчоўскі сельсавет. 30 чэрвеня 1966 года Небытаўскі сельсавет перайменаваны ў Казялужскі. 10 лістапада 1967 года Хойнікі набылі статус горада раённага падпарадкавання. 8 студзеня 1987 года скасаваны Аравіцкі, Кажушкаўскі і Радзінскі сельсаветы. 4 ліпеня 1991 года скасаваны Рудакоўскі сельсавет. 28 лістапада 1991 года скасаваны Амелькаўшчынскі і Тульгавіцкі сельсаветы. 20 кастрычніка 1995 года Хойніцкі раён і горад Хойнікі аб’яднаны ў адну адміністрацыйную адзінку. 1 снежня 2009 года скасаваны Казялужскі сельсавет, Дварышчанскі сельсавет перайменаваны ў Судкоўскі[5].

Вядомыя ўраджэнцы і жыхары

• Караль Прозар, маршалак Галоўнага Трыбуналу ВКЛ 1787 г., вялікі абозны ВКЛ, “рэдкі грамадзянін”, паводле Тадэвуша Касцюшкі, ды “в числе первейших бунтовщиков почитаемый”, як характарызавала яго імператрыца Кацярына ІІ; адзін з арганізатараў паўстання 1794, сябра Патрыятычнага таварыства
• Ян Ксенафонт Мікалай Ястржэмбскі, інжынер-палкоўнік, вучоны і педагог, укладальнік першага рускамоўнага дапаможніка па практычнай механіцы, лаўрэат палавіннай Дзямідаўскай прэміі РАН, аўтар праектаў мастоў праз Дняпро і Заходнюю Дзвіну, бясспрэчна таленавіты літаратурны містыфікатар што да твору “Мёртвыя душы” М. В. Гогаля
• Іосіф Антонавіч Гашкевіч, першы консул Расійскай імперыі ў Японіі, вучоны-натураліст і мовазнаўца-паліглот, аўтар першага “Японска-Рускага слоўніка”, лаўрэат поўнай Дзямідаўскай прэміі РАН
• Аляксандр Уладзіслававіч Аскерка, адзін з кіраўнікоў паўстання 1863—1864 гадоў, паўстанцкі начальнік Вільні (1863)
• Барыс Сачанка (1936, в. Вялікі Бор — 1995) — беларускі пісьменнік, перакладчык і выдавец
• Фёдар Ігнатавіч Стравінскі, знакаміты оперны бас, артыст Марыінскага тэатру ў Пецярбургу, бацька сусветнага ўзроўню і вядомасці кампазітара XX ст. Ігара Стравінскага
• Часлаў Пяткевіч, аўтар найкаштоўнага этнаграфічнага твору “Рэчыцкае Палессе” у трох кнігах: “Матэрыяльная культура”, “Духоўная культура”, “Грамадская культура”; чалавек, які ўсяму свету распавёў пра традыцыйную культуру Палесся
• Кіпрыян Трафімавіч Ярмольчык, дэпутат ІІІ Дзяржаўнай Думы Расійскай імперыі (1907 – 1912 гг.) ад Рэчыцкага павета Мінскай губерні па сялянскай курыі; трымаў пазіцыю фракцыі трудавікоў
• Алена Яфімаўна Вяргейчык, Герой Сацыялістычнай Працы
• Іван Паўлавіч Мележ, класік беларускай літаратуры, аўтар трылогіі «Людзі на балоце»
• Ала Іванаўна Канапелька, беларуская паэтэса і перакладчыца
• Алесь Шлег, беларускі празаік, паэт

Зноскі

1. ↑ http://hoiniki.gov.by/ru/committee/
2. 1 2 3 Вынікі перапісу 2009 года
3. ↑ «Дзяржаўны зямельны кадастр Рэспублікі Беларусь» (па стане на 1 студзеня 2011 г.)
4. ↑ GeoNames — 2005. Праверана 9 ліпеня 2017.
5. ↑ Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 290 Об изменении административно-территориального устройства Хойникского района Гомельской области Архівавана 29 кастрычніка 2013.

Літаратура

• Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987.
• Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. — 172 с.
• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.17: Хвінявічы - Шчытні / Рэдкал.: Г.П.Пашкоў і інш. - Мн.: БелЭн, 2003. - 512 с.: іл.
• Памяць: Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна / Беларуская Энцыклапедыя; Рэдкал.: М.А. Ткачоў (гал.рэд.) і інш. — Мінск : БелЭн, 1993. — 383 с.
• http://hojniki.ucoz.ru/#
• http://hojniki.ucoz.ru/index/zemljaki_chast_i/0-183