Гудагай (вёска)

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Гудагай.

Гудага́й[1] або Малы Гудага́й (трансліт.: Hudahaj або Maly Hudahaj, руск.: Гудогай) — вёска ў Астравецкім раёне Гродзенскай вобласці. Уваходзіць у склад Гудагайскага сельсавета.

Знаходзіцца за 5 км на паўднёвы захад ад Астраўца, за 8,5 км ад граніцы з Літвой. Чыгуначная станцыя на лініі Мінск — Вільня.

Назва

На думку беларускага географа В. Жучкевіча тапонім «Гудага́й»[2] мае балцкае паходжанне ад асновы гуд — беларус[3].

Гісторыя

Упершыню Гудагай згадваецца ў кан. XVI ст. як паселішча ў складзе маёнтка Астравец—Урбаноўскі, якім у 1-й пал. XVII ст. валодаў Н. Лакуцеўскі. У розныя часы маёнтак знаходзіўся ва ўладанні Скірмантаў, Садоўскіх, Козел-Паклеўскіх.

19 студзеня 1764 уладальнік маёнтка Юзаф Война разам з жонкай Людвікай з Сулістроўскіх заснавалі ў Гудагаі драўляны касцёл Яўлення (у іншых крыніцах — Раства) Дзевы Марыі і кляштар, куды запрасілі манахаў кармелітаў босых Літоўскай правінцыі. Ва ўклад кляштару запісалі маёнтак Астравец—Урбаноўскі. У 1781, паводле інвентара, у склад маёнтка ўваходзілі фальварак (двор) і сёлы Гудагай, Бобаны, Кеждуны, Люлішкі, Шунелішкі. У касцёле знаходзіўся цудоўны абраз Дзевы Марыі, вядомы далёка за межамі парафіі.

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) Гудагай апынуўся ў складзе Расійскай імперыі, у другой пал. XIX — пач. XX стст. у Палянскай воласці Ашмянскага павета Віленскай губерні. У 1832 па здушэнні вызваленчага паўстання расійскія ўлады зачынілі кляштар кармелітаў. Парафію падзялілі і далучылі да суседніх парафій, а касцёл, званіцу і іншыя пабудовы прадалі яўрэям пад знос[4]. Цудоўны абраз знайшоў сховань у касцёле ў Ашмянах.

У 1856 незнесены яўрэямі касцёл набыў, а пазней аднавіў як капліцу кс. Данат Сямашка.

Па стане на 1866 у мястэчку было 11 двароў, на 1886 — 18 двароў, карчма. У 1874 праз Гудагай прайшла Лібава-Роменская чыгунка. 2 жніўня 1907 з аднаўленнем парафіі ў Гудагай вярнуўся цудоўны абраз.

У Першую сусветную вайну ў 1915 Гудагай занялі нямецкія войскі, пазней мястэчка займалі бальшавікі і польскае войска. Згодна з Рыжскім мірным дагаворам (1921) Гудагай апынуўся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, з 1931 у Палянскай гміне Ашмянскага павета Віленскага ваяводства.

У 1939 Гудагай увайшоў у БССР, дзе ў 1940 стаў цэнтрам сельсавета Астравецкага раёна. У Другую сусветную вайну з чэрвеня 1941 да ліпеня 1944 вёска знаходзілася пад нямецкай акупацыяй. У 1962—1965 гг. Гудагай уваходзіў у склад Ашмянскага раёна.

Насельніцтва

• XIX стагоддзе: 1866 — 143 чал.[5]; 1886 — 117 чал.
• XX стагоддзе: 1971 — 1077 чал.; 1995 — 975 чал.[6]

Інфраструктура

У Гудагаі працуюць сярэдняя школа, дашкольная ўстанова, бібліятэка, дом культуры.

Славутасці

• Касцёл Дабравешчання Найсвяцейшай Дзевы Марыі
• Абраз Маці Божай Гудагайскай

Страчаная спадчына

• Кляштар кармелітаў (XVIII ст.)

Зноскі

1. ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гродзенская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2004. — 469 с. ISBN 985-458-098-9 (DJVU).
2. ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гродзенская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2004. — 469 с. ISBN 985-458-098-9 (DJVU).
3. ↑ Жучкевич В. А. Краткий топонимический словарь Белоруссии. — Мн.: Изд-во БГУ, 1974. С. 88—89.
4. ↑ Айцец Аркадзь Куляха. Санктуарый Маці Божай Шкаплернай у Гудагаі // «Наша Вера» № 2 (40), 2007.
5. ↑ Gudogaje // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom IX: Poźajście — Ruksze. — Warszawa, 1888. S. 904.
6. ↑ Герман Брэгер. Гудагай // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 3: Гімназіі — Кадэнцыя / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1996. — 527 с.: іл. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0041-2. С. 170.

Літаратура

• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 3: Гімназіі — Кадэнцыя / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1996. — 527 с.: іл. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0041-2.
• Айцец Аркадзь Куляха. Санктуарый Маці Божай Шкаплернай у Гудагаі // «Наша Вера» № 2 (40), 2007.
• Gudogaje // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom II: Derenek — Gżack. — Warszawa, 1881. S. 904.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Гудагай (вёска)
• мяст. Гудагай на Radzima.org
• Гудагай — парафія Адведзін Найсвяцейшай Дзевы Марыі на Catholic.by
• Гудогай на Globustut.by