Мсцібава

Мсці́бава[1] (трансліт.: Mscibava, руск.: Мстибово) — вёска ў Ваўкавыскім раёне Гродзенскай вобласці, на рацэ Гнезна. Уваходзіць у склад Гнезнаўскага сельсавета.

Насельніцтва 287 чал. (2007). Знаходзіцца за 23 км на захад ад Ваўкавыска, за 1 км ад чыгуначнай станцыі Мсцібава (лінія Ваўкавыск — Бераставіца).

Гісторыя

Першае паселішча на месцы Мсцібава — гарадзішча — сфарміравалася ў XII—XIII стст. У XV ст. згадваецца гаспадарскі двор і вёска Мсцібогаў, якія вялікі князь Казімір перадаў Яну Кезгайлу, старосту жамойцкаму.

У 1492 Мсцібава згадваецца пад цяперашняй назвай, у складзе Ваўкавыскага павета. 3 1-й чвэрці XVI ст. зноў уладанне вялікіх князёў. У 1533 каралева і вялікая княгіня Бона ўтварылася Мсцібаўскае негродавае староства. Старостамі ў розныя часы былі Іван Гарнастай, Валовічы, Весялоўскія, Ракоўскія, Глябовічы, Сапегі, Масальскія, Бжастоўскія, Агінскія. У 1572 і 1576 у мястэчку адбываліся з’езды шляхты Рэчы Паспалітай, на апошнім з якіх пастанавілі абраць каралём і вялікім князем Стэфана Баторыя.

У Трынаццацігадовую вайну (1654—1667) Мсцібава і староства істотна пацярпела: з 543 будынкаў тут засталося толькі 230. Паводле інвентару 1738 у мястэчку меліся Рынак, 3 вуліцы (Белская, Гродзенская і Роскі гасцінец), касцёл і грэка-каталіцкая царква Святога Спаса, 2 карчмы. У 1744 кароль і вялікі князь Аўгуст Сас надаў мястэчку Магдэбургскае права. Станам на 1775 — 162 двары, пры замку існавалі карчма, млын, кляштар марыявітак. У 1792 каля мястэчка адбылася бітва войска Вялікага Княства Літоўскага з кааліцыяй расійскіх войскаў і аддзелаў Таргавіцкай канфедэрацыі.

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) Мсцібава апынулася ў складзе Расійскай імперыі, дзе стаў цэнтрам воласці Ваўкавыскага павета Гродзенскай губерні. Станам на 1836 у мястэчку было 66 двароў. На 1886 — 103 двары, 2 царквы, касцёл, сінагога, пошта, багадзельня, 6 крам, 5 корчмаў, 3 рэгулярныя кірмашы. На 1914 — 208 двароў.

Згодна з Рыжскім мірным дагаворам (1921) Мсцібава апынулася ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе стаў цэнтрам гміны Ваўкавыскага павета Беластоцкага ваяводства.

У 1939 Мсцібава ўвайшло ў БССР, дзе 12 кастрычніка 1940 стала цэнтрам Мсцібаўскага сельсавета (з 28 ліпеня 1967 у Гнезнаўскім сельсавеце). Статус паселішча панізілі да вёскі. Станам на 1997 тут было 186 двароў, на 1 студзеня 2004 — 175 двароў.

• Мястэчка на старых здымках
• Стары касцёл (царква?)
• Стары касцёл
• Новы касцёл
• Працэсія перад новым касцёлам

Насельніцтва

• XIX стагоддзе: 1830 — 232 муж., з іх шляхты 1, духоўнага саслоўя 1, мяшчан-іўдзеяў 171, мяшчан-хрысціян і сялян 39[2]; 1836 — 781 чал.; 1886 — 1040 чал.
• XX стагоддзе: 1914 — 1137 чал.; 1921 — 1051 чал.[3]; 1997 — 376 чал.[4]
• XXI стагоддзе: 1 студзеня 2004 — 334 чал.; 1 студзеня 2007 — 287 чал.

Інфраструктура

У Мсцібаве працуюць базавая школа, бібліятэка, клуб.

Славутасці

• Гарадзішча перыяду сярэднявечча (XII—XIII, XVI—XVIII стагоддзі), за 0,5 км на захад ад вёскі —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 413В000111шыфр 413В000111
• Касцёл Святога Яна Хрысціцеля (1910—1922) —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 412Г000110шыфр 412Г000110
• Могілкі яўрэйскія

Страчаная спадчына

• Царква Святога Георгія (1875)
• Касцёл (XVIII ст.)

Зноскі

1. ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гродзенская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2004. — 469 с. ISBN 985-458-098-9 (DJVU).
2. ↑ Соркіна I. Мястэчкі Беларусі ў канцы ХVІІІ — першай палове ХІХ ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. С. 412.
3. ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. Tom V: Województwo Białostockie. — Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1924.
4. ↑ Валерый Шаблюк. Мсцібава // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 5: М — Пуд / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1999. — 592 с.: іл. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0141-9. С. 376.

Літаратура

• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 4: Кадэты — Ляшчэня / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1997. — 432 с.: іл. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0041-2.
• Соркіна I. Мястэчкі Беларусі ў канцы ХVІІІ — першай палове ХІХ ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. — 488 с. ISBN 978-9955-773-33-7.
• Mścibów // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XIII: Warmbrun — Worowo. — Warszawa, 1893. S. 773.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Мсцібава