Рубяжэвічы

Рубяжэ́вічы[1] (трансліт.: Rubiaževičy, руск.: Рубежевичи) — аграгарадок у Стаўбцоўскім раёне Мінскай вобласці Беларусі. Адміністрацыйны цэнтр Рубяжэвіцкага сельсавета. Насельніцтва 323 чал. (1999).

Геаграфія

Аграгарадок знаходзяцца за 38 км у напрамку на паўночны ўсход ад горада Стоўбцы, за 20 км ад чыгуначнай станцыі Койданава; на скрыжаванні аўтамабільных дарог на Стоўбцы, Івянец, Дзяржынск, паміж рэкамі Сула і Перакуль.

Гісторыя

Рубяжэвічы — даўняе мястэчка гістарычнай Меншчыны. Першы пісьмовы ўспамін пра Рубяжэвічы як уладанне князя В. Вярэйскага датуецца 1483 годам. У 1550 годзе вялікі князь Жыгімонт Аўгуст перадаў паселішча Мікалаю Радзівілу. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай (1565—1566) мясцовасць увайшла ў склад Менскага павета Менскага ваяводства.

У XVI—XVII стст. Рубяжэвічы сталі цэнтрам Няўборскіх уладанняў Радзівілаў. У XVII ст. апошнія фундавалі тут Мікалаеўскую царкву, якой надалі вёску Марозавічы і 60 дзесяцінаў зямлі. У 1652 Багуслаў Радзівіл перадаў Рубяжэвічы ў арэнду Покусам і Аборскім. У 1769 годзе мястэчка перайшло да Рутынскіх і Лопацяў.

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Рубяжэвічы апынуліся ў складзе Расійскай імперыі, дзе сталі цэнтрам воласці Менскага павета Мінскай губерні. Мястэчка перайшло ў валоданне Вітгенштэйнаў. У XVIII—XIX стст. тут праводзіліся вялікія кірмашы. Па здушэнні нацыянальна-вызваленчага паўстання (1863—1864) расійскія ўлады гвалтоўна перарабілі тутэйшы касцёл у царкву Маскоўскага патрыярхату. Станам на 1909 год — 144 двары, царкоўна-прыходская школа; царква, 2 сінагогі, будуецца касцёл. Увесну 1906 г. расійская паліцыя выкрыла ў маёнтку падпольную польскую школу. Настаўнікі былі пакараны[2].

У 1919—1920 гг. Рубяжэвічы знаходзіліся пад часовай польскай адміністрацыяй, у Менскім павеце Мінскай акругі Грамадскай управы Усходніх земляў. Згодна з Рыжскім мірным дагаворам (1921) мястэчка апынулася ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе зрабілася цэнтрам гміны Стаўбцоўскага павета Навагрудскага ваяводства. У 1921—1922 гг. тут на барацьбу з бальшавікамі фарміраваліся беларускія ваенныя аддзелы генерала С. Булак-Балаховіча.

У 1939 годзе Рубяжэвічы ўвайшлі ў БССР, дзе 12 кастрычніка 1940 г. сталі цэнтрам сельсавета. Статус паселішча панізілі да вёскі. Станам на 1999 год тут было 145 двароў.

• Мястэчка на старых здымках
• Панарама
• Новы касцёл
• Новы касцёл, прэзбітэры
• Плябанія

Насельніцтва

• XVII стагоддзе: 1650 — 2 тыс. чал.
• XIX стагоддзе: 1897 — 1482 чал.[3]
• XX стагоддзе: 1909 — 1102 чал.[3]; 1921 — 1509 чал.[4]; 1999 — 923 чал.[5]
• XXI стагоддзе: 2001 — 308 жыхароў, 143 двары[3].

Інфраструктура

У Рубяжэвічах працуюць сярэдняя школа, дашкольная ўстанова, бальніца, дом культуры, бібліятэка, пошта.

Турыстычная інфармацыя

• Помнік землякам, якія загінулі ў Вялікую Айчынную вайну[3].

Славутасці

• Касцёл Св. Іосіфа (1907—1911)
• Млын вадзяны (XIX ст., цяпер у руінах)
• Могілкі яўрэйскія
• Свята-Мікалаеўская царква (2000)

Страчаная спадчына

• Касцёл Св. Антонія Падуанскага (1799, драўляны; зруйнаваны савецкімі ўладамі ў 1972)
• Сінагога (XVIII ст.)
• Царква могілкавая (1861—1862)
• Царква Св. Мікалая (XVII ст.)

Галерэя

• Краявіды Рубяжэвічаў
• Касцёл
• Касцёл, брама
• Касцёл, з боку апсіды
• «Шлях смутку»

Вядомыя асобы

• Іван Муляр

Зноскі

1. ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Мінская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2003. — 604 с. ISBN 985-458-054-7. (DJVU)
2. ↑ Dariusz Tarasiuk: Między nadzieją a niepokojem. Działalność społeczno-kulturalna i polityczna Polaków na wschodniej Białorusi w latach 1905–1918. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 34. ISBN 978-83-227-2629-7.
3. 1 2 3 4 БелЭн, 2001
4. ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. Tom VII. Część I: Województwo Nowogródzkie. — Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1923.
5. ↑ Анатоль Валахановіч. Рубяжэвічы // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 2001. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0214-8. С. 125.

Літаратура

• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 2001. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0214-8.
• Валахановіч А. І. Рубяжэвічы // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 13: Праміле — Рэлаксін / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2001. — Т. 13. — С. 425. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0216-4 (т. 13).
• Rubieżewicze // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom IX: Poźajście — Ruksze. — Warszawa, 1888. S. 877—878.
• Dariusz Tarasiuk: Między nadzieją a niepokojem. Działalność społeczno-kulturalna i polityczna Polaków na wschodniej Białorusi w latach 1905—1918. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 211. ISBN 978-83-227-2629-7
• Республика Беларусь. Атлас охотника и рыболова: Минская область / Редактор Г. Г. Науменко. — Мн.: РУП «Белкартография», 2009. — С. 25. — 60 с. — 20 000 экз. — ISBN 978-985-508-174-7. (руск.)

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Рубяжэвічы
• г. п. Рубяжэвічы на Radzima.org
• Рубяжэвічы. Парафія Св. Іосіфа