wd wp Пошук:
    ⬜

    Сувалкі

    Сува́лкі (польск.: Suwałki, Pl-Suwałki.ogg (i)) — горад на правах павета ў Падляскім ваяводстве Польшчы, адміністрацыйны цэнтр Сувальскага павета. Да 1999 года горад быў цэнтрам Сувальскага ваяводства. Насельніцтва — 69 275 чалавек (2014 год)[2].

    Горад стаіць на рацэ Чорная Ганча. Статус горада атрамаў 2 мая 1720 г.

    Гісторыя

    Саборная царква, 1882 г.

    Вялікае Княства Літоўскае

    Першы пісьмовы ўспамін пра Сувалкі датуецца 1688 годам. У гэты час яны ўваходзілі ў склад Гарадзенскага павета Троцкага ваяводства і знаходзіліся ў валоданні ордэна камедулаў. Ордэн атрымаў каралеўскія наданні ў 1667 годзе і засяляў падначаленыя сабе землі жыхарамі Падляшша і мазурамі.

    26 красавіка 1710 года кароль і вялікі князь Аўгуст Моцны выдаў прывілей на заснаванне горада ў Сувалках. У 1720 годзе горад атрымаў Магдэбургскае права і герб: тры пагоркі, сярэдні вянчае крыж з надзетай на яго каронай, з бакоў пагоркаў выявы Святога Рамуальда і Святога Роха[3]. Таксама мяшчане атрымалі дазвол на штотыднёвыя таргі і 4 кірмашы на год.

    Пад уладай Расійскай імперыі

    У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай у 1795 годзе Сувалкі апынуліся ў складзе Прусіі, у 1807 годзе згодна з Тыльзіцкім мірным дагаворам — у складзе Расійскай імперыі, дзе ў 1816 годзе сталі сталіцай ваяводства Царства Польскага (з 1867 года — цэнтрам геберні).

    На 1800 год у Сувалках было 214 будынкаў, на 1827 год — 235. На 1857 год у месце было 152 мураваныя і 797 драўляных будынкаў. У канцы XIX ст. у Сувалках дзейнічалі касцёл, царква, збор евангеліскі і малітоўны дом, працавалі 2 гімназіі для хлопчыкаў і дзяўчынак і 3 пачатковыя школы, шпіталі — хрысціянскі, іўдзейскі і вайсковы, дзе аказвалася дапамога хворым і нямоглым, прытулак для бедных.

    Найноўшы час

    У 1915—1918 гг. падчас І сусветнай вайны Сувалкі акупіраваны германскімі войскамі, былі цэнтрам адміністрацыйнай акругі ў складзе Обер-Ост. 1 студзеня 1919 года ў адпаведнасці з пастановай I з’езду КП(б) Беларусі Сувалкі ўключаліся ў склад Беларускай ССР[4]. Але немцы не пакінулі Сувалшчыну пасля паражэння Германіі ў вайне, у той жа час ствараліся літоўскія і польскія ўзброеныя фарміраванні, адбываліся ваенныя сутычкі. 1 верасня 1919 года горад занялі польскія войскі[5].

    Пасля Польска-савецкай вайны (1919—1921) згодна з Рыжскім мірным дагаворам Сувалкі ўвайшлі ў склад міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе сталі цэнтрам павета Беластоцкага ваяводства.

    У часы Другой сусветнай вайны з верасня 1939 да 1945 года Сувалкі знаходзілася пад акупацыяй Трэцяга Рэйха.

    У 1975—1999 гадах Сувалкі былі цэнтрам Сувалкаўскага ваяводства Польшчы.

    Насельніцтва

    Дэмаграфія

    • XVIII стагоддзе: 1800 год — 1184 чал.
    • XIX стагоддзе: 1827 год — 2116 чал.; 1857 год — 11 273 чал.[6]
    • XXI стагоддзе: 2017 год — 69 554 чал.

    Славутасці

    • Забудова гістарычная (XIX — XX стагоддзі; фрагменты)
    • Збор евангелісцкі (1838–1841)
    • Касцёл Святога Аляксандра (1825)
    • Могілкі: каталіцкія, мусульманскія, праваслаўныя, іўдзейскія, евангелісцкія
    • Ратуша (1844)
    • Царква Аляксандра Неўскага (1900; мураўёўка, перабудаваная пад касцёл Святых Апосталаў Пятра і Паўла)
    • Царква Прачыстай Багародзіцы (1838—1840; цяпер касцёл Найсвяцейшага Сэрца Ісуса)
    • Царква Усіх Святых (1892)
    • Чыгуначная станцыя (1896)

    Страчаная спадчына

    • Сінагога Вялікая (1821)

    Галерэя

    • Краявіды Сувалкаў
    • РатушаРатуша
    • Кафедральны касцёлКафедральны касцёл
    • ЗборЗбор

    • Былая царква-мураўёўкаБылая царква-мураўёўка

    • Былая Прачысценская царкваБылая Прачысценская царква
    • Царква Усіх СвятыхЦарква Усіх Святых
    • МузейМузей
    • Чыгуначная станцыяЧыгуначная станцыя

    Вядомыя асобы

    Гарады-пабрацімы

    Зноскі

    1. ↑ Główny Urząd Statystyczny, dane za rok 2013
    2. ↑ Główny Urząd Statystyczny. Baza Demografia. Ludność. Stan, ruch naturalny i wędrówki ludności w I kwartale 2014 r., stan na 31.03.2014. Архівавана 26 снежня 2018.
    3. ↑ Цітоў А. Геральдыка беларускіх местаў (XVI — пачатак XX ст.). — Мн.: Полымя, 1998. — 287 с. — ISBN 985-07-0131-5. С. 239.
    4. ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі : у 3 т. / Дзяржаўны камітэт па маёмасці Рэспублікі Беларусь, Рэспубліканскае унітарнае прадпрыемства «Белкартаграфія»; рэдкалегія: В. Л. Насевіч (галоўны рэдактар) [і інш.]. — Т. 4 / [рэд. В.Л. Насевіч]. — Мінск: Белкартаграфія, 2018. — 270 с., іл. — ISBN 978-985-508-476-2. С. 20.
    5. ↑ dzieje.pl
    6. ↑ Chlebowski B. Suwałki // Słownik geograficzny… T. XI. — Warszawa, 1890. S. 612.

    Літаратура

    Спасылкі

    Тэмы гэтай старонкі:
    Катэгорыя·Населеныя пункты паводле алфавіта
    Змесціва гэтай старонкі з праектаў амерыканскага фонда «Вікімедыя» дасяжнае пад сукупнай ліцэнзіяй CC BY-SA 3.0 і GFDL.
    Энцыклапедычны партал «Месцы беларускія» miescy.viedy.be