Цімкавічы (Капыльскі раён)

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Цімкавічы, значэнні.

Ці́мкавічы[1] (трансліт.: Cimkavičy, руск.: Тимковичи) — аграгарадок у Капыльскім раёне Мінскай вобласці, на рацэ Мажа. Адміністрацыйны цэнтр Цімкавіцкага сельсавета. Насельніцтва — 1299 чал. (2008). Чыгуначная станцыя.

Гісторыя

Першы пісьмовы ўспамін пра Цімкавічы змяшчаецца ў грамаце вялікага князя Аляксандра і датуецца 1499 г. У ёй паведамлялася пра далучэнне паселішча да Капыльскага ўладання Алелькавічаў. У гэты час у цэнтры мястэчка размяшчалася гандлёвая плошча, ад якой разыходзіліся 4 вуліцы (Капыльская, Слуцкая, Даўглянская); мелася 4 кварталы. На плошчы стаялі гандлёвыя рады. Над паселішчам дамінавала грэка-каталіцкая царква Святога Ільі, непадалёк — сінагога, заезны дом, карчма.

У 1502 г. Цімкавічы пацярпелі ад набегу татараў. 3 1585 г. мясцовасць знаходзілася ва ўладанні Хадкевічаў. Паводле інвентара 1622 г., існавалі мястэчка і маёнтак Цімкавічы. Сядзіба ўключала дом, двор аканома, шматлікія гаспадарчыя пабудовы. Тут працавалі бровар і піваварня. Праз Ганну Схаластыку з Хадкевічаў Цімкавічы трапілі да Яна Станіслава Сапегі. З 1635 г. мястэчка належала Казіміру Льву Сапегу, які ў 1647 г. фундаваў тут драўляны касцёла. У Трынаццацігадовую вайну (1654—1667) у верасні 1655 г. паселішча разрабавалі і спалілі маскоўскія захопнікі. У 1660 г. Цімкавічы перайшлі да Аляксандра Гілярыя Палубінскага. 3 кан. XVII ст. маёнткам валодалі Радзівілы — Дамінік Мікалай, Ян і Марцін Мікалай.

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Цімкавічы апынуліся ў складзе Расійскай імперыі, у Слуцкім павеце Мінскай губерні.

У 1918 г. Цімкавічы абвяшчаліся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. У часы польска-бальшавіцкай вайны ў 1919—1920 гг. мястэчка было цэнтрам гміны ў складзе Мінскай акругі. У час Слуцкага збройнага чыну (1920) праз Цімкавічы праходзіла лінія абароны Грозаўскага палка Беларускай Народнай Рэспублікі. Да задушэння паўстання бальшавікамі мясцовую ўладу ажыццяўлялі сілы БНР.

У 1985 г. касцёл Святога Міхаіла Арханёла быў знішчаны пажарам.

• Мястэчка на старых здымках
• Рынак
• Касцёл св. Міхаіла
• Касцёл, з боку апсіды
• Касцёл, галоўны фасад
• Касцёл, інтэр’ер
• Касцёл, алтар
• Касцёл, абразы
• Царква св. Мікалая

Насельніцтва

• XIX стагоддзе: 1880 — 826 чал.[2]
• XXI стагоддзе: 2008 — 1299 чал.

Турыстычная інфармацыя

Славутасці

• Бровар (1901)
• Капліца мемарыяльная (XIX ст.)
• Царква свяціцеля Мікалая Цудатворцы (2017)
• Могілкі яўрэйскія
• Званіца (XIX ст.)
• помнік прыроды «Дуб і сасна»

Страчаная спадчына

• Касцёл Святога Міхаіла Арханёла
• Сядзібна-паркавы комплекс
• Царква Святога Мікалая

Вядомыя асобы

• Марцін Мікалай Караль Радзівіл (1705—1782) — дзяржаўны і ваенны дзеяч Вялікага Княства Літоўскага, навуковец.
• Вальдэмар Віктаравіч Раманенка (1937—2021[3]) — вучоны ў галіне клінічнай медыцыны, доктар медыцынскіх навук, прафесар.
• Уладзімір Аляксандравіч Наржымскі (1915—1988) — ваенны лётчык, Герой Савецкага Саюза (1945)[4].
• Аляксандр Іванавіч Бельскі (нар. 1963) — беларускі літаратуразнавец, пісьменнік. Доктар філалагічных навук (1998), прафесар (2002).

У Цімкавічах з 1908 года гадаваўся выдатны беларускі празаік Кузьма Чорны, бацька якога пасля Лютаўскай рэвалюцыі працаваў у валасным рэўкаме і настаўнічаў у Цімкавіцкай сямігодцы[5]. У вёсцы знаходзіцца Літаратурны музей Кузьмы Чорнага. Таксама тут К. Чорны прымаў удзел у пастаноўках Цімкавіцкага народнага тэатра, які дзейнічае да гэтай пары.

Зноскі

1. ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Мінская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2003. — 604 с. ISBN 985-458-054-7. (DJVU)
2. ↑ Cimkowicze // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom I: Aa — Dereneczna. — Warszawa, 1880. S. 703.
3. ↑ Вольдемар Викторович Романенко. Некролог (руск.)  // Сайт БелМАПА
4. ↑ Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш.. — Мн.: БелЭн, 2000. — Т. 11: Мугір — Паліклініка. — С. 160. — 560 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0188-5 (т. 11), ISBN 985-11-0035-8.
5. ↑ Тычына М. Цана прароцтваў // Чорны К. Выбраныя творы. — Мн., 2000.

Літаратура

• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 2: Усвея — Яшын; Дадатак / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 2003. — 616 с.: іл. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0276-8.
• Cimkowicze // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom I: Aa — Dereneczna. — Warszawa, 1880. S. 702—703.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Цімкавічы (Капыльскі раён)
• Цімкавічы (Капыльскі раён) на сайце Глобус Беларусі (руск.)
• Артыкул В.Шураковай “Цiмкавiчы: касцёл святога Мiхаiла”
• Расповяд пра вёску з фота