Індура

Інду́ра[1] (трансліт.: Indura, руск.: Индура) — аграгарадок у Гродзенскім раёне Гродзенскай вобласці, на рацэ Індурка. Уваходзіць у склад Індурскага сельсавета. Насельніцтва 1360 чал. (2010). Знаходзіцца за 25 км на поўдзень ад Гродна, на аўтамабільнай дарозе Гродна — Вялікая Бераставіца.

Гісторыя

Ранняе сярэднявечча

На паўночна-заходняй ускраіне вёскі знаходзіцца Індурскае гарадзішча XI—XIII стагоддзяў тыпу феадальна-ўласніцкіх замкаў.

Вялікае Княства Літоўскае

Упершыню Індура згадваецца ў пачатку XVI ст. як двор маршалка Яна Давойнавіча, які ў 1522 годзе фундаваў тут драўляны касцёл Святой Тройцы, папярэдне ў 1525 годзе заснаваўшы мястэчка.

Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай (1565—1566) Індура ўвайшла ў склад Гарадзенскага павета Троцкага ваяводства. У другой палове XVI—XVII стст. мясцінай валодалі Кішкі, Радзівілы, Пацы, Валовічы, Ісайкоўскія, Млечкі, у XVIII ст. — Агінскія, Салагубы, Масальскія.

У Вялікую Паўночную вайну (1700—1721) у баі каля Індуры шведскі генерал Меерфельд атрымаў перамогу над расійска-саксонскім войскам. У 1720 годзе ў мястэчку ў часе кірмашу збіраўся для раскладкі падаткаў Літоўскі Ваад[2]. У 1770—1780 гадах тут жыў знакаміты цадзік Хайкель (Хаім) Індурскі, да якога з’язджаліся хасіды з усіх канцоў Вялікага Княства Літоўскага[3].

Пад уладай Расійскай імперыі

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай у 1795 годзе Індура апынулася ў складзе Расійскай імперыі, дзе зрабілася цэнтрам воласці Гродзенскага павета. Мястэчка знаходзілася ў валоданні Бжастоўскіх, Казлоўскіх.

Станам на 1833 год тут працавала 8 крамаў[4]. Паводле вынікаў перапісу (1897) — 314 двароў, касцёл, царква, сінагога, 4 яўрэйскія малітоўныя дамы, прыходскае вучылішча, пошта, фельчарскі пункт, бровар, 2 вінакурні, 16 майстэрняў, вапнавы завод, 8 корчмаў, таргі ў нядзелі.

Найноўшы час

У 1915 годзе падчас І сусветнай вайны Індура акупіравана германскімі войскамі. 25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 года ў адпаведнасці з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі ўключалася ў склад Беларускай ССР[5]. З пачатку 1919 года дзейнічаў камісар польскага ўрада па Гродзенскай акрузе, ствараліся польскія вайсковыя структуры. Пасля зыходу нямецкіх войскаў, у час Польска-савецкай вайны ў 1920 годзе была ненадоўга занята бальшавікамі.

Згодна з Рыжскім мірным дагаворам (1921) Індура апынулася ў складзе міжваенннай Польскай Рэспублікі, дзе стала цэнтрам сельскай і гарадской гмін Гродзенскага павета Беластоцкага ваяводства. 4 і 6 снежня 1932 года ў мястэчку адбыліся дэманстрацыі сялян (каля 300 чал.) супраць падатковай палітыкі ўрада, у падтрымку выступленняў сялян в. Баранава.

У 1939 годзе Індура ўвайшла ў БССР, дзе 1 мая 1940 года атрымала афіцыйны статус пасёлка гарадскога тыпу і стала цэнтрам сельсавета. У Вялікую Айчынную вайну з чэрвеня 1941 года да 21 ліпеня 1944 года мястэчка знаходзілася пад нямецкай акупацыяй. 29 снежня 1949 года статус паселішча панізілі да вёскі.

На 1995 год у Індуры было 562 двары, на 1997 год — 552. У 2007 годзе паселішча атрымала афіцыйны статус аграгарадка.

• Мястэчка на старых здымках
• Местачкоўцы
• Сінагога
• Усярэдзіне сінагогі

Насельніцтва

• XIX стагоддзе: 1830 — 559 муж., з іх шляхты 3, духоўнага саслоўя 1, мяшчан-іўдзеяў 496, мяшчан-хрысціян і сялян 55, жабракоў 4[6]; 1878 — 2426 чал., у тым ліку 2200 іўдзеяў[7]; 1897 — 2681 чал.
• XX стагоддзе: 1971 — 1549 чал.; 1995 — 1288 чал.[8]; 1999 — 1525 чал.
• XXI стагоддзе: 2010 — 1360 чал.

Інфраструктура

У Індуры працуюць сярэдняя і музычная школы, дашкольная ўстанова, бальніца, дом культуры, бібліятэка, пошта.

У студзені 2019 годза ў Індуры адкрылі музей лялькі. Больш за 300 экспанатаў розных эпох прадставілі ў музеі лялькі ў цэнтры культуры. Асобны стэнд прысвечаны традыцыйным лялькам-абярэгам, ёсць экзэмпляры, выкананыя ў стылістыцы канца XIX - пачатку XX стагоддзя, раздзел савецкіх цацак. Асобная экспазіцыя адведзена сучасным лялькам. Сярод экспанатаў і аксесуары: адзенне, каляскі, ложачкі, а таксама старыя фатаграфіі[9].

Славутасці

• Касцёл Найсвяцейшай Тройцы (1815), вул. Рагачэўскага, 69 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 413Г000178шыфр 413Г000178
• Свята-Аляксандра-Неўская царква (1881) —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 413Г000179шыфр 413Г000179
• Гарадзішча перыяду сярэднявечча (XI—XIII стагоддзі), на паўночна-заходняй ускраіне вёскі —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 413В000176шыфр 413В000176
• Сядзіба
• Брацкая магіла (1944) —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 413Д000177шыфр 413Д000177
• Могілкі: яўрэйскія; старыя каталіцкія

• Сінагога (XVIII—XIX стст.)

• Сінагога
• Касцёл Найсвяцейшай Тройцы
• Косніца
• Брамка

Зноскі

1. ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гродзенская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2004. — 469 с. ISBN 985-458-098-9 (DJVU).
2. ↑ Соркіна I. Мястэчкі Беларусі ў канцы ХVІІІ — першай палове ХІХ ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. С. 128.
3. ↑ Соркіна I. Мястэчкі Беларусі ў канцы ХVІІІ — першай палове ХІХ ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. С. 202.
4. ↑ Соркіна I. Мястэчкі Беларусі ў канцы ХVІІІ — першай палове ХІХ ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. С. 130.
5. ↑ 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002.— 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.
6. ↑ Соркіна I. Мястэчкі Беларусі ў канцы ХVІІІ — першай палове ХІХ ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. С. 412.
7. ↑ Indura // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom III: Haag — Kępy. — Warszawa, 1882. S. 278.
8. ↑ Вольга Князева, Валерый Шаблюк. Індура // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 3: Гімназіі — Кадэнцыя / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1996. — 527 с.: іл. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0041-2. С. 486.
9. ↑ blr.belta.by

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш.. — Мн.: БелЭн, 1998. — Т. 7: Застаўка — Кантата. — 604 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0130-3 (т. 7), ISBN 985-11-0035-8.
• Соркіна I. Мястэчкі Беларусі ў канцы ХVІІІ — першай палове ХІХ ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. — 488 с. ISBN 978-9955-773-33-7.
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 3: Гімназіі — Кадэнцыя / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1996. — 527 с.: іл. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0041-2.
• Indura // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom III: Haag — Kępy. — Warszawa, 1882. — S. 278

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Індура
• Індура на сайце Глобус Беларусі (руск.)
• Здымкі на Radzima.org