Беразвечча

Артыкул вымагае праверкі арфаграфіі Магчымы машынны пераклад, ужыванне ненарматыўнага правапісу або лексікону. Для праверкі ёсць адмысловыя праграмы.

Беразвечча — паўночна-ўсходняя частка горада Глыбокае ў Віцебскай вобласці Беларусі.

Знаходзіцца паміж азёрамі Вялікае, Плужнае і Мушкацкае.

Гісторыя

У 1637 годзе староста мсціслаўскі Юзаф Корсак, заснаваў на месцы праваслаўнага манастыра кляштар базыльян[1].

У 1756—1767 гадах на месцы драўлянага кляштара па праекце Іагана Глаўбіца пабудаваны мураваны касцёл і кляштарны комплекс у стылі барока. Манастыр і царква былі пабудаваны на паўночным беразе возера Вялікае. Пры манастыры працавала шасцікласная школа. Пасля роспуску Ордэна базыльян кляштар і касцёл у 1839 годзе перайшлі да праваслаўнай царквы.

Паводле Рыжскага мірнага дагавора (1921) у складзе Польшчы, Глыбоцкі павет Віленскага ваяводства. У Беразвеччы, у былым кляштары, размяшчаўся асноўны гарнізон батальёна Беразвецкага КАП. У гэты перыяд у вёсцы пабудаваны два дамы ў закапанскім стылі. Паселішча было ў юрысдыкцыі земскага суда ў Глыбокім і земскага суда ў Вільні. Пошта знаходзілася ў Падсвіллі.

Падчас паходу Чырвонай Арміі ў Заходнюю Беларусь, занята 18 верасня 1939 года. З 1939 года ў складзе БССР. У будынку былога кляштара створана следчая турма НКУС. У чэрвені 1941 года, пасля пачатку нямецка-савецкай вайны, НКУС знішчыў вязняў у Беразвеччы.

У 1949 годзе польскія вайсковыя могілкі жаўнераў 19-га Валынскага кавалерыйскага палка, загінулых ў польска-савецкай вайне, зруйнаваны, на іх месцы пабудаваны жылыя дамы для супрацоўнікаў турмы. Ацалелыя фрагменты надмагільных пліт выкарыстаны для стварэння лапідарыя, размешчанага побач з магіламі польскіх жаўнераў на Копцаўскіх могілках. У 1970 годзе разбурана базыліянская царква, унікальны помнік віленскага барока. Будынак кляштара да цяперашняга часу выкарыстоўваецца як турма.

З верасня 2004 года дзейнічае жаночы праваслаўны манастыр св. Архангела Міхаіла[2].

Насельніцтва

• 1921 год – 84 чалавекі, 19 дамоў (перапіс); у т.л. 38 каталікоў, 37 праваслаўных, 9 іўдзеяў; з іх запісаны як палякі – 74, яўрэі – 9, рускія – 1.
• 1931 год – 369 чалавек, 11 дамоў.

Вернікі належалі да рымска-каталіцкай Глыбоцкай парафіі і праваслаўнага Галубіцкага прыходу.

Турма і яе ахвяры

1941

Пасля ўварвання Трэцяга Рэйху ў СССР, НКУС заняўся ліквідацыяй турмы (гл. Турэмныя расстрэлы НКУС, 1941). Некалькі сотняў чалавек ліквідавалі ў манастыры, а астатніх некалькі тысяч павялі паходнай калонай (па дванаццаць чалавек у шэраг, даўжыня калоны каля 1500 м) у кірунку Полацк — Віцебск. Пасля выхаду Чырвонай Арміі з Беразвечча сяляне дабраліся да турмы, целы забітых ляжалі ў пустых ямах за кляштарам. Калона вязняў (без ежы і пітва) пакідала целы на «сцежцы смерці». Вязні былі ліквідаваны за Дзвіной каля калгаса Таклінава (цяпер вёска Мікалаева, каля Уллы) 25 або 26 чэрвеня 1941 года. Пасля налёту нямецкага самалёта калона палонных на дарозе была абстраляна з кулямётаў.

Акрамя таго, савецкія ўлады знішчылі ў Беразвеччы больш за 4700 мясцовых жыхароў.

Нямецкая акупацыя

З верасня 1941 г. кляштар выкарыстоўваўся немцамі. Гэта было месца расстрэлаў рускіх, беларусаў, палякаў, яўрэяў, італьянцаў і прадстаўнікоў іншых нацыянальнасцей. Зняволеных катавалі ў манастыры і ў Барэцкім лесе на заходнім беразе Вялікага возера. У лесе ёсць дагледжаныя могілкі. Злева ад увахода — на каменнай пліце — надпіс на беларускай мове — «Пахаваны целы больш за 27 тысяч ваеннапалонных Беразвецкага лагера смерці і каля 200 італьянскіх салдат, расстраляных нямецка-фашысцкімі акупантамі ў 1941—1944 гг. тут». На галоўнай алеі 27 камянёў — кожны з іх сімвалізуе тысячу забітых.

У лесе, каля помніка ахвярам ліквідацыі Глыбоцкага гета, у 2002 годзе намаганнямі Рады аховы памяці змагання і пакутніцтва быў усталяваны помнік у гонар расстраляных тут палякаў. Яны былі расстраляныя 4 сакавіка 1942 г. і беатыфікаваны папам Янам Паўлам ІІ 13 чэрвеня 1999 г.:

• а. Мечыслаў Багаткевіч
• а. Уладзіслаў Мачковяк
• а. Станіслаў Пыртэк

Расстраляны 4 ліпеня 1942 г.:

• байцы Арміі Краёвай
• Айцец Баляслаў Мацэеўскі (1897—1942), пробашч парафіі Беззаганнага Зачацця Найсвяцейшай Панны Марыі і св. Антонія Падэўскага ў Паставах,
• Айцец Рамуальд Дроніч (1897—1942), пробашч парафіі Св. Яна Хрысціцеля ў Ваўкалаце,
• Айцец Адам Масюляніс (1911—1942), пробашч парафіі Св. Міхала Арханёла ў Лужках,
• Ксёндз доктар Антоній Скорка (1888—1942), пробашч парафіі Св. Міхала Арханёла ў Варапаеве,
• Айцец Уладзіслаў Вечарэк (1903—1942), салезіянін з парафіі Імя Марыі ў Параф’янаве .

Паводле ацэнак гісторыкаў, на могілках пахавана каля 30 тысяч яўрэяў, у тым ліку ахвяры НКУС у 1939—1941 гадах і пасля 1944 года.

• Галерея
• Помнік на месцы расстрэлу калоны вязняў турмы ў Беразвеччы каля вёскі Мікалаева
• Помнік на магіле больш чым 27 тысяч ваеннапалонных Беразвецкага лагера смерці і каля 200 італьянскіх салдат
• Помнік тысячам ахвяр сталінскага і нацысцкага рэжымаў, расстраляных у кляштары ў Беразвеччы
• Брацкая магіла ў памяць 2500 яўрэяў з Глыбокага і ваколіц
• Справа — магіла палякаў, ахвяр немцаў у 1942 годзе

Зноскі

1. ↑ Życie monastyczne w II Rzeczypospolitej. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku. pp. 25. ISBN 978-83-7431-127-4.
2. ↑ История обители(руск.) .