wd wp Пошук:
    ⬜

    Паставы

    Паста́вы[2] (трансліт.: Pastavy) — горад у Віцебскай вобласці Беларусі, на рацэ Мядзелцы, адміністрацыйны цэнтр Пастаўскага раёна.

    Знаходзіцца за 250 км на захад ад Віцебска. Чыгуначная станцыя на лініі Віцебск — Вільнюс (Літва). Вузел аўтадарог на Браслаў, Глыбокае, Шаркаўшчыну, Мядзел, курортны пасёлак Нарач. Насельніцтва — 19882 чалавек (2017)[3].

    Назва

    Ёсць некалькі версій паходжання тапоніма Паставы. Звычайна назву гораду выводзяць ад слова стаў, то бок ‘сажалка’, ‘запруда’. Паводле іншай версіі, тапонім паходзіць ад слова «постаў», якое азначае ‘пара жорнаў у млыне для памолу збожжа’.[4] Паводле гістарычных крыніц пастаўскі млын меў два поставы. Пры гэтым асобна вылучаецца меркаванне філолага Алеся Адамковіча, які сцвярджае, што тапонім мае балцкае паходжанне і суадносіцца з назвамі азёраў ва Усходняй Літве, што непасрэдна мяжуе з Пастаўскім раёнам: Pastovis, Pastovys, Pastovėlis. Тлумачацца яны ад літоўскага слова pаstovis — «глыбокае месца ў рацэ, дзе павольна цячэ вада», адсюль «стаячая вада, якая не цячэ»[5].

    Гісторыя

    Дагістарычны час

    Першыя людзі на тэрыторыі цяперашніх Паставаў з’явіліся ў эпоху позняга неаліту і ранняга бронзавага веку (кан. III — пач. II тыс. да н.э.), пра што сведчаць матэрыялы археалагічных раскопак у заходняй частцы горада, на беразе Задзеўскага возера.

    Вялікае Княства Літоўскае

    Упершыню згадваецца ў 1409 годзе, калі вялікі князь літоўскі Вітаўт надаў Зяновію Братошычу, продку рода Зяновічаў, акт на заснаванне на месцы вёскі Пасаднік мястэчка з новай назвай Паставы[6]. У 1414 годзе Зяновій Братошыч атрымаў ад вялікага князя Вітаўта пацверджанне ўладання бацькоўскімі маёнткамі, сярод якіх згадваюцца Паставы з вялікімі абшарам да ракі Дзісны і мяжы Полацкага павета[7].

    У 1516 годзе ўласнік Пастаў Юрый Зяновіч са сваімі сынамі зафундаваў касцёл Божай Маці[8] (перабудаваны ў 1760, пасля пажару 1840 года набажэнствы былі перанесены ў францішканскі касцёл). У апісанні Віленскага біскупства, здзейсненага прэлатам Янам Альбінам у 1522 годзе, згадваецца і касцёл у Паставах, але яшчэ як не кансэкраваны. Па просьбе святара Мікалая з Вайцешына сыны Юрыя Зяновіча ў 1522 пацвердзілі гэты фундуш[8].

    У 1522 годзе маёнтак у Паставах падзелены на чатыры часткі паміж братамі Мікалаем, Міхалам, Юрыем і Янам Зяновічамі[9]. З гэтага часу пачынаецца раздробленасць вотчынных земляў. Розныя часткі мяняліся, прадаваліся, пераходзілі ў спадчыну і пасагі.

    Полацкі кашталян Юрый Мікалаевіч Зяновіч (каля 1510—1583) паводле Попісу 1567 года выстаўляў «коней» і са сваёй часткі маёнтка ў Паставах:

    Кашталян земли Полоцкое. Месяца октебра 8 дня. Пан Юръи Зеновъевич, кашталян земли Полоцкое, державца Лепельский, Чичерский и Пропойский… аи с Поставей и с Полавя коней шесть. [10]

    Рэч Паспалітая

    У часы Лівонскай вайны (1558—1583) кароль і вял.кн. Стэфан Баторый адпраўляў адсюль плыты з артылерыяй да Полацка: у 1581 годзе з Вільні «венгерская пехота шла пешым шляхам да Пастаў, адсюль на лодках (navibus), разам з гарматамі і іншымі цяжкімі вайсковымі снарадамі, яна па рацэ прыбыла ў Дзісну»[11].

    1617 год — у Паставах на Востраве (Гарадзішча) Станіславам Бяганскім пабудаваны каталіцкі храм Беззаганнага зачацця Дзевы Марыі і кляштар францысканцаў:

    Я, Станіслаў Бяганскі з Бяганава, сакратар і дваранін яго каралеўскай міласці… касцёл і кляштар мною збудаваныя, усё касцёльнае начынне, а таксама ўвесь пляц і землі, як тое Гарадзішча з даўніх часоў мела і цяпер мае… дзеля гонару і хвалы Пану Богу ўсемагутнаму, згаданаму ордэну святога Францыска і адразу ў моц, уладанне і вечнае карыстанне падаў і паступіў цяперашняму гвардыяну Гіяцынту Сецкаму і нашчадкам яго на вечныя часы[12].

    Да часткі Паставаў, якая належалі Бяганскім, адносіліся вёскі Касцені, Сіўцы, Чаранкі, Палуйкі. Пазней у Паставах пабудаваны двор Бяганскіх.

    Полацкі кашталян Мікалай Багуслаў Зяновіч меў толькі дзве дачкі (Ганну Соф’ю і Соф’ю), абедзве бацькоўскі пасаг у Паставах саступілі свайму кузэну з малодшай лініі Яну Зяновічу.

    У 1620 годзе Ян Зяновіч набывае ўсе часткі Пастаў ад сваіх братоў за 5306 коп літоўскіх грошаў. Акрамя таго, выкупляе часткі Пастаў ад Гойскага і Хржчонавіча.

    Паводле інвентара 1628, цэнтрам Паставаў была гандлёвая плошча (стаялі касцёл з плябаніяй, карчма, 6 двароў гандляроў і рамеснікаў). На вуліцах-дарогах, што вялі на Мядзел, Глыбокае і Друю, налічвалася 26 двароў. За ракой Мядзелкай размяшчалася прадмесце Зарэчча, якое мела 17 двароў. Былі таксама 2 пасады па 8 і 9 двароў. Агулам у Паставах было 66 двароў. За межамі мястэчка быў сядзібны комплекс.

    Падчас паходу маскоўскіх войскаў на Вільню ў 1655 годзе мястэчка было захоплена і спалена корпусам Васіля Пятровіча Шарамецева, пасля чаго тут засталося толькі 5 двароў.

    У 1686 годзе Паставы, Востраў, Сударвы атрымала ва ўладанне Апалонія Бяганская. Ужо ў 1692 годзе тут налічвалася 142 двары, 994 жыхары.

    У 1713 годзе кароль Аўгуст ІІ па просьбе Яна Казіміра Бяганскага аб’явіў прывілей на заснаванне кірмашоў у Паставах.

    Адзіная спадчынніца маёмасці Зяновічаў і Бяганскіх Ганна Бяганская ў 1722 годзе выйшла замуж за Бенедыкта Тызенгаўза і прынесла яму гэту маёмасць у пасаг. Неўзабаве Тызенгаўзы даведаліся, што гэтыя землі былі закладзеныя і абцяжараны вялікімі даўгамі, што выклікала канфлікт паміж Тызенгаўзамі і Бяганскімі, але ўрэшце Паставы засталіся ва ўласнасці Тызенгаўзаў.

    У 1755 браты Антоні, Міхал і Казімір падзялілі спадчыну бацькі Бенедыкта Тызенгаўза, пасаг маці — Паставы — быў падзелены на тры часткі. Неўзабаве Антоні Тызенгаўз выкупіў у сваякоў іх пастаўскія маёнткі і стаў адзіным уласнікам Пастаў, менавіта тут ён распачаў пабудову сваёй асабістай рэзідэнцыі[13].

    Па ініцыятыве літоўскага падскарбія ў 2-й палове XVIII ст. у Паставах пабудаваны фабрыкі (папяровая, палатняная, паясоў), некалькі млыноў, гарбарня, пры ўдзеле італьянскага архітэктара Джузэпэ Сака створаны архітэктурны комплекс з жылых дамоў, гандлёвых радоў і палаца (на месцы сядзібы ХVII ст.). «З беднага драўлянага мястэчка Паставы ў яго часы пераўтварыліся ў прыгожае каменнае»[11]. З Мядзела быў перавезены гродскі суд.

    Увосень 1781 у Паставы з Гарадніцы пераехала балетная школа. Дзякуючы намаганням падскарбія ў 1784 быў падрыхтаваны «Балет водаў, ці Купанне Дыяны». У лютым 1785 школа атрымала ўсе неабходныя падручнікі і дапаможнікі. Пасля смерці падскарбія ў 1785 яго спадкаемцы перадалі балетную трупу каралю Станіславу Аўгусту Панятоўскаму, у Варшаве яна стала асновай для каралеўскага балета.

    У 1785 г. Паставы адышлі пляменніцы Тызенгаўза Сафіі Хамінскай, пасля яе смерці маёнтак перайшоў да яе стрыечнага брата Ігнація Тызенгаўза, які запісаў яго свайму сыну Канстанціну Тызенгаўзу.

    З 1791 года Паставы — горад, цэнтр Завілейскага павета.

    Расійская імперыя

    З 1793 года ў складзе Расійскай імперыі, да 1796 — цэнтр Пастаўскага павета. У 1796 годзе статус паніжаны да мястэчка, Паставы сталі цэнтрам воласці Дзісненскага павета. У 1796 годзе Паставам нададзены герб: «у павеце гэтага горада пры мястэчку Міздолі ў возеры здзяйсняецца багатая рыбная лоўля, якая забяспечвае губернскі горад Мінск і іншыя; у знак гэтага ў блакітным полі намалявана ўнізе пірамідальна расцягнутая срэбная рыбалоўная сетка, а зверху такім жа чынам, кутом пакладзены і звернутыя галовамі ўніз тры залатыя рыбы»[11].

    З 1806 г. тут жыў учоны — урач Юзаф Кавальскі, пра метады лячэння якога расказаў праз «Віленскую газету» Адам Міцкевіч. Сяброўствам з вучоным і яго жонкай Каралінай Кавальскай навеяны верш паэта «Вяртанне бацькі».[14]

    З 1814 г. у родавым маёнтку ў Паставах стала пасяліўся Канстанцін Тызенгаўз. У 1-й палове XIX ст. тут заснаваны арніталагічны музей і мастацкая галерэя (апісаная Аляксандрам Пшаздзецкім «Пастаўская карцінная галерэя», 1842). Экспанаты арніталагічнага музея адышлі да Віленскай археалагічнай камісіі, а сямейны архіў Тызенгаўзаў быў перададзены ў бібліятэку ардынацыі Пшаздзецкіх у Варшаве.

    Дзейнічалі папяровая фабрыка, 2 млыны, сукнавальня, налічвалася 111 двароў.

    У 1815 годзе згарэла драўляная праваслаўная царква, і Канстанцін Тызенгаўз перадаў вернікам двухпавярховы каменны будынак, які быў перароблены ў царкву.

    У 1827 годзе ліквідаваны кляштар базыльянаў.

    У 1832 годзе ліквідаваны кляштар францысканцаў.

    Пасля смерці Канстанціна Тызенгаўза ў 1853 годзе Паставы пераходзяць ва ўласнасць графа Райнольда Тызенгаўза, які быў апошнім нашчадкам мясцовай лініі роду Тызенгаўзаў. У 1881 годзе маёнтак Паставы пераходзіць ва уласнасць яго сястры Марыі Ганны, якая выйшла замуж за графа Аляксандра Пшаздзецкага. Надалей да Другой сусветнай вайны Паставы належаць роду Пшаздзецкіх. Канстанцінам і Густавам Пшаздзецкімі заснаваны вінакурны завод, яшчэ адзін заснаваў у 1885 г. Іосіф Пшаздзецкі (арандатар А. Пергамент).

    У Пастаўскім маёнтку ў 1881 г. налічвалася 746 рэвізскіх душ. У 1886 г. у Паставах 66 двароў, 726 жыхароў, валасное праўленне, касцёл, сінагога, праваслаўная царква, школа, паравы і вадзяны млыны, 17 крам, 4 піцейныя дамы, сукнавальня, праводзіліся 7 кірмашоў на год і штотыднёвы базар па нядзелях.

    У 1886 годзе згарэла каменная праваслаўная царква, у 1894 годзе быў асвечаны новаадбудаваны храм.

    У 1898—1904 гадах быў пабудаваны на месцы былога францішканскага кляштара мураваны касцёл Святога Антонія Падуанскага.

    На развіццё Пастаў вялікі ўплыў зрабіла пракладка чыгуначнай лініі Новасвенцяны — Беразвечча, у 1895 годзе пачаўся рух цягнікоў з Літвы да мястэчка, а ў наступныя два гады чыгунку працягнулі да Варапаева і Глыбокага.

    Паводле перапісу 1897 года ў Паставах налічвалася 2397 жыхароў, з іх 58 % — габрэі, якія трымалі ў сваіх руках гандаль.

    У 1900-13 гадах у маёнтку Пшаздзецкіх у Паставах дзейнічала Пастаўская школа парфорснага палявання.

    У 1903—1905 гадах у доме аптэкара Казіміра Парнеўскага на вуліцы Задзеўскай хаваўся ад пераследу Юзаф Пілсудскі.

    Першая Сусветная і савецка-польская войны

    Падчас Першай Сусветнай вайны Паставы апынуліся на лініі фронта. У ходзе Свянцянскага прарыва 20 верасня 1915 года горад быў захоплены нямецкімі войскамі. У ходзе жорскіх кавалерыйскіх баёў каля Паставаў і возера Задзеўскае ў кастрычніку 1915 года наступленне нямецкіх войскаў было спыненае. Заходняя ўскраіна горада засталася пад нямецкім кантролем, там былі створаны ўмацаванні. 18-28 сакавіка 1916 года расійскія войскі зрабілі спробу прарваць фронт на ўчастку возера Нарач — Паставы, але ліквідаваць Свянцянскі выступ падчас крывапралітных баёў не атрымалася. Больш актыўных баявых дзеянняў не вялося, рускія войскі былі адведзены на ўсходні бераг Мядзелкі[15].

    У сакавіку 1917 года быў утвораны Савет салдацкіх і сялянскіх дэпутатаў, паралельна дзейнічалі органы ўлады Часовага ўраду. У лістападзе 1917 года ўлада ў горадзе перайшла да Ваенна-рэвалюцыйнага камітэта. Аднак 18 лютага 1918 года нямецкія войскі пачалі наступленне і захапілі Паставы, была адноўлена валасная ўправа, скасаваныя дэкрэты савецкай улады.

    Пасля зыходу нямецкага войска ў 1919 годзе пачынаецца барацьба за кантроль над горадам паміж польскімі і бальшавіцкімі войскамі. 19-21 чэрвеня 1919 года ў ходзе Польска-савецкай вайны пад Паставамі адбылася бітва паміж польскімі легіянерамі 6-га пяхотнага палка і атрадамі Чырвонай Арміі, якая скончылася адступленнем чырвонаармейцаў. 8 ліпеня 1919 года ў горад увайшлі часткі Чырвонай Арміі. 1 чэрвэня 1920 года польская армія пачала чарговае наступленне, падчас якога з баямі авалодала горадам.

    Міжваенная польская дзяржава

    З 1921 годзе Паставы знаходзяцца ў складзе Польшчы, горад і цэнтр Пастаўскага павета Віленскага ваяводства. У канцы 1920-х гадоў тут працавалі 2 лесапільныя заводы (належалі Пергаменту і Зінгеру) і цагельня (належала Райхелям), паравы млын, бровар, пякарня, фарбавальня, смалярня, дзейнічалі кааператывы «Выгода» і «Зерне», рыбалавецкае таварыства, 47 крам.

    18-19 жніўся 1931 года ў Паставах адбыліся мясцовыя ўрачыстасці Архідыяцэзійнага Эўхарыстычнага Кангрэса з удзелам віленскага біскупа Рамуальда Ялбжыкоўскага[16].

    У 1934 годзе ўзведзены помнік польскім вайскоўцам, якія загінулі падчас польска-савецкай вайны ў 1919 і 1920 гадах. У 1939 годзе помнік спрабавалі знішчыць танкамі, але толькі збілі жалезныя крыжы, а сам помнік захаваўся да цяперашняга часу.

    У 1935 годзе пасля смерці Юзафа Пілсудскага для ўшанавання яго памяці Рынкавая плошча ў Паставах была перайменавана ў плошчу Юзафа Пілсудскага, дом аптэкара Парнеўскага быў выкуплены і ператвораны ў дом-музей, на будынку ўсталявана шыльда «Тут спыняўся будаўнік Польшчы Юзаф Пілсудскі ў 1903—1905 гадах» (у 1939 годзе шыльда знішчана, а музейная экспазіцыя ліквідавана).

    У 1935—1939 гадах у Паставах размяшчаўся 23-ці Гродзенскі ўланскі полк.

    У 1938 годзе ў Паставах сфарміраваны батальён Народнай Абароны (ON) «Postawy», які ўваходзіў у склад паўбрыгады «Dzisna», штаб якой знаходзіўся ў Паставах. Камандзірам паўбрыгады быў палкоўнік Эдвард Пярковіч, жыхар Пастаўскага павета.

    У Паставах дзейнічаў павятовы камітэт БСРГ пад старшынствам Антона Таяновіча, у падполлі дзейнічала КПЗБ, сакратаром Пастаўскага падпольнага райкама быў Ілля Асяненка.

    Другая сусветная вайна

    З 1939 года Паставы знаходзяцца ў складзе БССР, горад мае 3,4 тыс. жыхароў. З 1940 года — раённы цэнтр Вілейскай вобласці. У 1940 годзе знішчаны гандлёвыя рады на рынкавай плошчы (якія паходзілі з канца XVIII стагоддзя) .

    У Вялікую Айчынную вайну 6.7.1941 горад акупіраваны нацыстамі.

    У красавіку 1942 года нацысты стварылі Пастаўскае гета, дзе на 1 ліпеня 1942 года трымалі 848 яўрэяў[17]. Да лістапада 1942 года пастаўскае гета было знішчана.

    У 1942 годзе нацысты расстралялі ксяндза Браніслава Маціеўскага, які быў мясцовым пробашчам з 1935 года[18].

    У пачатку 1943 года ў Паставах размяшчаўся 102-ы латышскі паліцэйскі батальён, паліцэйская кавалерыйская і ездавая школа.

    Летам 1943 года былі створаны суполкі Саюза беларускай моладзі, у Пастаўскім павеце кіраўніком быў Яўген Занкавіч, у Пастаўскай семінарыі — Віктар Сікора. У красавіку 1944 года пасля візіта ў Паставы Францішка Кушаля быў створаны 35-ы батальён Беларускай краёвай абароны, якім камандаваў Леў Глінскі.

    Са снежня 1942 года ў горадзе дзейнічаў падпольны Пастаўскі раённы камсамольскі цэнтр у складзе Мікалая Кукеля, Ганны Маслоўскай і Мікалая Асяненкі.

    Горад вызвалены 5.7.1944 года часцямі 145-й Віцебскай стралковай дывізіі 1-га Прыбалтыйскага фронту ў ходзе Шаўляйскай аперацыі. Пры абароне і вызваленні загінулі савецкія воіны, якія пахаваны ў 2 брацкіх магілах на пл. імя Леніна (2 чал.) і на вул. Чырвонаармейскай (327 чал.). Памяць загінуўшых ушанавана помнікамі.

    На месца пахавання мірных грамадзян, расстраляных нацыстамі ў 1941 г., у 2006 г. ля стадыёна ўсталяваны памятны знак з надпісам.

    Пасляваенны час

    З 20.9.1944 — у складзе Маладзечанскай вобласці. У 1945—1947 гадах у Паставах дзейнічае суполка арганізацыі Саюз беларускіх патрыётаў. У 1940—1954 гадах цэнтр Пастаўскага сельсавета. З 20 студзеня 1960 года ў складзе Віцебскай вобласці. У 1970 годзе ў Паставах 15,1 тыс. жыхароў, у 2001 — 21,1 тыс. жыхароў.

    Насельніцтва

    • 1897 год — 2397 чал.[19]
    • 1939 год — 3,4 тыс. чал.
    • 1970 год — 15,1 тыс. чал.
    • 1995 год — 23,9 тыс. чал.[19]
    • 2001 год — 21,1 тыс. чал.;
    • 2009 год — 19,8 тыс. чал.;
    • 2010 год — 19,8 тыс. чал.;
    • 2014 год — 20,1 тыс. чал.;
    • 2016 год — 20 039 чал.[20];
    • 2017 год — 19 882 чал.[3]

    Эканоміка

    Дзейнічаюць прадпрыемствы харчовай (кансервавы завод, малаказавод, хлебазавод), лёгкай (прадпрыемства «Беліт», ільнозавод), дрэваапрацоўчай прамысловасці («Паставы-мэбля»), тыпаграфія, лясгас. Гасцініца. Дом паляўнічага.

    У горадзе функцыянуюць наступныя прадпрыемствы:

    • Радыёэлектронная прамысловасць
      • ПВУП «Завод Беліт»
    • Лясная і дрэваапрацоўчая прамысловасць
      • ДЛГУ «Пастаўскі лясгас»
      • ААТ «Поставымебель»
      • ТАА «Вытворча-мэблевы цэнтр»
      • ПВУП «Пастаўскі мэблевы цэнтр»
    • Лёгкая і харчовая прамысловасць
      • ПУП «Камбінат кааператыўнай прамысловасці Пастаўскага райпо» (хлебакамбінат)
      • ААТ «Пастаўскі льнозавод»
      • ААТ «Пастаўскі малочны завод»[21]
    • Меліярацыйныя і дарожна-будаўнічыя арганізацыі
      • ДКУАСП «Рассвет Пастаўскі»
      • Пастаўскі ДРБУ-132,
      • ДЭУ-33
      • УП «Пастаўскае ПМС»
    • Адукацыя
    • Турызм
      • Тры гасцініцы
    • СМІ
    • Культура
    • Спорт
      • ФК ПМЦ
      • Фізкультурна-аздараўленчы цэнтр

    Славутасці

    Вядомыя асобы

    Асноўны артыкул: Вядомыя асобы Паставаў

    Гл. таксама

    Зноскі

    1. ↑ Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.
    2. ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Віцебская вобласць: нарматыўны даведнік / У. М. Генкін, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2009. — 668 с. ISBN 978-985-458-192-7 (DJVU).
    3. 1 2 Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2017 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2016 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу(руск.) . Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (29 сакавіка 2017). Праверана 3 красавіка 2017.
    4. ↑ Жучкевич В. А. Топонимика Белоруссии. — Минск: Наука и техника, 1968. — С. 162. — 184 с.
    5. ↑ Адамковіч А. Літоўскія назвы ў тапаніміцы нашага рэгіёна. Паставы, 2018. С. 8-9; Vanagas A. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. Vilnius, 1981. P. 248.
    6. ↑ Józef Ziemczonok.Traktem Stefana Batorego. Postawy na pograniczu kultur 1409-1939-2009. Warszawa 2009. S. 28-29.
    7. ↑ Насевіч В. Л. Зяновічы // Вялікае Княства Літоўскае: У 2 т. — Мн.: БелЭн, 2005. — Т. 1: А-К. — С. 660.
    8. 1 2 Acta primae Visitationis diocesis Vilnensis anno Domini 1522 peractae: Vilniaus Kapitulos archyvo Liber IIb atkūrimas (Historiae Lituaniae fontes minores, VIII). Sud., tekstus ir rankraščius parengė, moksl. įvadą ir paaiškinimus parašė S.C. ROWELL. Vilnius, 2015. — CII, 330 p. — P. 135—136.
    9. ↑ Aftanazy R. Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej. Cz.1. T.4.- Wroclaw. — 1993. — S.310.
    10. ↑ Литовская Метрика. Отдел первый. Часть третья: Книги публичных дел. Переписи воска Литовского/ Русская историческая библиотека, издаваемая императорскою Археографическою комиссиею. Т.33. — Петроград, 1915. — С.438 — 439.
    11. 1 2 3 Сапунов А., кн. Друцкий-Любецкий В. Материалы по истории и географии Дисненского и Вилейского уездов Виленской губернии. Витебск, 1896. С. 154—159.
    12. ↑ Города и местечки Великого Княжества Литовского. Мінск: Беларуская Энцыклапедыя Пятруся Броўскі, 2009. С. 258.
    13. ↑ Гардзееў Юрый. Антоні Тызенгаўз і яго эпоха. — Мінск: Рыфтур прынт, 2021.
    14. ↑ Паставы. Гарады і вёскі Беларусі. Энцыклапедыя. Т. 10. Віцебская вобласць. Кніга IV. Мінск: Беларуская энцыклапедыя імя Пятруся Броўкі, 2020. — С. 11-18.
    15. ↑ Пракаповіч Ігар. Паставы: гістарычная хроніка горада. Мінск: Кнігазбор, 2017. С. 41-44.
    16. ↑ http://postawyiokolice.blogspot.com/2021/01/kongres-eucharystyczny-w-postawach-w.html
    17. ↑ К’яры Бернгард. Штодзённасць за лініяй фронта. Мінск, 2008. С. 262.
    18. ↑ http://postawyiokolice.blogspot.com/2011_05_01_archive.html
    19. 1 2 Беларусь, 1995
    20. ↑ Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2016 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2015 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу(руск.) . Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (30 сакавіка 2016). Праверана 3 красавіка 2017.
    21. ↑ ААТ «Пастаўскі малочны завод»
    22. ↑ Людміла Дучыц. Культавыя дрэвы ў Беларусі

    Літаратура

    Спасылкі

    Тэмы гэтай старонкі:
    Катэгорыя·Населеныя пункты Беларусі без сельсавета Катэгорыя·Населеныя пункты Беларусі з насельніцтвам з Вікідадзеных Катэгорыя·Населеныя пункты Пастаўскага раёна Катэгорыя·Населеныя пункты паводле алфавіта
    Змесціва гэтай старонкі з праектаў амерыканскага фонда «Вікімедыя» дасяжнае пад сукупнай ліцэнзіяй CC BY-SA 3.0 і GFDL.
    Энцыклапедычны партал «Месцы беларускія» miescy.viedy.be