wd wp Пошук:
    ⬜

    Бярозаўка (горад)

    У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Бярозаўка, значэнні.

    Бяро́заўка[2] (афіц. транс.: Biarozaŭka) — горад у Лідскім раёне Гродзенскай вобласці. Размешчаны на левым беразе р. Нёман (за 1,5 км ад ракі), за 27 км на паўднёвы ўсход ад Ліды, на аўтадарозе Ліда — Навагрудак, за 7 км ад чыгуначнай станцыі Нёман. Насельніцтва 10 311 чал. (2018)[3].

    Гісторыя

    У 1861 годзе ўрочышча Бярозаўка вядома ў Лідскім павеце Віленскай губерні, у складзе маёнтка Вашкевічы, уласнасць памешчыка Зянона Ленскага. У 1875 годзе ім была заснавана гута па вырабе шкла каля хутара Устрынь Боркі Лідскага павета (цяпер урочышча Устронь у Навагрудскім раёне).

    У канцы 1884 года Зянон Ленскі атрымаў дазвол на будаўніцтва ў сваім маёнтку Заенчыцы (пры ўпадзенні ў Нёман Чорнай рэчкі) шклозавода. Першую прадукцыю завод даў у 1885. У 1891 годзе арандатарамі завода сталі чэшскія майстры прамысловага шкларобства Вільгельм Краеўскі і Юліус Столе. Ужо ў 1892 яны праводзяць першыя ўдалыя варкі крыштальнага шкла. У 1894 Краеўскі і Столе пачынаюць будаваць уласны завод у 4 км ад арэндаванага, у 1896 атрымліваюць тут першую прадукцыю. З таго часу завод Ленскага сталі называць «Нёман-А» ці «Старая гута», а новы — «Нёман-Б» ці «Новая гута». На кожным з заводаў у 1897 працавала больш як па 100 чал.

    У 1898 годзе за 3 км ад ракі Нёман ва ўрочышчы Бярозаўка А. Квяцінскі будуе яшчэ адзін завод, які неўзабаве ў 1900 пераходзіць да В. Краеўскага і Ю. Столе. У 1902 апошнія закрылі «Старую гуту», а яе назву «Нёман-А» прысвоілі заводу ў Бярозаўцы, які становіцца галоўным. Зараз на месцы размяшчэння «Старой гуты» захавалася толькі вялікая колькасць шклобою і вогнетрывалага лому ад збураных печаў ды асобныя кусты бэзу, парэчак і агрэсту. А вакол дзеючага завода вырас горад Бярозаўка.

    Шклозавод «Нёман» склаўся на базе заводаў «Нёман-А» (хутар Бярозаўка) і «Нёман-Б» (хутар Новая Гута). У 1908 годзе на першым заводзе працавалі 552 рабочыя, на другім — 454.

    У 1913 годзе быў закрыты адзін завод, пасля пачатку Першай сусветнай вайны, з набліжэннем фронту ў 1915 годзе — другі. У верасні 1915 Бярозаўку акупіравалі германскія войскі.

    У студзені 1919 на кароткі час устаноўлена савецкая ўлада. 3 красавіка 1919 ўрочышча акупіравана польскімі войскамі. У ліпені 1920 вызвалена Чырвонай Арміяй, у верасні зноў занята польскімі войскамі.

    З 1921 года Бярозаўка ў складзе Польшчы, у Навагрудскім павеце Нвагрудскага ваяводства. У 1921 годзе 12 двароў, 65 жыхароў. У 1927 на заводзе ў Бярозаўцы працавалі 338 чал. 17 мая 1929 тут адбылася буйная забастоўка з удзелам 700 рабочых, якая доўжылася каля 1,5 месяца.

    З 1939 года ў БССР. Шклозавод быў нацыяналізаваны. 3 4.12.1939 ў Баранавіцкай вобласці, з 15.1.1940 ў Навагрудскім раёне, з 12.10.1940. цэнтр Бярозаўскага сельсаета. У 1940 годзе вёска, 135 двароў, 1730 жыхароў; працавалі шклозавод (760 рабочых), электрастанцыя, лесапільны завод, млын, клуб, бальніца, сталовая, сярэдняя школа.

    У Вялікую Айчынную вайну ў канцы чэрвеня 1941 года акупіравана нацыстамі, якія загубілі тут 200 савецкіх ваеннапалонных. Пры вызваленні вёскі ў ліпені 1944 загінулі 20 савецкіх воінаў і партызан.

    У 1945 годзе на адноўленым шклозаводзе працавалі 326 чал., пры ім адкрылася рамеснае вучылішча № 17, у 1947 — школа майстроў.

    3 8.1.1954 Бярозаўка ў Гродзенскай вобласці. 15 мая 1959 года пераўтворана ў рабочы пасёлак[4].

    25 снежня 1962 года перададзена ў Лідскі раён. У 1967 на шклозаводзе працавалі 1700 рабочых. 24 чэрвеня 1968 года пераўтворана ў гарадскі пасёлак.

    У 1969 годзе ў Бярозаўцы 5,1 тыс. жыхароў. У 1982 годзе на базе школы майстроў адкрыта Нёманскае тэхнічнае вучылішча шкляной прамысловасці № 159 (з 1984 сярэдняе прафесійна-тэхнічнае вучылішча № 116 шкляной прамысловасці).

    З 1995 года Бярозаўка — горад. У 1996 годзе налічвала 11 тыс. жыхароў.

    Насельніцтва

    • XX стагоддзе: 1969 — 5,1 тыс. чал.; 1991 — 11,8 тыс. чал.; 1994 — 12,5 тыс. чал.
    • XXI стагоддзе: 2004 — 12,0 тыс. чал.; 2006 — 11,8 тыс. чал.; 2009 — 11,7 тыс. чал.; 2013 — 10,6 тыс. чал.; 2015 — 10 533 чал.[5]; 2016 — 10 478 чал.[6]; 2017 — 10 393 чал.[3];2018 — 10 311 чал.

    Эканоміка

    Шклозавод «Нёман» з’яўляецца галоўным прадпрыемствам Бярозаўкі. Ён выпускае посуд, вазы, дэкаратыўна-мастацкія вырабы. Частка вырабаў экспартуецца за мяжу.

    Прадпрыемствы сацыяльна-бытавога абслугоўвання. Гасцініца.

    Рэлігія

    Касцёл Спаслання Святога Духа (Бярозаўка)

    У 1928 годзе ў Бярозаўцы створана парафія Спаслання Святога Духа. У 1932 годзе пабудаваны касцёл у новазакапанскім стылі, разбураны ў 1954 годзе[7]. У 1992 годзе пабудаваны новы касцёл, які быў кансекраваны 18 жніўня 2001 года[8].

    У 1994 годзе пабудавана царква Жыровіцкай Маці Божай[9].

    Культура

    Бярозаўскі музей шкла. Музей гісторыі Бярозаўкі, музей «Сялянская хатка» ў 3-й школе.

    Вядомыя асобы

    Асноўны артыкул: Вядомыя асобы Бярозаўкі

    Зноскі

    1. ↑ Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.
    2. ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гродзенская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2004. — 469 с. ISBN 985-458-098-9 (DJVU).
    3. 1 2 Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2017 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2016 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу(руск.) . Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (29 сакавіка 2017). Праверана 3 красавіка 2017.
    4. ↑ Административно-территориальное устройство БССР: Справочник: В 2-х т. Т.2: (1944—1980 гг.)/Гл. арх. упр. при Совете Министров БССР, Ин-т философии и права АН БССР; Сост. Гриневич С. Д. и др. — Мн.: Беларусь, 1987.- 283 с. С. 92
    5. ↑ Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2015 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2014 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу(руск.) . Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (31 сакавіка 2015). Праверана 3 красавіка 2017.
    6. ↑ Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2016 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2015 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу(руск.) . Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (30 сакавіка 2016). Праверана 3 красавіка 2017.
    7. ↑ Уплыў закапанскага стылю на будаўніцтва касцёлаў у Заходняй Беларусі
    8. ↑ Бярозаўка — парафія Спаслання Святога Духа
    9. ↑ Царква ў гонар абраза Божай Маці «Жыровіцкі»

    Літаратура

    • Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш.. — Мн.: БелЭн, 1996. — Т. 3: Беларусы — Варанец. — 511 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0068-4 (т. 3), ISBN 985-11-0035-8.
    • Бяро́заўка // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 141. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.
    • Гарады і вёскі Беларусі: энцыклапедыя. Т. 9. Гродзенская вобласць. Кн. 2 / рэдкал.: У. Андрыевіч (гал. рэд.) і інш.; Нацыянальная акадэмія навук Беларусі; Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры; Выдавецтва «Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі». — Мінск: БелЭн, 2016. — 848 с.: іл. ISBN 978-985-11-0908-7
    • Нёманскі шклозавод // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 5: М — Пуд / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1999. — 592 с.: іл. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0141-9.

    Спасылкі

    Тэмы гэтай старонкі:
    Катэгорыя·Населеныя пункты Беларусі без сельсавета Катэгорыя·Населеныя пункты Беларусі з насельніцтвам з Вікідадзеных Катэгорыя·Населеныя пункты Лідскага раёна Катэгорыя·Населеныя пункты паводле алфавіта
    Змесціва гэтай старонкі з праектаў амерыканскага фонда «Вікімедыя» дасяжнае пад сукупнай ліцэнзіяй CC BY-SA 3.0 і GFDL.
    Энцыклапедычны партал «Месцы беларускія» miescy.viedy.be