Варонічы (Полацкі раён)

У гэтага тапоніма ёсць і іншыя значэнні, гл. Варонічы.

Варо́нічы[1] (трансліт.: Varoničy, руск.: Вороничи) — вёска ў Полацкім раёне Віцебскай вобласці, на рацэ Ушача. Адміністрацыйны цэнтр Вароніцкага сельсавета. Насельніцтва 543 чал. (1992). Знаходзіцца за 22 км на паўднёвы захад ад Полацка, за 6 км ад чыгуначнай станцыі Ветрына, каля возера Варонічы (Варонеч).

Варонеч — даўняе мястэчка гістарычнай Полаччыны.

Гісторыя

Першы пісьмовы ўспамін пра Варонеч (сяло «Вороноч») датуецца 1552 годам. У гэты час тут было 48 дымоў сялян-дольнікаў, 2 путныя баярыны і 4 агароднікі. Большая частка сяла знаходзілася ва ўладанні царквы, рэшта належала полацкім мяшчанам, якія са свайго маёнтка выстаўлялі ў войска Вялікага Княства Літоўскага аднаго ўзброенага конніка.

У Інфлянцкую вайну (1558—1583), па захопе ў 1563 Полацку маскоўскімі войскамі Івана Грознага, Варонеч зрабіўся адным з фарпостаў абароны Літвы. Паселішча ўключылі ў склад дзяржаўных уладанняў, а ў 1566 полацкі гараднічы Ф. Жук распачаў тут будаванне замка. У 1579, па выгнанні захопнікаў з Полацкага ваяводства, Варонеч вярнулі царкве. Будаванне замка, значнае павелічэнне колькасці жыхароў спрыялі пераўтварэнню сяла ў мястэчка. Станам на 1601 г. у ім было 37 дымоў, царква Раства Багародзіцы, каля ракі Ушача, на гары стаяў замак.

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Варонец апынуўся ў складзе Расійскай імперыі, дзе стаў цэнтрам воласці Лепельскага павета Віцебскай губерні. У XIX ст. у мястэчку існавалі пачатковая школа, бальніца, царква, касцёл. У пач. XX ст. — 57 двароў.

1 студзеня 1919 г. згодна з пастановай I з’езда КП(б) Беларусі Варонічы ўвайшлі ў склад Беларускай ССР, аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад РСФСР. У 1924 г. Варонічы вярнулі БССР, дзе яны сталі цэнтрам сельсавета. Статус паселішча панізілі да вёскі. Станам на 1941 г. тут было 170 двароў, на 1970 — 163, на 1992 — 243.

Насельніцтва

• XIX стагоддзе: 1838 — 98 чал. (47 муж. і 51 жан.), з іх мяшчан-іўдзеяў 15 муж. і 11 жан., сялян памешчыцкіх 30 муж. і 40 жан., аднадворцаў 2 муж.[2]; 1838 — 134 чал.[3]
• XX стагоддзе: 1901 — 300 чал.; 1970 — 511 чал.; 1992 — 543 чал.[4]

Інфраструктура

У Варонічах працуюць сярэдняя школа, бальніца, клуб, бібліятэка, пошта.

Турыстычная інфармацыя

Славутасці

• Замчышча
• Могілкі яўрэйскія
• Брацкая магіла (1941—1944) —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 213Д000651шыфр 213Д000651

Страчаная спадчына

• Капліца (1880; каталіцкая)
• Касцёл (XVIII ст.)
• Сінагога
• Сядзіба Лісоўскіх (XVIII ст.)
• Царква Нараджэння Божай Маці (XVI ст.)
• Царква Святога Георгія (1863)
• Вітаўтавыя Талеркі — камень з шасцю адшліфаванымі паглыбленнямі, які яшчэ у канцы XIX ст. ляжаў каля вёскі[5].
• Вітаўтавы Відэльцы — камень з двума паглыбленнямі, якія формай нагадвалі відэльцы. размяшчаўся на беразе р. Ушачы. Паводле падання, на іх абедаў князь Вітаўт[5].

Зноскі

1. ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Віцебская вобласць: нарматыўны даведнік / У. М. Генкін, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2009. — 668 с. ISBN 978-985-458-192-7 (DJVU).
2. ↑ Соркіна I. Мястэчкі Беларусі ў канцы ХVІІІ — першай палове ХІХ ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. С. 415.
3. ↑ Woroniecz // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom IX: Poźajście — Ruksze. — Warszawa, 1888. S. 953.
4. ↑ М. Спірыдонаў, М. Фамін. Варонічы // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1994. — 537 с., [8] к.: іл. — 20 000 экз. — ISBN 5-85700-142-0. С. 223.
5. 1 2 Заикоўскі Эдвард. Беларусы ведалі сваіх — герояў // Спадчына № 2-1995. С. 193—200.

Літаратура

• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1994. — 537 с., [8] к.: іл. — 20 000 экз. — ISBN 5-85700-142-0.
• Соркіна I. Мястэчкі Беларусі ў канцы ХVІІІ — першай палове ХІХ ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. — 488 с. ISBN 978-9955-773-33-7.
• Woroniecz // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom IX: Poźajście — Ruksze. — Warszawa, 1888. S. 953.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Варонічы (Полацкі раён)
• Варонічы (Полацкі раён) на сайце Глобус Беларусі (руск.)