Паланечка

Палане́чка[1] (трансліт.: Palaniečka, руск.: Полонечка) — вёска ў Баранавіцкім раёне Брэсцкай вобласці. Уваходзіць у склад Вольнаўскага сельсавета. Размешчана за 35 км на паўночны ўсход ад Баранавіч, за 21 км ад чыгуначнай станцыі Пагарэльцы на лініі Баранавічы—Мінск, на р. Змейка (прыток р. Шчара), з г. Баранавічы злучана аўтадарогай. Насельніцтва 612 жыхароў, 264 гаспадаркі (2005).

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Упершыню Паланечка згадваецца ў XVI ст. як мястэчка ў Наваградскім павеце, уладанне Рудамінаў-Дусяцкіх. Пазней мясцовасць перайшла да Радзівілаў, за якімі ў канцы XVIII — пачатку XIX стст. тут збудавалі цагляны палац, у якім размяшчаліся вялікія бібліятэка, архіў, творы мастацтва і калекцыя манет. Першым яго гаспадаром быў князь Мацей Радзівіл, павенчаны з Альжбетай Хадкевіч.

У 1751 годзе ў мястэчку ўзведзены драўляны касцёл Святога Юрыя. У 1777 мястэчка наведаў рускі пісьменнік Д. Фанвізін на шляху з Масквы ў Францыю. Ён пакінуў запісы аб мястэчку і яго ваколіцах.

Пад уладай Расійскай імперыі

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) Паланечка апынулася ў складзе Расійскай імперыі, у складзе Жухавіцкай воласці Навагрудскага павета. У 1819 годзе тут пабудаваны вадзяны млын.

Паводле інвентару 1844 года ў мястэчку было 58 двароў з поўнымі надзеламі і 32 двары з прысядзібнымі дзялянкамі. У местачкоўцаў было каля 50 кароў, 26 коней. Гаспадар Паланечкі князь Канстанцін Радзівіл вызначаўся прагрэсіўнымі поглядамі, падтрымліваў сувязі і сустракаўся з патрыятычнымі дзеячамі Расіі, Польшчы і Беларусі. У 1845 пад яго апякунствам тут знаходзілася рэдакцыя часопісу «Народ і час», які выдаваў Я. Філіповіч (выйшаў толькі 1 нумар). К. Радзівіла ў Паланечцы наведаў паэт Уладзіслаў Сыракомля. У часы нацыянальна-вызваленчага паўстання (1863—1864) у ваколіцах мястэчка дзейнічалі паўстанцкія аддзелы.

У сяр. 1880-х пад назвай Паланечка існавалі 3 населеныя пункты: мястэчка — 62 двары, касцёл, капліца, земскае народнае вучылішча, вадзяны млын, крама; вёска (9 двароў) і маёнтак.

Найноўшы час

У 1909 годзе сяло ў Жухавіцкай воласці Навагрудскага павета.

Згодна з Рыжскім мірным дагаворам (1921) Паланечка апынулася ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе стала цэнтрам гміны Баранавіцкага павета Навагрудскага ваяводства. У гэты час існавалі мястэчка (99 двароў) і фальварак (будынкаў).

У 1939 годзе Паланечка ўвайшла ў склад БССР. З 15 студзеня 1940 года ў Гарадзішчанскім раёне Баранавіцкай вобласці. 12 кастрычніка 1940 года стала цэнтрам сельсавета. Статус паселішча панізілі да вёскі.

У Вялікую Айчынную вайну з канца чэрвеня 1941 года да 7 ліпеня 1944 года акупіравана нямецка-фашысцкімі захопнікамі. На франтах вайны загінуў 71 аднасяльчанін.

З 25 снежня 1962 года ў Баранавіцкім раёне.

• Мястэчка на старых здымках
• Касцёл
• Палац Радзівілаў
• Палац, сходы
• Аранжарэя

У 1940—1960 гадах цэнтр Паланечкаўскага сельсавета[2]. Да 1962 года вёска ўваходзіла ў склад Вольнаўскага сельсавета[3], да 21 ліпеня 1986 года — у склад Савіцкага сельсавета[4].

Да 26 чэрвеня 2013 года вёска ўваходзіла ў склад Паланечкаўскага сельсавета[5].

Інфраструктура

Працуюць выканкам сельсавета, калгасная сядзіба, рамонтныя с.-г. майстэрні, ветэрынарны ўчастак, сярэдняя школа, клуб, бальніца, аптэка, аддзяленне сувязі, бібліятэка, магазін.

Насельніцтва

• XIX стагоддзе:
  • 1886 — 62 двары, 454 жыхары, у маёнтку і вёсцы — 9 двароў.
• XX стагоддзе:
  • 1901 — 459 жыхароў, у маёнтку — 29 жыхароў.
  • 1909 — 90 двароў, 488 жыхароў, у маёнтку — 29 жыхароў.
  • 1921 — 99 дамоў, 523 жыхары, у фальварку — 9 дамоў, 77 жыхароў.
  • 1959 — 404 жыхароў.
  • 1970 — 1071 жыхар.
  • 1998 — 291 двор, 662 жыхары.
• XXI стагоддзе:
  • 2005 — 612 жыхароў, 264 гаспадаркі.

Славутасці

• Палац Радзівілаў (першая палова XIX стагоддзя) —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 113Г000061шыфр 113Г000061
• Юр’еўскі касцёл са званіцай (1751, 1827, 1897) —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Г000062шыфр 112Г000062
• Капліца каля касцёла (пачатак XX ст.)
• Плябанія (пачатак XX ст.)
• Вадзяны млын (1819)
• Праваслаўная капліца на могілках (пачатак XX ст.)
• Брацкая магіла савецкіх воінаў
• Помнік землякам.

Страчаныя

• Адзіны ў раёне турбінны млын (1819). У 70-я гады па загадзе старшыні калгаса з яго знялі ацынкаваную бляху, пасля чаго помнік прамысловай архітэктуры раскалоўся на дзве паловы і абрынуўся ў раку[6].

• Юр’еўскі касцёл
• Званіца і капліца каля касцёла
• Касцёл і плябанія
• Праваслаўная капліца на могілках
• Вадзяны млын

Вядомыя асобы

• Канстанцін Радзівіл (5 красавіка 1793, Рым, Папская вобласць — 6 красавіка 1869, Паланечка, Навагрудскі павет, Мінская губерня, Расійская імперыя) — навагрудскі павятовы маршалак (1832—1834).
• Мікалай Людвігавіч Светлік (1926-72) — Герой Сацыялістычнай Працы.
• Іван Віктаравіч Шут (нар. у 15.12.1932) — вучоны ў галіне прыладабудавання[7].
• Мікалай Мікалаевіч Папок (нар. 1953) — беларускі спецыяліст у галіне тэхналогіі машынабудавання.

Цікавыя факты

• У мясцовым касцёле Св. Георгія хрысцілі Ігната Дамейку.

Зноскі

1. ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Брэсцкая вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2010.— 318 с. ISBN 978-985-458-198-9. (DJVU)
2. ↑ Рашэнне выканкома Брэсцкага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 14 красавіка 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 10.
3. ↑ Рашэнні выканкома Брэсцкага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 15 студзеня і 22 сакавіка 1962 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1962, № 19 (978).
4. ↑ Рашэнне выканкома Брэсцкага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 21 ліпеня 1986 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1986, № 30 (1872).
5. ↑ Решение Брестский облсовет 286 26.06.2013 Об изменениях в административно-территориальном устройстве Барановичского района Брестской области(руск.) . Архівавана з першакрыніцы 2 жніўня 2015. Праверана 2 жніўня 2015.
6. ↑ Старыя вёскі і мястэчкі Баранавіцкага края
7. ↑ Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш.. — Мн.: БелЭн, 2003. — Т. 17: Хвінявічы — Шчытні. — 512 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0279-2 (т. 17), ISBN 985-11-0035-8. — С. 488.

Літаратура

• Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 3, кн. 1. Брэсцкая вобласць / пад навук. рэд. А. І. Лакоткі. — Мн.: БелЭн, 2006. ISBN 985-11-0373-X.
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 5: М — Пуд / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1999. — 592 с.: іл. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0141-9.
• Połoneczka // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. — Tom VIII (Perepiatycha — Pożajście), 1887. — S. 725 (польск.)  (1887)
• Нацыянальны архіў РБ, ф.4, воп. 5, спр. 21204 ф. 30, воп. 5, спр.28, 6753, 67604 воп. 9, спр. 2378, 6753.
• Расійскі дзяржаўны гісторычны архіў, ф.1290, воп.11, спр. 1320—1322.
• Волости и важнейшее селения Европейской России. Вып. 5 СПб., 1886.
• Указатель населенным местностям Гродненской губернии… Гродно, 1905.
• Список населенных мест Минской губернии. Мн., 1909.
• Белоруссия в эпоху феодализма. Т.1-4. Мн., 1959-79.
• Преступления немецко-фашистских оккупантов в Белоруссии: 1941—1944. Мн., 1965.
• Навечно в сердце народном. 3 изд. Мн. 1984.
• Административно-территориальное устройство БССР. Т.1-2. Мн., 1085-87.
• Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі: Брэсцкая вобл. Мн., 1990.
• Памяць: Баранавічы. Баранавіцкі р-н. Мн., 2000.
• Рэспубліка Беларусь: Вобласці і раёны: Энцыкл.дав. Мн., 2004.
• Aftanazy, R. Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej : w 11 t. / R. Aftanazy. — Wrocław — Warszawa — Kraków : Zaklad im. Ossolinskich Wyd-wo, 1991. — Cz. 1. Wielkie księstwo Litewskie. Inflanty. Kurlandia. — T. 2. Województwa brzesko-litewskie, nowogródzkie. — 474 s.

Спасылкі

	Паланечка на Вікісховішчы

• Паланечка на сайце Radzima.org
• Паланечка на сайце Глобус Беларусі (руск.)
• гісторыя Архівавана 4 снежня 2007.