Шаркаўшчына

У гэтага паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Шаркаўшчына, значэнні.

Ша́ркаўшчына[2] (трансліт.: Šarkaŭščyna, мясц. дыял.: Шарко́ўшчына) — гарадскі пасёлак у Віцебскай вобласці Беларусі, цэнтр Шаркаўшчынскага раёна, на рацэ Дзісна. За 197 км ад Віцебска. Чыгуначная станцыя на лініі Крулеўшчына—Друя, аўтамабільнымі дарогамі звязаная з Глыбокім, Браславам, Міёрамі і інш. Насельніцтва 6 330 чал. (2017)[3].

Назва

Назва Шаркаўшчыны — балцкая, ад літоўскага šarkа «сарока». У раёнах па абодва бакі беларуска-літоўскай мяжы дастаткова шмат населеных пунктаў з назвамі тыпу Шаркішкі (Браслаўскі р-н) ці Шаркуці (Іўеўскі р-н), таксама шмат літоўскіх антрапонімаў тыпу Šarka[4]. У рэгіёне таксама нямала паселішчаў з больш познімі назвамі тыпу Сарочына.

Гісторыя

Вядома з 1503 года ў ВКЛ як маёнтак Зяновічаў, пазней належала Сапегам, Дамброўскім, Лапацінскім. У 1767 годзе побач на правым беразе ракі Дзісна узнікла мястэчка Новая Шаркаўшчына, якое ў пачатку ХХ стагоддзя злілося са Старой Шаркаўшчынай. З 1793 года ў складзе Расійскай імперыі, мястэчка Дзісненскага павета. З 1921 года ў складзе Польшчы. З 1939 года ў складзе БССР, з 15 студзеня 1940 года цэнтр Шаркаўшчынскага раёна, з 12 кастрычніка 1940 года — гарадскі пасёлак. У Вялікую Айчынную вайну з 30 чэрвеня 1941 года па 1 ліпеня 1944 года акупіраваны нацыстамі, якія загубілі ў Шаркаўшчыне 865 жыхароў. З 20 студзеня 1944 года ў Полацкай, з 8 студзеня 1954 года ў Маладзечанскай, з 20 студзеня 1960 года Віцебскай вобласці. У 1962—1966 гадах у Мёрскім раёне, з 30 ліпеня 1966 года зноў цэнтр раёна.

Насельніцтва

• XIX стагоддзе: 1866 — 0,5 тыс. чал. у Новай Шаркоўшчыне, 150 чал. у Старой Шаркоўшчыне[5]; 1881 — 215 чал. у Старой Шаркоўшчыне; 1897 — 1038 чал. у Новай Шаркоўшчыне, 127 чал. у Старой Шаркоўшчыне
• XX стагоддзе: 1939 — 1802 чал.; 1995 — 8,7 тыс. чал.[6]
• XXI стагоддзе: 2005 — 7,3 тыс. чал.; 2006 — 7,2 тыс. чал.; 2008 — 7,0 тыс. чал.; 2009 — 6,9 тыс. чал.; 2010 — 6,9 тыс. чал.; 2016 — 6424 чал.[7]; 2017 — 6330 чал.[3]

Эканоміка

Прадпрыемствы харчовай і будаўнічых матэрыялаў прамысловасці. Гасцініца.

Буйнейшыя прадпрыемствы:

• Шаркаўшчынскі кансервава-агароднінасушыльны завод
• Шаркаўшчынскі камбінат кааператыўнай прамысловасці

Адукацыя і культура

У Шаркаўшчыне працуюць 2 сярэднія, спартыўная дзіцяча-юнацкая, дзіцячая школа мастацтваў.

Дзейнічаюць 2 бібліятэкі, дом культуры, цэнтр рамёстваў.

Славутасці

• Царква Усіх Смуткуючых Радасць (1897)
• Шаркаўшчынскі сядзібны дом
• Свята-Успенская царква (1912)
• Касцёл Узвіжання Святога Крыжа
• Мемарыяльная калона ў гонар прыняцця Канстытуцыі 1791 года

Вядомыя асобы

• Герман Кірылаў — беларускі пісьменнік
• Вінцэнт Ключынскі — каталіцкі царкоўны дзеяч, Архібіскуп Магілёўскі
• Міхаіл Пятроўскі — ксёндз, служыў у Шаркаўшчыне ў пач. 1920-х
• Павел Сямёнавіч Грынчук (нар. 1976) — беларусі вучоны ў галіне цеплафізікі, стварэння энергаэфектыўных тэхналогій. Член-карэспандэнт Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі (2017), доктар фізіка-матэматычных навук (2014).

У Шаркаўшчыне памёр і пахаваны дзяржаўны дзеяч Вялікага Княства Літоўскага Ян Нікадзім Лапацінскі (1747—1810).

Гл. таксама

• Пасёлкі гарадскога тыпу Віцебскай вобласці
• Пасёлкі гарадскога тыпу Беларусі

Зноскі

1. ↑ Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.
2. ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Віцебская вобласць: нарматыўны даведнік / У. М. Генкін, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2009. — 668 с. ISBN 978-985-458-192-7 (DJVU).
3. 1 2 Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2017 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2016 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу(руск.) . Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (29 сакавіка 2017). Праверана 3 красавіка 2017.
4. ↑ Адамковіч А. Літоўскія назвы ў тапаніміцы нашага рэгіёна. Паставы, 2018. С. 9-12.
5. ↑ Шаркаўшчына на Прыдзвінскі край: Гісторыя і сучаснасць
6. ↑ Беларусь, 1995
7. ↑ Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2016 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2015 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу(руск.) . Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (30 сакавіка 2016). Праверана 3 красавіка 2017.

Літаратура

• Шаркоўшчына // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш.. — Мн.: БелЭн, 2003. — Т. 17: Хвінявічы — Шчытні. — 512 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0279-2 (т. 17), ISBN 985-11-0035-8.
• Шаркоўшчына // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 765. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Шаркаўшчына

• Геаграфічныя звесткі па тэме Шаркаўшчына на OpenStreetMap
• Шаркаўшчына — westki.info Архівавана 3 сакавіка 2009.
• Здымкі на Radzima.org
• Здымкі на Globus.tut.by