Валеўка

Ва́леўка[1] (трансліт.: Valieŭka, руск.: Валевка) — аграгарадок у Навагрудскім раёне Гродзенскай вобласці, на рацэ Нёўда, каля возера Свіцязь. Адміністрацыйны цэнтр Валеўскага сельсавета. Насельніцтва 2065 чал. (1992). Знаходзіцца за 16 км на поўдзень ад Навагрудку, за 29 км ад чыгуначнай станцыі Наваельня; на скрыжаванні аўтамабільных дарог Навагрудак — Баранавічы і Наваельня — Карэлічы.

Гісторыя

Першы пісьмовы ўспамін пра Валеўку змяшчаецца ў «Гістарычных запісках» Ф. Еўлашэўскага і датуецца 1602 годам. Мясцовасць уваходзіла ў склад Новагародскага павета Новагародскага ваяводства.

У XVII ст. Валеўка перайшла да роду Курчоў. У 1685 годзе падкаморы лідскі С. Курч заснаваў тут касцёл і кляштар дамініканцаў. Пазней Валеўка знаходзілася ва ўладанні Незабытоўскіх, якія збудавалі тут грэка-каталіцкую Петрапаўлаўскую царкву. У гэты час паселішча набыла статус мястэчка.

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) Валеўка апынулася ў складзе Расійскай імперыі, у Райчанскай воласці Наваградскага павета. Станам на 1798 год тут было 20 двароў. У 1830 годзе расійскія ўлады канфіскавалі мястэчка. На 1886 год — 10 двароў, царкоўнапрыходская школа.

Згодна з Рыжскім мірным дагаворам (1921) Валеўка апынулася ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Навагрудскім павеце. У 1939 годзе мястэчка ўвайшло ў склад БССР, дзе 15 студзеня 1940 года зрабілася цэнтрам Валеўскага раёна, з 25 лістапада 1940 года — сельсавета Карэліцкага раёна. 3 1955 года пры сярэдняй школе дзейнічае краязнаўчы музей. Станам на 1970 год у вёсцы было 139 двароў, на 1992 год — 990 двароў.

Насельніцтва

• XIX стагоддзе: 1886 год — 126 чал.
• XX стагоддзе: 1970 год — 434 чал.; 1992 год — 2065 чал.[2]

Інфраструктура

У Валеўцы працуюць 2 школы, бальніца, дом культуры, пошта.

Славутасці

• Касцёл дамініканцаў (1685; цяпер царква Св. апосталаў Пятра і Паўла) —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 412Г000445шыфр 412Г000445
• Капліца былой сядзібы ў Чамброве (1896) —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 413Г000771шыфр 413Г000771
• Курганны могільнік, селішча (XII—XIII стагоддзі) —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 413В000444шыфр 413В000444

Страчаная спадчына

• Кляштар дамініканцаў (XVII ст.)
• Царква Св. апосталаў Пятра і Паўла (XVIII ст.; грэка-каталіцкая)

Вядомыя асобы

• Антон Восіпавіч Мухлінскі (1808—1877) — усходазнавец, педагог.

Зноскі

1. ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гродзенская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2004. — 469 с. ISBN 985-458-098-9 (DJVU).
2. ↑ ЭГБ, 1994

Літаратура

• Шаблюк В. Валеўка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1994. — С. 207. — 537 с., [8] к.: іл. — 20 000 экз. — ISBN 5-85700-142-0.
• Walówka // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XII: Szlurpkiszki — Warłynka. — Warszawa, 1892. — S. 916—917.
• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш.. — Мн.: БелЭн, 1996. — Т. 3: Беларусы — Варанец. — С. 511. — 511 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0068-4 (т. 3), ISBN 985-11-0035-8.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Валеўка
• Валеўка на Radzima.org
• Прагноз надвор’я ў в. Валеўка