Камарын

Камары́н[4] (трансліт.: Kamaryn, руск.: Комарин) — гарадскі пасёлак на поўдні Брагінскага раёна Гомельскай вобласці, цэнтр Камарынскага сельсавета. За 7 км ад чыгуначнай станцыі Старая Ёлча, 50 км ад Брагіна, 79 км ад чыгуначнай станцыі Хойнікі, 182 км ад Гомеля. Самае паўднёвае гарадское паселішча Беларусі. Насельніцтва 2 100 чал. (2020)[5].

Гісторыя

На Генеральнай карце «Беларускія землі ў канцы XVIII ст.» Вялікага гістарычнага атласа Беларусі Камарын разам з Ёлчай і Бярозкамі пазначаны ў Ёлчанскім старостве[upper-alpha 2], якое месцілася на тэрыторыі Оўруцкага павета[6] Кіеўскага ваяводства Каралеўства Польскага[7][upper-alpha 3].

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) паселішча апынулася ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесніцтва (губерні), з 1796 г. у складзе адноўленага Рэчыцкага павета потым Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 г. Мінскай губерні Расійскай імперыі[8]. З крыніцы, заснаванай на матэрыялах рэвізіі 1795 года, вядома, што вёскі Камарын, Бярозкі, сёлы Ёлча, Грушна, вёскі Савічы, Галкі і іншыя былі ў заставе ў пана Ігнацыя Шышкі, а належалі (відавочна, зноў жа застаўным правам[upper-alpha 4]) ротмістру троцкаму пану Валенцію Зялёнку[9].

Паводле энцыклапедыі Гарады і вёскі Беларусі, у 1856 годзе ў Камарыне было 98 жыхароў. У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело] : 1857 г.» засведчана, што 100 жыхароў мястэчка Камарын абодвух полаў з’яўляліся прыхаджанамі Ёлчанскай Свята-Міхайлаўскай царквы, а 2 мужчыны і 3 жанчыны былі парафіянамі Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі[10].

У парэформенны перыяд мястэчка належала да новастворанай Ёлчанскай воласці. Згодна са звесткамі на 1876 і 1879 гады, Камарын заставаўся ў прыходзе Ёлчанскай царквы[11]. На 1886 год тут было 26 двароў, 128 жыхароў[12]. Згодна з перапісам 1897 года ў Камарыне 550 жыхароў, царква, 2 скураапрацоўчыя майстэрні, 12 лавак. З 1899 года працавала паштовае аддзяленне. На 1909 год у мястэчку налічвалася 104 двары, 614 жыхароў[13].

9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання Брэсцкага мірнага дагавора з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі Украінскай Народнай Рэспубліцы. У адказ на гэта, 9 сакавіка Другой Устаўной граматай тэрыторыя абвешчана часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Камарын у складзе Рэчыцкага павета, аднак, апынуўся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 мая тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»[14].

1 студзеня 1919 згодна з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі Рэчыцкі павет увайшоў у склад Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі, але 16 студзеня разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да РСФСР. Ад 9 мая 1923 года Камарын — цэнтр воласці ў Гомельскай губерні.

8 снежня 1926 года Камарын вернуты БССР, стаў цэнтрам раёна Рэчыцкай, з 9 чэрвеня 1927 года Гомельскай акругі. У 1929 годзе дзейнічалі 2 школы, хата-чытальня, бібліятэка, лекарскі ўчастак і ветэрынарны пункт, аддзяленне спажывецкай кааперацыі, сельскагаспадарчае крэдытнае таварыства. У 1930 годзе арганізаваны калгас «Серп і молат», працавалі маслазавод, кузня, друкарня (з 1931), шавецкая і кравецкая майстэрні, будаўнічая арцель, хлебапякарня, вятрак, конны млын, сенапрэсавальны завод, ваўначоска. Выходзіла раённая газета «Чырвоны сцяг». З 29 лютага 1938 года Камарынскі раён увайшоў у склад Палескай вобласці.

У Вялікую Айчынную вайну з 28 жніўня 1941 да 23 верасня 1943 года Камарын акупаваны германскімі войскамі. Быў першым у Беларусі раённым цэнтрам, вызваленым ад захопнікаў.

З 8 студзеня 1954 года Камарын у складзе Гомельскай вобласці. Паводле перапісу 1959 года ў Камарыне, які з 17 лістапада набыў статус гарадскога пасёлка, налічвалася 1608 жыхароў.

25 снежня 1962 года Камарынскі раён скасаваны, а тэрыторыя далучана да Брагінскага раёна.

Насельніцтва

• 2006 год — 2,2 тыс. чал.[15]
• 2016 год — 1 804 чал.[16]
• 2017 год — 1 777 чал.[17]
• 2020 год — 2 100 чал.[5]

Эканоміка

У Камарыне размешчана ГЛГУ «Камарынскі лясгас» (у 2005 аб’ём прамысловай прадукцыі — 739 млн.руб., у т.л. адгружана на экспарт — 9,9 тыс. дол. ЗША; тавараў народнага спажывання — 26 млн.руб.). Аднак з 2007 ГЛГУ «Камарынскі лясгас» не ажыццяўляе дзейнасць як прамысловае прадпрыемства. Таксама ў Камарыне размешчаны: камунальнае сельскагаспадарчае ўнітарнае прадпрыемства «Саўгас „Камарынскі“», камунальнае дачэрняе ўнітарнае прадпрыемства меліярацыйных сістэм «Брагінскае ПМС», прыватнае ўнітарнае прадпрыемства па аграхімічным абслугоўванні «Камарынаграхімік», Брагінскі ўчастак Палескага дзяржаўнага радыяцыйна-экалагічнага запаведніка.[15]

Інфраструктура

У Камарыне размешчана раённая бальніца № 2 на 30 ложкаў. Працуюць гарадскі Дом культуры, дзіцячая школа мастацтваў, гарадская бібліятэка, дзіцячая бібліятэка.[15]

Славутасці

• Спаса-Ушэсцеўская царква (2008)

Вядомыя асобы

• Віктар Фёдаравіч Шматаў (1936—2006) — беларускі мастак, мастацкі крытык і гісторык мастацтва.
• Абрам Ільіч Міркін (1914—2000) — савецкі гісторык[18].

Заўвагі

1. ↑ С. В. Марцэлеў дзіўным чынам атаясаміў даволі позні беларускі Камарын на поўначы колішняй Кіеўскай зямлі з украінскім на Валыні[1], таму і пазначыў найранейшую згадку пра яго 1449 годам[2].
2. ↑ У арыгінальных крыніцах тое ўладанне называлася Ёлчанскім ключом пры Ракіцкіх (1771 г.: Аrchiwum Główny Akt Dawnych w Warszawie. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich. Sygn. 1. S. 1) альбо нават і Ёлчанскім «графствам» пры Страшэвічах (з прычыны недаросласці Людвіка і Алаізія Рафала Ракіцкіх, 1784 г.: Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. – Вильна, 1914. Т. XXXVIII. Инвентари староств, имений, фольварков и деревень XVIII века. (1720 – 1798). С. 24, 25), таму што было не дзяржаўным, а прыватнаўласніцкім маёнткам.
3. ↑ Ёлча і Бярозкі згаданыя ў крыніцах шматразова; Ёлча пачынаючы ад 1571 г. як сяло ў воласці Любецкага замку (Źródła dziejowe. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX: Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / A. Jabłonowski — Warszawa, 1894. Wykazy… S. 30), Бярозкі — ад 1596 г. разам з Ёлчай у пажыццёвай пасэсіі пана Івана Лобава, ад 1614 г. — князя Сямёна Лышко і яго жонкі пані Катарыны Каменскай. Пасля абодва паселішчы пераходзілі да розных асобаў (Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 301—302; Кондратьєв І. Любецьке староство (XVІ — середина XVII ст.). — Чернігів: Видавець Лозовий В., 2014. С. 300, 310—311). Камарын паказаны і на Генеральнай карце «Беларускія землі ў XVI ст.» (Ёлча тут ёсць, Бярозак няма), але, падобна, зроблена гэта без апоры на пісьмовыя крыніцы, таму якія-небудзь дадатковыя звесткі, акрамя прыналежнасці да Кіеўскага ваяводства Кароны, у паказальніку адсутныя, гл.: Вялікі гістарычны атлас Беларусі ў 3-х тамах: Т. 1. — Мінск: Белкартаграфія, 2009. С. 149. На адпаведнай карце М. Ф. Спірыдонава, якую прынялі за аснову ўкладальнікі атласа, Камарына няма, хоць, што праўда, адсутная і Ёлча: Спиридонов М. Ф. Закрепощение крестьянства Беларуси (XV — XVI вв.) — Минск: Наука и техник, 1993 (Приложение. Карта «Беларусь в конце XVI в.» 1 : 1 000 000. Объяснительная записка и указатель населённых пунктов (вкладыш).
4. ↑ Далейшы лёс тых жа Ёлчы і Савічаў паказвае, што яны, як і раней, былі ўласнасцю паноў Ракіцкіх, пакуль не перайшлі да Прозараў.

Зноскі

1. ↑ Русская историческая библиотека. Т. XXVII: Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 1. Книги записей. Т. 1. – Санкт-Петербург, 1910. Стб. 110
2. ↑ Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 1. Кн. 1. Гомельская вобласць. — Мінск: БЭ, 2004. С. 85
3. ↑ Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.
4. ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гомельская вобласць: нарматыўны даведнік / Н. А. Багамольнікава і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2006. — 382 с. ISBN 985-458-131-4 (DJVU).. Сустракаецца таксама варыянт Кама́рын
5. 1 2 Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2020 г. па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу(руск.) . Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (8 красавіка 2020). Праверана 9 чэрвеня 2020.
6. ↑ Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. / Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 271, 295
7. ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі ў 4-х тамах: Т. 2. — Мінск: Белкартаграфія, 2013. С. 122.
8. ↑ Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182
9. ↑ Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 73
10. ↑ Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381адв., 706
11. ↑ Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 456; Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 75
12. ↑ Волости и важнейшие селения Европейской России. Вып. 5. — С.-Петербург, 1886. С. 112
13. ↑ Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 89
14. ↑ Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85
15. 1 2 3 Программа социально–экономического развития городского поселка Комарин на 2007-2010 годы. Утв. Решением Брагинского районного Совета депутатов 24.01.2007 №16
16. ↑ Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2016 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2015 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу(руск.) . Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (30 сакавіка 2016). Праверана 3 красавіка 2017.
17. ↑ Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2017 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2016 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу(руск.) . Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (29 сакавіка 2017). Праверана 3 красавіка 2017.
18. ↑

Літаратура

Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632с.: іл.

Cпасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Камарын

• Геаграфічныя звесткі па тэме Камарын на OpenStreetMap