Самахвалавічы (аграгарадок)

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Самахвалавічы (значэнні).

Самахва́лавічы[1] (трансліт.: Samachvalavičy, руск.: Самохваловичи) — аграгарадок у Мінскім раёне Мінскай вобласці, на рацэ Пціч. Уваходзіць у склад Самахвалавіцкага сельсавета. Насельніцтва 2560 чал. (1999). Знаходзяцца за 10 км на поўдзень ад Мінску, за 25 км ад чыгуначнай станцыі Мінск-Пасажырскі. Аўтамабільныя дарогі на Мінск, Дзяржынск, Слуцк.

Назва

Тапонім «Самахва́лавічы»[2] ўтварыўся ад прозвішча Самахвал.

Гісторыя

Першы пісьмовы ўспамін пра Самахвалавічы як сяло, цэнтр маёнтку М. Валадковіча датуецца 1582. У гэты час тут былі карчма, стадола. Станам на 1667 — 21 дым, карчма, млын.

У пач. XVIII ст. Самахвалавічы знаходзілася ва ўладанні Халецкіх. Праз жаніцьбу на Ганне з Халецкіх ён перайшоў да князя Альбрэхта Радзівіла, старосты рэчыцкага. Пазней у выглядзе пасагу маёнтак атрымаў Міхал Пузына. Аднак праз безгаспадарнасць апошняга Самахвалавічы прыйшлі ў заняпад, рэшткі маёнтку адыйшлі да яго сына Яўгена. Потым — да сястры апошняга — Пульхерыі, паводле мужа Серпухоўскай. Яшчэ пазней — да яе дачкі Соф’і, якая выйшла за Валяр’яна Буцэвіча. Станам на 1791 існавалі аднайменныя вёска (2 двары, 44 дымы, карчма) і мястэчка (66 дымоў, уніяцкая царква). Абодва паселішчы знаходзіліся ва ўладанні Пузынаў.

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Самахвалавічы апынуліся ў складзе Расійскай імперыі, дзе сталі цэнтрам воласці Мінскага павета Мінскай губерні. Станам на 1815 у мястэчку было 22 двары, з іх 16 яўрэйскіх. Існавалі драўляныя ўніяцкія царква і школа. На рацэ Пціч была грэбля, мост, 2 млыны (на 2 і на 3 паставы), сукнавальня. У двары меўся драўляны сядзібны дом, рэгулярнага планавання сад. У вёсцы было 26 двароў. На 1861 — 46 двароў, 2 царквы, 2 яўрэйскія малітоўныя дамы, вадзяны млын. У 1863 расійскія ўлады збудавалі царкву-мураўёўку і адкрылі народнае вучылішча з мэтай русіфікацыі края. Паводле вынікаў перапісу (1897) у мястэчку 79 двароў, 679 дамоў, валасная ўправа, 4 кузні, народнае вучылішча, прыёмны пакой, царква, капліца, 2 яўрэйскія малітоўныя дамы, 15 крамаў, карчма; у вёсцы 33 двары, хлебазапасны магазін; у маёнтку 5 двароў.

У канцы XIX ст. па разліках з вінавайцамі ў фальварку Самахвалавічы засталося 20 валок добрай зямлі і лугоў, а таксама ў досыць добрым стане млын. Мястэчка налічвала 40 будынкаў. Яго жыхары мелі ў наваколлі нядобрую славу канакрадаў. У вёсцы было 22 гаспадаркі[3]. У мястэчку Самахвалавічы існавала 2 буйныя крамы, у якіх сяляне навакольных вёсак маглі купіць усе патрэбныя для тагачаснай гаспадаркі рэчы. Прадаць жа прадукты сельскагаспадарчай дзейнасці было амаль немагчыма праз невялікую колькасць жыхароў мясціны, гэта значыць патэнцыйных пакупнікоў. З гэтай патрэбы сялянам даводзілася ехаць на кірмашы, да адмысловых перакупнікаў альбо да перапрацоўнікаў у Койданаў, ці часцей у сам Мінск[4]. На 1917 існавалі аднайменныя мястэчка (132 двары), вёска (38 двароў) і маёнтак (1 двор).

У 1919 Самахвалавічы ўвайшлі ў БССР, дзе ў 1924 сталі цэнтрам раёна(з 26 мая 1935 у Мінскім раёне). Афіцыйны статус паселішча панізілі да пасёлка. Станам на 1941 тут было 99 двароў, на 1 студзеня 1997 — 958 гаспадарак. 25 сакавіка 2010 Самахвалавічы атрымалі афіцыйны статус аграгарадка.

Насельніцтва

• XIX стагоддзе: 1815 — 203 чал. у мястэчку Самахвалавічы і 128 чал. у вёсцы Самахвалавічы; 1861 — 406 чал.; 1897 — 527 чал. у мястэчку Самахвалавічы, 184 чал. у вёсцы Самахвалавічы і 52 чал. у маёнтку Самахвалавічы
• XX стагоддзе: 1917 — 807 чал. у мястэчку Самахвалавічы, 197 чал. у вёсцы Самахвалавічы і 89 чал. у маёнтку Самахвалавічы; 1941 433 чал. у мястэчку Самахвалавічы, 262 чал. у вёсцы Самахвалавічы; 1 студзеня 1997 — 2576 чал.[5]; 1999 — 923 чал.[6]

Інфраструктура

У Самахвалавічах працуюць сярэдняя і музычная школы, амбулаторыя, дом культуры, бібліятэка, пошта.

Транспарт

Самахвалавічы знаходзяцца на скрыжаванні шашы P23 з H9033

Славутасці

У наш час у Самахвалавічах збудавалі новую царкву Святога Духа, арганізуецца каталіцкая парафія Святога Духа і Святога Міхаіла Арханёла.

Страчаная спадчына

• Царква Святога Духа (XVIII ст., грэка-каталіцкая; згарэла ў 1914)

Зноскі

1. ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Мінская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2003. — 604 с. ISBN 985-458-054-7. (DJVU)
2. ↑ Дзяржаўны цэнтр картаграфа-геадэзічных матэрыялаў і дадзеных Рэспублікі Беларусь Архівавана 7 мая 2021.
3. ↑ Samochwałowicze // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom X: Rukszenice — Sochaczew. — Warszawa, 1889. S. 252.
4. ↑ «Была такая вёска…» // Мікалай Улашчык. Выбранае / Уклад. А. Каўка, А. Улашчык. — Мн.: «Беларускі кнігазбор», 2001. С. 85.
5. ↑ Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Мінскага раёна. — Мн.: Беларуская навука, 1998.
6. ↑ Самахвалавічы // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 2001. — 591 с.: іл. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0214-8. С. 217.

Літаратура

• Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Мінскага раёна. — Мн.: Беларуская навука, 1998.— 542 с.: іл.
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 2001. — 591 с.: іл. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0214-8.
• Samochwałowicze // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom X: Rukszenice — Sochaczew. — Warszawa, 1889. S. 252.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Самахвалавічы (аграгарадок)
• мяст. Самахвалавічы на Radzima.org
• мяст. Самахвалавічы на Globustut.by