Іжскі сельсавет

І́жскі сельсавет (да 1970-х Іжанскі) — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе Вілейскага раёна Мінскай вобласці Беларусі. Цэнтр — аграгарадок (да 2009 г. вёска) Іжа.

Геаграфічнае становішча

Размешчаны ў паўночна-заходняй частцы Вілейскага раёна. Цэнтр сельсавета — аграгарадок Іжа знаходзіцца ў 25 кіламетрах ад райцэнтра горада Вілейка, у 128 кіламетрах ад горада Мінска.

Іжскі сельсавет мяжуе з Нарачанскім, Любанскім сельсаветамі Вілейскага раёна, Занарацкім сельсаветам Мядзельскага раёна і Вішнеўскім сельсаветам Смаргонскага раёна Гродзенскай вобласці.

Найбуйнейшыя населеныя пункты — аграгарадок Іжа (420 чал.), аграгарадок Лыцавічы (503 чал.), в. Каралеўцы (92 чал.), в. Слабада (77 чал.).

Гісторыя

Утвораны 12 кастрычніка 1940 года ў складзе Куранецкага раёна Вілейскай вобласці БССР. З 20 верасня 1944 года ў складзе Маладзечанскай вобласці. З 5 ліпеня 1946 года ў складзе Вілейскага раёна. 18 мая 1959 года да сельсавета далучана тэрыторыя скасаванага Чурлонскага сельсавета[1]. З 20 студзеня 1960 года ў складзе Мінскай вобласці. На 1 студзеня 1974 года ў складзе Іжскага сельсавета 30 населеных пунктаў[2].

Насельніцтва

Насельніцтва сельсавета паводле перапісу 2009 года — 1447 чалавек[3], з іх 96,6 % — беларусы, 2,6 % — рускія, 0,5 % — украінцы[4]

Дэмаграфія

Усяго насельніцтва (2011 год) у сельсавеце — 1418 чалавек, у тым ліку:

• Маладзей працаздольнага ўзросту — 191
• Працаздольнага ўзросту — 748
• Старэй працаздольнага ўзросту — 479

Колькасць гаспадарак — 693

Склад

Іжскі сельсавет уключае 27 населеных пунктаў:

• Баравыя — вёска.
• Берасніха — вёска.
• Вуткі — вёска.
• Дварэц — вёска.
• Засценкі — вёска.
• Зенанова — вёска.
• Золькі — вёска.
• Іжа — аграгарадок.
• Калодкі — вёска.
• Канаціха — вёска.
• Каралеўцы — вёска.
• Куліха — вёска.
• Курнікі — вёска.
• Леснікі — вёска.
• Лыцавічы — аграгарадок.
• Любкі — вёска.
• Ляда — вёска.
• Макарычы — вёска.
• Муляры — вёска.
• Навадубава — вёска.
• Ралічы — вёска.
• Слабада — вёска.
• Спягла — вёска.
• Старадубава — вёска.
• Тарасавічы — вёска.
• Шляпы — вёска.
• Ямы — вёска.

Вытворчая сфера, паслугі

• Іжскае лясніцтва ДЛГУ «Вілейскі лясгас»
• Участак «Іжа, Лыцавічы» ДУП «Вілейская ЖКГ»
• Участак Вілейскага філіяла ДП «Мінаблпаліва»
• Пажарна-аварыйна-выратавальны пост № 15, в. Золькі. Кіраўнік — Смаленскі Сяргей Францавіч (2012).
• ААТ «Чурлёны» (253 работнікі). Агульная плошча сельгасугоддзяў 9106 га, з іх ворыва — 3502 га. Кіраўнік — Міргалоўскі Пётр Мікалаевіч.
• Фермерская гаспадарка Навасёлка Генадзя Міхайлавіча, в. Баравыя
• Фермерская гаспадарка Сарокі Вячаслава Пятровіча, в. Лыцавічы
• Аддзяленне паштовай сувязі, аграгарадок Іжа
• Аддзяленне паштовай сувязі, аграгарадок Лыцавічы
• Электравузел сувязі, Іжа. Кіраўнік — Занкавіч Валеры Віктаравіч.

Сацыяльна-культурная сфера

Ахова здароўя, сацыяльнае абслугоўванне

• Іжская амбулаторыя
• Іжская бальніца сястрынскага догляду
• Лыцавіцкі фельчарска-акушэрскі пункт
• Іжская аптэка

78 чалавек (2012) знаходзяцца на надомным сацыяльным абслугоўванні. Ім аказваюць дапамогу 6 сацыяльных работнікаў.

Адукацыя

• Чурлёнская сярэдняя школа-сад (в. Лыцавічы)
• Іжская базавая школа-сад.

Культура

• Сельскі дом культуры, в. Іжа
• Сельскі дом культуры, в. Лыцавічы
• 2 сельскія бібліятэкі

Культавыя ўстановы

• Свята-Іосіфаўская царква ў в. Іжа
• Свята-Успенская царква ў в. Спягла
• Капліца ў гонар праведнай Ганны ў в. Лыцавічы (асвечаная ў 2012 годзе)

Памятныя і цікавыя мясціны

• Курганны могільнік XIII—XIV стагоддзяў паблізу дарогі Іжа-Слабада.
• Месцы баёў у час Першай сусветнай вайны. Засталіся сляды фортыфікацыйных збудаванняў і вайсковыя могілкі[5].

Галерэя

• Каралеўцы. Помнік у гонар першага згадвання вёскі.
• Урочышча Біты Лог ля Каралеўцаў. Помнік паўстанцам 1863 года.
• Капліца з Каралеўцаў. Беларускі дзяржаўны музей народнай архітэктуры і побыту
• Золькі. Помнік Адаму Гурыновічу
• Золькі. Сямейная капліца Гурыновічаў на могілках, адноўленая ў 2008 г.
• Золькі. Камяніца
• Золькі. Клець
• Калодкі. Могілкавая капліца
• Спягла. Свята-Успенская царква
• Макарычы. Лінейная забудова

Страчаная спадчына

• Вадзяны млын у вёсцы Іжа і мост праз раку Нарачанка (пачатак 20 стагоддзя, знішчаны ў 1980-х гадах)

• Капліца ў вёсцы Старадубава (1934-1963)

Драўляная капліца Маці Божай Суцяшэння ў Старадубаве была пабудаваная ў 1934 годзе. У святыні рэгулярна праводзіліся службы, дзеля якіх туды прыязджалі святары з Вішнева. Капліца праіснавала да 1963 года. У гэтым годзе яе разабралі і перавезлі ў цэнтр сельсавета вёску Іжа і зрабілі кухню пры мясцовай бальніцы. Пасля разборкі адкінуты пашкоджаны каплічны крыж падабрала, аднавіла і захавала жыхарка суседняй вёскі Муляры Ядвіга Пастарнак. У 2011 годзе Пастарнак перадала гэты крыж на новую капліцу ў Куранцы.[6]

У 2013 годзе Папа Рымскі Францішак даслаў Ядвізе Пастарнак падзячны ліст. Упершыню такі дакумент быў напісаны Папам па-беларуску.[6]

На месцы капліцы ў Старадубаве вернікі ўсталявалі памятны крыж, асвячэнне яго прайшло 14 чэрвеня 2014 года. Ад гэтага дня мясцовыя жыхары аднавілі тут традыцыйны штогадовы фэст.[7]

Вядомыя асобы

• Адам Гурыновіч (1869-1894). Беларускі паэт-дэмакрат, фалькларыст і рэвалюцыянер. Жыў у маёнтку Крыстанопаль паблізу вёскі Золькі.
• Іван Касяк. (1909-1989). Удзельнік 2-га Усебеларускага кангрэса ў Мінску ў чэрвені 1944 года. Дзеяч беларускай эміграцыі ў ЗША. У 1957-1989 старшыня Беларускага кангрэсавага камітэта Амерыкі. Аўтар часопіса “Беларуская думка”.[8].
• Зянон Ломаць — беларускі дзяржаўны дзеяч, у 2006—2010 гадах старшыня Камітэту дзяржаўнага кантролю Рэспублікі Беларусь. Ахрышчаны ва Успенскай царкве ў Спягле у 1944[9].
• Васіль Місюль. Настаўнік. Дзеяч беларускай эміграцыі ў ЗША. У 1954 годзе выступіў у Кангрэсе ЗША са сведчаннем злачынстваў савецкай улады ў Вілейскай турме ў 1941 годзе[8].
• Ядвіга Пастарнак, нар. у вёсцы Старадубава ў 1927 г. Верніца-каталічка, якой ў 2013 годзе Папа Рымскі Францішак даслаў падзячны ліст. Упершыню ў гісторыі такі дакумент быў напісаны Папам па-беларуску.[6]
• Анатоль Рогач — беларускі краязнаўца, даследчык гісторыі Беларускага Павілля. Выпускнік Іжанскай сярэдняй школы, ураджэнец вёскі Каралеўцы[10].
• Язэп Сцепановіч, беларускі навуковец у галіне батанікі. Доктар навук. Старшыня тэрміналагічнай камісіі Рады Таварыства беларускай мовы[8].

Зноскі

1. ↑ Рашэнне выканаўчага камітэта Маладзечанскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 18 мая 1959 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1959, № 5.
2. ↑ Белорусская ССР. Административно-территориальное деление. На 1 января 1974 года. (руск.) . — Выданне 5-е. — Мн.: Беларусь, 1974. — С. 140. — 248 с. — 10 000 экз.
3. ↑ Колькасць насельніцтва населеных пунктаў Беларусі паводле перапісу 2009 года Архівавана 2 кастрычніка 2019.
4. ↑ Этнічны склад насельніцтва сельсаветаў Беларусі паводле перапісу 2009 года
5. ↑ «Страшныя тайны вёскі Старадубава на Вілейшчыне»(недаступная спасылка) «Рэгіянальная газета»
6. 1 2 3 Папа напісаў беларускай жанчыне і даслаў першы ў гісторыі Касцёла папскі дакумент на беларускай мове // Сайт catholic.by
7. ↑ Збіральнік спадчыны Франц Млечка: Хачу захаваць памяць Архівавана 7 красавіка 2016. // «Рэгіянальная газета»
8. 1 2 3 С.В.Барыс, А.В.Рогач. Нарачанка і яе берагі // . — Мн.: Выдавец Зміцер Колас, 2013. — 712 с. — 99 экз. — ISBN 978-985-6992-37-0.
9. ↑ Как живут заслуженные люди (руск.)  // «Советская Белоруссия»
10. ↑ Рогач Анатоль Архівавана 18 чэрвеня 2015. // Рэгіянальная газета

Літаратура

• С.В.Барыс, А.В.Рогач. Нарачанка і яе берагі // . — Мн.: Выдавец Зміцер Колас, 2013. — С. 323-385. — 712 с. — 99 экз. — ISBN 978-985-6992-37-0.
• Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987.
• Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. — 172 с.

Спасылкі

• Вілейскі райвыканкам Архівавана 14 верасня 2020.
• Населеныя пункты Рэспублікі Беларусь Архівавана 17 сакавіка 2012.