Езапоў

Езапо́ў[1] (трансліт.: Jezapoŭ, руск.: Езапов) — вёска ў Хойніцкім раёне Гомельскай вобласці. Уваходзіць у склад Судкоўскага сельсавета.

Геаграфія

Вёска месціцца за 2 км ад раённага цэнтра і чыгуначнай станцыі Хойнікі (на лініі Васілевічы — Хойнікі ад лініі Гомель — Калінкавічы), за 104 км ад Гомеля.

Гісторыя

У крыніцы, заснаванай на матэрыялах расійскай рэвізіі 1795 года, згаданыя «деревня Дворище с двором Юзефовым», якія трымаў, згодна з арэндным правам, Фелікс Ястржэмбскі.[2]. У самой рэвізіі сказана, што Дворышча ў трохгадовай арэндзе (да 2 красавіка 1797 года) за 1500 чырвоных злотых трымалі браты Мацей, ротмістр рэчыцкі, і Фелікс, рэгент рэчыцкі, Ястржэмбскія[3]. 17 ліпеня 1796 года ксёндз Бруна Лявіцкі ахрысціў у маёнтку Ёзэфаў (in praedio Jozefow) Юзэфу, дачку Мацея[upper-alpha 2] і Канстанцыі з дому Рагоўскіх Ястржэмбскіх, кумамі былі Юстыніян Фурс і Кунегунда Зялёнкава, Валянцін Зялёнка і Марцыяна Віткоўская, Ян Паеўскі і Алаізія Корсакаўна, Ян Вольскі і Плацыда Корсакаўна, Дамінік Казлоўскі і Юзэфа Булгакаўна, Юзаф Віткоўскі і Мар’яна Карынская[4].

Паводле інвентара, пазначанага снежнем 1844 года, маёнтак Юзафоў належаў старэйшаму сыну Караля і Людвікі Прозараў Юзафу. Складаўся з фальваркаў Юзафоў з вёскамі Дворышча і Рашаў, Руднае, Храпкаў з аднайменнымі вёскамі, Дэлістаў з вёскай Навасёлкі, Краснаселле з аднаіменнай вёскай, Аркадзія з вёскай Уласы[5]. Пасля спачыну Юзафа маёнтак перайшоў да яго малодшага брата Уладзіслава Прозара. Надалей уладальнікам быў сын Уладзіслава Мечыслаў, а пасля 1864 года — сын Мечыслава Канстанцін і намінальна дочкі Марыя і Зофія.

У сувязі з чаканым продажам маёнтка ў 1887 годзе прысяжным землямерам Фердынандам Чындацкім быў складзены план фальварка Юзафоў з далучанымі да яго ўгоддзямі былога фальварка Валокі. 2 лістапада таго ж 1887 года абцяжараныя даўгамі добры дасталіся расійскім купцам з Арлоўскай губерні карачаўскаму Міхаілу Пятровічу Аўраамаву і трубчэўскаму Гаўрылу Сямёнавічу Курындзіну[6].

На 1909 год у Хойніцкай воласці Рэчыцкага павета Мінскай губерні названы хутар Юзафоў (Юзефовъ) з 5 дварамі і 44 жыхарамі[7].

9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання Брэсцкага міру з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі Украінскай Народнай Рэспубліцы. У адказ на гэта, 9 сакавіка Другой Устаўной граматай тэрыторыя абвешчана была часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Езапоў, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 мая тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы» гетмана Паўла Скарападскага[8].

1 студзеня 1919 года, паводле пастановы І з’езда КП(б) Беларусі, Хойніцкая воласць увайшла ў склад Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі, аднак 16 студзеня Масква адабрала яе разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад РСФСР. У тым жа годзе менавіта ў Езапове каля дваццаці бедных яўрэйскім сем’яў аб’ядналіся ў арцель «Труд», якую ўзначаліў Марк К. Шпітальнік[upper-alpha 3]. З цягам часу ў колішняй стайні былі абсталяваныя вятрак, цыркулярка, маслабойка. Да вайны калгас «Труд» славіўся на ўвесь раён, стаў удзельнікам Усесаюзнай сельскагаспадарчайй выстаўкі. Старшыня калгаса Ю. Х. Рабы быў узнагароджаны ордэнам «Знак Пашаны», а брыгадзір В. Я. Салаўёў — ордэнам Працоўнага Чырвонага Сцяга[10].

Пасля другога ўзбуйнення БССР з 8 снежня 1926 года Езапоў — у Хойніцкім сельсавеце аднайменнага раёна Рэчыцкай акругі БССР. З 9 чэрвеня 1927 года ў складзе Гомельскай акругі. 30 снежня 1927 года сельсавет скасаваны ў сувязі з утварэннем Хойніцкага местачковага савета. З 20 лютага 1938 года ў складзе Палескай вобласці з цэнтрам у Мазыры.

У гады Вялікай Айчыннай вайны на франтах загінулі 16 вяскоўцаў, а Марыя Мікітаўна Дэмская была вывезена ў Германію, дзе і загінула[11].

З 8 студзеня 1954 года Езапоў — у Гомельскай вобласці. Паводле перапісу 1959 года ў Езапове налічвалася 240 жыхароў.

Да 1 снежня 2009 года вёска знаходзілася ў раённым падпарадкаванні[12].

Насельніцтва

• 2021 год — 54 двары, 166 жыхароў[13]

Заўвагі

1. ↑ Назва, магчыма, нададзена двару ў гонар Юзафа Прозара, ваяводы віцебскага, бацькі Караля. На яго ж гонар раней атрымалі імёны першае дзіця сужэнства абозных літоўскіх — дачка Юзэфа (*1786) і старэйшы з сыноў — Юзаф (*1789).
2. ↑ Памылкова названы ротмістрам мазырскім.
3. ↑ Яго сын Уладзімір быў адным з парламенцёраў да каменданта горада-фартэцыі Кёнігсберг генерала Ота фон Ляша[9]

   В боях за Кенигсберг отличился капитан Владимир Шпитальник. Хорошо помню эту семью. Их отец – Марк Шпитальник – многие годы работал председателем колхоза «Труд». Поля колхоза начинались сразу за футбольным полем большого парка. Соня, младшая дочь Марка и сестра Владимира, дружила с моей сестрой Броней. Владимир закончил 7 классов еврейской школы. 8 апреля 1945 года Владимир вместе с подполковником П. Г. Яновским и капитаном А. Е. Федорком отправились парламентерами, имея на руках подписанный самим командующим Третьим Белорусским фронтом маршалом А. М. Василевским ультиматум, и вручили его коменданту крепости Кёнигсберг генералу Отто фон Ляшу. Капитуляция была принята. За это Гитлер заочно приговорил генерала Ляша к смертной казни. Все три парламентера были награждены.

Зноскі

1. ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гомельская вобласць: нарматыўны даведнік / Н. А. Багамольнікава і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2006. — 382 с. ISBN 985-458-131-4 (DJVU).
2. ↑ Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 72
3. ↑ НГАБ у Мінску. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 59. А. 246
4. ↑ НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 177
5. ↑ НГАБ. Ф. 142. Воп. 1. Спр. 1481. А. 1—84
6. ↑ Виноградов Д. Л. Живые прошлого страницы. / Дмитрий Леонидович Виноградов. — Минск: А. Н. Вараксин, 2018. С. 99 — 102
7. ↑ Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 220
8. ↑ Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 85
9. ↑ Матвей Милявский. Хойники – моя любовь и боль. // Мишпоха. № 16. 2005
10. ↑ Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна (далей: Памяць). — Мінск: БЭ, 1993. С. 53 (пра арцель, калгас), 135 (урывак з успамінаў У. М. Шпітальніка)
11. ↑ Памяць. — С. 189, 316—317
12. ↑ «Об изменении административно-территориального устройства Хойникского района Гомельской области». Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 290 Архівавана 29 кастрычніка 2013. (руск.)
13. ↑ Інфармацыя аб насельніцтве Судкоўскага сельсавета на 01.01.2021 г. Архівавана 20 кастрычніка 2021.

Спасылкі

• На Вікісховішчы пакуль няма медыяфайлаў па тэме, але Вы можаце загрузіць іх